رشد شاخص بورس در چند ماه اخیر دلایل مختلفی دارد. برخی شرکتهای فعال در بورس بهدلیل سودآوری که داشتند، جذابیتهای بسیاری را برای مردم ایجاد کردند.
با توجه به شرایط تحریمیکه کشور در آن قرار دارد، برخی شرکتهایی که خریداران و مصرفکننندگان داخلی دارند با حذف رقبای خارجی خود پس از تحریمها عملا بدون رقیب به کار خود ادامه داده و سهم عمدهای از بازار تولید را در اختیار گرفتهاند. شرکتهای فعال در حوزههای دارویی، مواد غذایی، شوینده و قندی با افزایش سودآوری عجیبی که داشتند بازار خوبی پیدا کردند و با رشد قیمت سهام مواجه شدند.
در واقع همین شرایط تحریمیبرای برخی شرکتها سودآوری بالایی را به ارمغان آورد. بالا رفتن قیمت دلار و یورو نسبت به ریال در آندسته از شرکتهایی که صادراتمحور بودند و در شرایط سخت هم محصولات خود را صادر میکردند، تغییرات مثبتی را بهوجود آورد، درحالیکه این شرکتها پیشبینی چنین روزهایی را نمیکردند که ناگهان با رشد فزاینده قیمت کالاها و سهام خود مواجه شدند که در نهایت رشد سهام این شرکتها، رشد شاخص بورس را رقم زد.
دلیل دیگر رشد بیسابقه شاخص بورس به نقدینگیهای بازار برمیگردد. سال گذشته حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید و در چند ماه اخیر نیز بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی وارد بازار شده است. حجم انبوهی از نقدینگی که با فرهنگسازی و حمایت دولت و نهادهای نظارتی از بورس، بلافاصله راهی بازار سرمایه شد.
اما سیل ورود نقدینگی به بورس و رشد شاخص تا چه زمانی میتواند ادامه داشته باشد؟ پرسش مهمی که ذهن بسیاری از سهامداران را درگیر خود کرده است. بهنظر میرسد با وجود تحریمها و قیمت بالای ارز و بهدنبال آن نرخ تورم بالا امکان رشد سهام شرکتهای بورسی نیز وجود دارد و بهتبع این روند، شاخص هم میتواند امیدوارانه به رشد خود ادامه دهد. شرکتهای بورسی که بازار داخلیشان داغ است، روند مثبت سودآوریشان ادامه دارد که خود عامل رشد بخشی از بورس است. بالا بودن قیمت ارز و تورم و انتظارات تورمی، عوامل دیگر رشد بورس هستند که ظاهرا فعلا ادامهدار هستند.
در این میان عدهای از کارشناسان و فعالان اقتصادی صحبت از حبابی بودن بازار به میان میآورند و نگران ترکیدن حباب هستند. ابتدا باید دید در چه صورتی در بازار حبابی قرار میگیریم؟ از نظر کارشناسی، زمانی بازار حبابی میشود که قیمت بازار بیشتر سهمها از قیمت ذاتی آنها فاصله زیادی بگیرد و قیمتهای ذاتی سهمها به میزان قابل توجهی کمتر از قیمتهای بازار باشند. اگر چنین اتفاقی بیفتد بازار در شرایط حبابی بهسر میبرد، اما آیا درحالحاضر این وضعیت درباره بازار فعلی بورس صدق میکند؟
بهنظر میرسد در سهمهای بنیادی حرفی از حبابی بودن بازار نیست. اگرچه این شرکتها رشد زیادی را تجربه کردهاند، اما هنوز به مرحله حبابی نزدیک نشدهاند. البته شاید در برخی شرکتهای کوچک قیمت بازاری سهام با ارزش واقعی آن تفاوت چشمگیری پیدا کرده باشد و حباب در آنها شکل گرفته باشد. این درحالی است که درمورد کلیت بازار با توجه به تورمی که وجود دارد، هنوز پیشبینی رشد بیشتری هم در بازار میشود. اما اگر خلاف این ادعا را هم در نظر بگیریم و بازار را حبابی فرض کنیم، لزوما نباید انتظار ترکیدن حباب و ریزش شدید را داشته باشیم، زیرا در شرایط حبابی هم بازار میتواند با چند استراحت خفیف، حباب را تخلیه کرده و به جای قبل خود برگردد.
در این مواقع نیز مدیریت بازار و نهادهای ناظر و بازیگران بزرگ درصورت احساس خطر با کم کردن شدت رشد سهام میتوانند جلوی ترکیدن حباب را بگیرند.
بنابراین استراحتهای گاه و بیگاه بازار برای جلوگیری از ترکیدن حباب احتمالی، بسیار مفید است.
* ابوالفضل شهرآبادی