طی یک دهه اخیر، تا حدودی مقالات پژوهشی، پایاننامههای علمی، تحقیقات دانش محور و هر آنچه مستلزم تحقیق و پژوهش است جای خود را به پژوهشهای غیرکاربردی و پایاننامههای آمادهای داده است که به سهولت در دسترس دانشجو قرار میگیرد، پایاننامههایی که پس از ارائه و دفاع، هیچ کاربردی در سطح جامعه ندارند و بعضاً نمیتوان از آنها به عنوان یک کار تحقیقی پژوهشی قابل ارجاع استفاده کرد.
البته به نظر میرسد این نابسامانی در حوزه علوم انسانی بیشتر از سایر حوزهها دیده میشود و پایاننامهها و پژوهشهای غیرعلمی در این حوزه بیشتر از سایر حوزههاست.
حالا اینکه راهکار جلوگیری از این فرایند چیست و چرا بیشتر در این حوزه تحقیات آماده و غیرعلمی ارائه میشود و ارائه پایاننامه و مقالات غیرعلمی و غیرکاربردی چه ضربهای را به پیکره نظام آموزش وارد میسازد سولاتی است که حسن ختنلو معاونت پژوهشی دانشگاه بوعلی به آن پاسخ میدهد.
پژوهشهای غیرعلمی و پایاننامههای آماده و بدون تحقیق چقدر میتواند برای نظام آموزشی زنگ خطر محسوب شود و راهکار شما برای جلوگیرای از چنین اقداماتی چیست؟
متأسفانه رواج برخی پایاننامههای آماده در رشتههای مختلف، و اجرای کنفرانسهای سودجویانه و درآمد محور که اخیراً هم بسیار رواج یافته است میتواند ضربه مهلک و غیرقابل جبرانی را به پیکره نظام آموزشی وارد سازد، در این راستا دانشگاه بوعلی به عنوان دانشگاه پیشگام در لغو کنفرانسهای بی اعتبار، سال گذشته علیه 54 کنفرانس بیاعتبار و سودجویانه اعلام شکایت کرد ضمن اینکه کمیته برخورد با کنفرانسهای بیاعتبار و خریدوفروش پایاننامه نیز در این دانشگاه تشکیل شده است و این اقدامات یکی از مؤثرترین راهکارها برای جلوگیری از این فرایند غیر علمی است.
یک باور عام، مبنی بر اینکه پایاننامهها و مقالات حوزه انسانی ضعیف و غیرکاربردی است وجود دارد تا چه حد این باور را میپذیرید؟
خیر این باور را نمیپذیرم، بلکه بالعکس در حوزه علوم انسانی پژوهشهای علمی زیادی را میتوان انجام داد و قطع به یقین میتوان گفت بسیاری از آسیبها، مشکلات و گرفتاریهای جامعه به حوزه علوم انسانی برمیگردد و اگر تحقیقات و پژوهشهای علمی در این زمینه صورت گیرد و راهکارهای علمی ارائه شود میتوان ریشه بسیاری از این آسیبها را شناسایی و حل کرد اما متاسفأنه تا کنون حوزه علوم انسانی، بسیار مغفول مانده است و لذا باید به این حوزه بیشتر از گذشته بها داده شود، در این زمینه باید برخی آسیبهای اجتماعی احصاء و جمعآوری شود و پژوهشها و تحقیقات علمی در زمینه آسیبهای اجتماعی توسط دانشجویان در قالب پایاننامه صورت گیرد که تا کنون نیز موفقیتهای خوبی در این زمینه در دانشگاه بوعلی به دست آورده است
موفقیتهایی که به آن اشاره میکنید شامل چه مواردی است؟
اخیراً دو تفاهمنامه با وزارت علوم، در خصوص شناسایی و ارائه مشکلات و آسیبهای اجتماعی در سطح کشور و نیز با شورای اسلامی همدان در سطح استان منعقد شده است، که طی این تفاهمنامهها بسیاری از آسیبهای اجتماعی شناسایی شده است که حل آنها نیاز به پژوهش علمی دارد و این مساله باعث ارائه پایاننامه یا پژوهشهای تحقیقی و علمی خواهد شد که در نهایت ارائه راهکارعلمی در این پایاننامهها میتواند منجر به حل مشکلات و آسیبهای اجتماعی شود.
کیفیت پایاننامهها یا پژوهشهایی که در دانشگاه بوعلی انجام میشود را چگونه ارزیابی میکنید؟
کیفیت مقالات فوقالعاده است به طوری که در سال 2015، تعداد 550 مقاله از این دانشگاه در سطح بینالمللی چاپ و نشر شده است که این آمار رشد 20 درصدی مقالات علمی را نسبت به سال گذشته نشان میدهد و تا کنون که سال 2016 به پایان نرسیده 450 مقاله علمی در سطح بینالمللی به چاپ رسیده است که باز هم رشد 20 درصدی داشته و پیشبینی میشود تا پایان سال میلادی تعداد مقالات علمی بینالمللی این دانشگاه به 650 مقاله برسد که البته تعدا د 7 هزارو 500 ارجاع در سطح بینالمللی به تحقیات این دانشگاه، این کیفیت را به خوبی اثبات میکند.
چه راهکاری میتوان ارائه داد که تحقیقات و پژوهشهایی که در سایر دانشگاهها و مراکز آموزشی سطح استان انجام میشود دارای چنین کیفیتی باشد و دانشجویان به جای خرید پایاننامه، تحقیقات علمی و پایاننامههای کاربری ارائه دهند؟
نقش اساتید خصوصاً اساتید راهنما در این زمینه بسیار مهم است و اگر استاد راهنما بر تمام مراحل کار پایاننامه نظارت داشته باشد امکان کپیبرداری در پایاننامهها به صفر میرسد و شاهد پژوهشهای علمی و کاربردیتری در حوزه علوم انسانی خواهیم بود که یکی از اقدامات مهمی که در این حوزه در حال شکلگیری است و میتوان به آینده پژوهش و تحقیقات علمی امیدوار بود این است که نرمافزاری توسط مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران (ایران داک) به نام نرمافزار همانند جو آماده شده است که قرار است به صورت اجباری در تمامی پایاننامهها و مقالات علمی استفاده شود که این نرمافزار ضریب کپیبرداری در پایاننامه و تحقیقات علمی را به صفر میرساند.