■ یک پژوهشگر اجتماعی: رهاسازی در فضای مجازی لبه دیگر پرتگاه محسوب می‌شود
■ یک مشاوره تحصیلی: خانواده‌ها باید با خط‌مشی فضای مجازی آشنا شوند
هرساله با آغاز مهرماه دانشآموزان با شور و شوق بسیاری خود را برای مقطع تحصیلی جدید آماده می‌کنند، تردد خانواده‌ها و دانشآموزان در فروشگا‌های لوازم تحریر بیش‌از فروشگا‌های دیگر به چشم می‌خورد اما امسال با وجود شرایط پیش‌آمده و شیوع ویروس کرونا، دیگر رمقی برایشان باقی نمانده، زیرا خانواده‌ها بیشتر از هر چیزی نگران سلامت فرزندانشان هستند.
دانشآموزان در دوران تحصیلی خود با مسائل و مشکلات زیادی روبه‌رو هستند، این مسائل و مشکلات نیز می‌تواند روی پیشرفت تحصیلی آنها تأثیر بگذارد، از طرفی شناخت این مسائل و اقدام برای رفع آنها نیز نتایج مفیدی در یادگیری رقم خواهد زد.
شیوع ویروس کرونا از آن‌دسته مشکلاتی بود که به تعطیلی بسیاری مراکز از جمله مدارس و دانشگاها منجر شد که همین امر موجب دور ماندن دانشآموزان از فضاهای رسمی آموزشی شد اما این به‌معنای تعطیلی آموزش نبود، آموزش‌های غیرحضوری و مجازی مدت‌هاست که در بین جوامع گوناگون رواج پیدا کرده و والدین نیز نقش مؤثری در یادگیری داشته‌اند.
از دیگر مشکلات و معایب آموزش دروس مدارس از طریق فضای مجازی می‌توان به دانشآموزان مناطق حاشیه‌نشین و دورافتاده به‌ویژه مناطق روستایی که به اینترنت و گوشی هوشمند دسترسی نداشتند اشاره کرد؛ همچنین والدینی که سواد رسانه‌ای کافی برای فعالیت در این فضا ندارند نیز مشکلات دیگری ایجاد کرده است.
در متن زیر با یک مشاور تحصیلی و یک پژوهشگر اجتماعی به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.
یک مشاور تحصیلی در این‌باره به خبرنگار همدان‌پیام گفت: اگر خانواده‌ها و والدین مهارت‌های مختلف زندگی کردن را یاد بگیرند؛ یعنی هر چقدر آموزش‌دیدن‌ها و مطالعه‌کردن‌ها بیشتر باشد به مراتب افراد زندگی موفق‌تری خواهند داشت.
فضای مجازی یکی از مواردی است که به‌قطع خانواده‌ها و فرزندان باید مهارت‌های لازم را در این زمینه آموزش ببینند، و چه بسا اگر در این زمینه توجه کافی نشود می‌تواند به چالش بسیار بزرگی تبدیل شود.
مهم‌ترین نهاد تربیتی خانواده ایجاد رابطه سالم است
ف‍ؤاد زنگنه با اشاره به اینکه فضای مجازی با امکانات گسترده و عظیمی که در اختیار کاربرانش می‌گذارد اما نمی‌تواند تأثیر آنچنان مطلوبی در آموزش داشته باشد، اظهار کرد: دانشآموزان معمولا آن بهره‌ای را که در آموزش حضوری به‌دست می‌آورند در آموزش مجازی به‌دست نمی‌آورند؛ بنابراین خانواده‌ها باید در ابتدا اهداف خود را با ساختار و دنیای مجازی مشخص کنند تا توانایی لازم را برای آشنا کردن فرزندان خود داشته باشند، پس درنهایت می‌توانند با مطالعه در این زمینه راهکارهای علمی و آموزشی را نیز کسب کند.
وی در ادامه افزود: مهم‌ترین و اصلی‌ترین نقش خانواده ایجاد رابطه سالم و دوستانه بین والدین و فرزندان است که با شکل‌گیری این رابطه می‌توانند شخصیت برجسته‌ای را به‌عنوان یک الگو به فرزندان خود نشان بدهند، به‌طوری‌که همین امر منجر می‌شود که درصورت برخورد فرزندان با هرگونه مشکل در فضای مجازی بتوانند راحتر با پدر و مادر خود در میان بگذارند، اینجاست که رفاقتی در قالب یک چارچوب بین والدین و فرزندان ایجاد می‌شود و فرزند سعی می‌‌کند به خانواده به شکل یک پناهگاه نگاه کند و بدون هیچ ترس و واهمه‌ای مشکل خود را با پدر و مادرش در میان بگذارد.
تکنیک‌های مدیریتی فضای مجازی
زنگنه بیان کرد: بسیاری از پدر و مادرها می‌توانند از تکنیک پاداش و جریمه برای استفاده از این فضا آن هم به شیوه متناسب‌تری بپردازند، به این شکل که درصورت یادگیری یک مهارت خاص والدین برای فرزندان پاداشی را در نظر بگیرد و آنان را تشویق کنند و اگر متناسب با اهداف مورد نظر پیش نرفت و ساعت‌های طولانی را در فضای مجازی سپری کرد در برابر این عملش جریمه و یا تنیبه شود.
این مشاور تحصیلی عنوان کرد: والدین بهتر است فرزندان خود را سرگرم یک تخصص و یا یک مهارت کنند، در اصل روانشناسی اگر فرزند خودمان را سرگرم یک حرفه و یا یک مهارت کنیم این امر موجب می‌شود که زمان کمتری را برای بیکار ماندن داشته باشد، دیگر وقت اضافی برای جست‌وجو در فضای مجازی را نداشته و دید هدفمندانه‌تری نسبت به این فضا داشته باشند.
یک پژوهشگر اجتماعی نیز بیان کرد: گوشی‌های هوشمند و فضای مجازی که درحال‌حاضر بیشتر دانشآموزان با آنها سروکار دارند، به‌طور مثال دانشآموزان مقطع ابتدایی یا متوسط به‌دلیل محدوده سنی که در آن واقع هستند و تحولات فیزیولوژیک و دوران بلوغ را سپری می‌کنند دسترسی به فضای مجازی با توجه به اینکه دسته‌بندی اطلاعات در آن فضا وجود ندارد موجب می‌شود بدون هیچ محدودیت به تمامی اطلاعات دسترسی داشته باشند.
لزوم تلاش والدین برای گسترش سواد رسانه‌ای
حسین رضایی افزود: همچنین متأسفانه بازار گرم فیلترشکن‌ها موجب شده که دانشآموزان به تمامی سایت‌ها و پایگاه‌هایی که در آن مطالب، تصاویر غیرسازنده و غیراخلاقی وجود دارد ازجمله مصرف مواد مخدر، دوستی‌های ناسالم و تفریحات آسیب‌زننده و... به‌راحتی دسترسی داشته باشند.
وی یادآور شد: یکی از مسائل تهدیدآمیز دانشآموزان سوق دادن آنها به سمت خطرات و مسائل جنسی است که پیامدهای منفی را در پی خواهد داشت و برقراری ارتباط‌های ناسالم با افرادی که دارای هویت نامشخص هستند موجب ایجاد وابستگی‌های زیان‌آوری برای آنها خواهد شد و دام‌های زیادی را پدید خواهد آورد.
رضایی در پایان به همگام شدن والدین با فرزندانشان اشاره کرد: والدین نیز در این‌گونه مسائل باید سواد رسانه‌ای داشته باشند و رفتار فرزندانشان را در برخورد با این گوشی‌های هوشمند کنترل کنند. توصیه می‌شود که والدین تا جایی که امکان دارد درباره ابعاد فضای مجازی، نحوه برخورد با فضای مجازی مطالعه کافی داشته باشند، نهی کردن بیش از حد و یا رهاسازی فرزندان در این فضای مجازی لبه دیگر پرتگاه محسوب می‌شود.
بنابراین والدین در این زمینه باید اطلاع و سواد کافی داشته باشند تا بتوانند بهتر مدیریت و کنترل کنند و یک ارتباط بینابینی بین والدین و فرزندان باید شکل بگیرد و تا جایی که امکان دارد دانش فضای مجازی را افزایش دهیم و اگر نکاتی را نمی‌دانیم از افرادی که در این زمینه اطلاع کافی دارند، پرسش کنیم و به‌همراه فرزندانمان با اطلاعاتی جامع و کامل وارد فضای مجازی شویم.
