هرساله در فصل سرد سال یک خبر تکراری، اما پرچالش در صدر خبرهای همدان مینشیند که از آلودگی هوا در این استان و ناسالم بودن آن برای گروههای حساس هشدار میدهد.
امسال هم بر اساس آخرین اطلاعات موجود همدان از ابتدای سال، 54 روز هوای پاک، 330 روز هوای سالم، 19روز هوای ناسالم برای گروههای حساس و 3 روز هوای ناسالم برای همه گروهها را تجربه کرده است.
کارشناسان معتقدند با توجه به شرایط توپوگرافی همدان، مقطعی از سال میزان آلودگی هوای شهر همدان بیشتر از حد استاندارد میشود که نیاز به بررسی دارد.
متأسفانه در استان ما وقتی به آلودگی هوا پرداخته میشود که دیگر کار از کار گذشته است و تنها برای توجیه و رفعتکلیف برخی ارگانها به بررسی رفع این چالش میپردازند و تا سال بعد آن را رها میکنند و این چرخه مدام در حال تکرار است بدون اینکه به راهحلی قطعی منجر شود.
از طرفی بالا بودن میزان ذرات معلق و گاز ازن در فصل زمستان به ترتیب به دلیل افزایش رطوبت و بارش در پدیده رسوبگذاری تر ذرات معلق و همچنین کاهش روزهای آفتابی در فصل زمستان همیشه یکی از دلایل اصلی آلودگی و وارونگی هوای همدان به شمار میرود که متأسفانه تبدیل به توجیه برخی مسئولان برای فرار از تدبیر و مدیریت راهحل محور برای حل این مشکل است.
به نظر میرسد بیشترین میزان گازهای آلاینده در ایستگاههای واقع در مسیرهای اصلی پرتردد همدان به سمت جاده تهران، کرمانشاه، سنندج، ملایر، پایانههای مسافربری و همچنین مناطق نزدیک به واحدهای صنعتی در شهرک بوعلی و فرودگاه همدان است.
از طرفی کمترین میزان آلودگی در سرسبزترین منطقه شهر مانند تپه عباس آباد میباشد که نشان میدهد پوش گیاهی و فضای سبز چقدر در کنترل آلودگی هوای همدان مؤثر است.
این شرایط در حالی است که کارشناسان معتقدند از قدیمالایام شهر همدان با عنوان شهری با کمربند سبز قوی شناخته شده که از غرب تا شرق شهر دارای پوشش گیاهی است، اما متأسفانه چندسالی است کمربند سبز همدان که از گیاهان خودرو است روز به روز در حال نابود شدن است و این موجب تشدید آلودگی هوا میشود و اگر به آن توجه نشود در آینده با مسائل و مشکلات بیشتری مواجه خواهیم شد.
متأسفانه همدان با کمبود بیش از ۵۰۰ هکتار، با سرانه فضای سبز مواجه است، اما نه تنها به آن و نقشی که بر کاهش آلودکی هوا دارد توجه نمیشود بلکه تبدیل باغات اطراف شهر به ساختمانسازی موجب شده تا زیستبوم سرسبز همدان از بین رود و با تخریب فضای سبز در شهر همدان الحاق روستاهای اطراف و نزدیک به شهر به نقشه شهر همدان نیز بیشتر شود.
به عبارتی با الحاق روستاها جمعیت در همدان افزایش یافته و سبب شده تا مؤلفه مهم دیگری که همان بالارفتن جمعیت در محدوده شهری همدان است نیز به عوامل تشدیدکننده آلودگی هوای استان اضافه شود.
ناگفته پیداست افزایش جمعیت بالتبع تردد بالای رفت و آمدها را منجر میشود که تعداد بالایی از آن توسط خودروها اتفاق میافتد به این ترتیب است که حملونقل در همدان یکی از آسیبهای جدی وارد شده به هوا میباشد به طوری که با وجود اینکه به ازای هر تعداد خودروی جدیدی که در شهر پلاکگذاری میشود به همان تعداد هم خودرو از سیستم حملونقل جدا شود، ولی این اتفاق نمیافتد و هر روز ضریب آلودگی شهر همدان در این بخش بالاتر میرود.
موضوع دیگری که نقش مهمی در افزایش آلودگی شهر دارد صنایع مستقر در محدوده شهر همدان است و در روزهایی که شرایط وارونگی هوا بر شهر حاکم است به راحتی قابل مشاهده است که بخشی از آلودگی شهر ناشی از صنایع مستقر در شمال شهر همدان است که متأسفانه در فصل سرد سال بسیاری از آنها از سوخت مازوت استفاده میکنند که موضوع بسیار مهم و قابل تأمل در تشدید آلودگی هوای همدان است.
این در حالی است که در 2 سال اخیر با آمدن کرونا پژوهشهایی انجام شده است که نشان میدهد آلودگی هوا و غلظت بالای ذرات معلق در آن ممکن است شمار و شدت همهگیری و ابتلا به کووید - ۱۹ را افزایش دهد، اگرچه هنوز علت اصلی این ارتباط بهطور دقیق مشخص نیست، ولی یکی از دلایل مهم این است که آلودگی هوا با ایجاد التهاب، ریهها را متورم و موجب بیماریهای تنفسی و قلبی میشود.
علاوه بر این آلودگی هوا و هوای سرد فصل پاییز و زمستان سیستم ایمنی را در برابر عفونتها و بیماریهای ویروسی آسیبپذیرتر میکند که در به وجود آمدن و تشدید حساسیت فصلی نقش مهمی دارد و اضافه شدن کرونا به این پدیده میتواند شرایط بحرانی را رقم بزند.
تحقیقات سازمان جهانی بهداشت مشخص کرده که ویروس کرونا میتواند از طریق ذرات معلق منتقل شود و زمان بیشتری را در هوا بماند و بهعبارتی با افزایش غلظت آلایندهها و ذرات معلق در هوا، احتمال سرایت ویروس از طریق ذرات معلق هم بالاتر میرود.
چندی پیش مطلبی منتشر شد که حکایت از آن داشت کالج سلطنتی انگلستان اعلام کرده آلودگی هوا، در زمان همهگیری کرونا، 20 درصد تورم ریه و بیماریهای تنفسی و قلبی را تشدید میکند.
دست رد محیطزیست بر طرحهای توسعه، مخالف کیفیت هوای شهر
این شرایط در حالی است که مدیرکل حفاظت محیطزیست همدان میگوید: وضعیت جوی شهر همدان در ۹ماهه سالجاری ۲۲ روز برای گروههای حساس ناسالم بود.
محسن جعفرینژاد بسطامی افزود: ۲۳ دستگاه اجرایی مسئول اجرای قانون هوای پاک در کشور هستند و در سطح استان ۱۸دستگاه وظایف معینی در این زمینه دارند که میتوان گفت تا اجرای کامل وظایف در قانون هوای پاک راه زیادی مانده است.
وی عنوان کرد: برخورد با عوامل آلاینده هوا، اجرای مدیریت سبز و موتورخانهها توسط همه دستگاههای اجرایی، توجه مدیریت شهری به مسأله هوا در طرحهای مدیریت شهری و کمربند سبز و ارتقای فضای سبز شهری از جمله وظایفی است که برای دستگاههای متولی تعریف شده است.
جعفرینژادبسطامی افزود: محیطزیست استان همدان موافق با هرگونه توسعه صنعتی که آثار زیانباری بر کیفیت هوای شهر و سلامت شهروندان داشته باشد، نیست.
وی با بیان اینکه در فصول سرد سال شاهد وارونگی دما بوده که تشدیدکننده آلودگی و ناشی از احتراق ناقص سوخت خودروها است، تأکید کرد: در این بین عواملی نظیر استفاده بیش از حد از وسایل گرمایشی در منازل، فعالیت موتورخانهها، روشن ماندن اتوبوسهای شهری در زمان توقف نیز در آلودگی هوا مؤثر است.
سهم مهم خودروهای شخصی در آلودگی هوای شهر همدان
معاون محیطزیست انسانی حفاظت محیطزیست استان همدان در همین باره گفت: منابع ثابت آلاینده هوا شامل منازل مسکونی و کارگاههای مختلف داخل شهر به دلیل سوخت گاز مصرفی و گاهی نفتی هستند و منابع متحرک شامل خودروهای سواری، تاکسیها، وانتبارها، کامیونتها، اتوبوسها، کامیونها و مینیبوسها است که منشأ تولید گازهای دیاکسید سولفور، ذرات معلق و ترکیبات آلی فرار هستند.
عادل عربی ادامه داد: در شهر همدان خودروهای شخصی 70 درصد عامل انتشار گاز منواکسید کربن هستند و تاکسیها سهم 20 درصدی در اینباره را دارند.
وی اظهار کرد: 50 درصد اکسیدهای نیتروژن موجود در هوا را خودروهای شخصی تولید میکنند و کامیونها، تاکسیها و اتوبوسها به ترتیب 11 ، 12 و 14 درصد ناکس در هوا تولید میکنند. عربی گفت: بیشترین میزان دیاکسید گوگرد هوای همدان را نیز خودروهای شخصی تولید میکنند و کامیونها، اتوبوسها و مینیبوسها 18، 23، 25 و همچنین 18درصد تولیدکننده این گاز در هوای شهر هستند.معاون محیطزیست انسانی حفاظت محیطزیست استان همدان خاطرنشان کرد: بیشترین میزان تولید ترکیبات آلی فرار نیز به مقدار 65 درصد از طریق خودروهای شخصی در هوای همدان منتشر میشود و تاکسیها و وانتبارها 15و 16 درصد، عامل ایجاد این ترکیبات در هوا هستند.
وی بیان کرد: 47 درصد ذرات معلق هوای شهر همدان را اتوبوسها تولید میکنند و عامل ایجادکننده 43 درصد از این ذرات کامیونها هستند و 10درصد نیز سهم مینیبوسها است.
وی عنوان کرد: خودروهای شخصی، سهم زیادی در تولید آلودگی در هوای شهر همدان دارند که بر اساس قانون هوای پاک، توجه به کیفیت سوخت، استانداردهای تولید خودرو و گسترش حملونقل عمومی در این مقوله اهمیت شایانی دارد.
عربی گفت: گسترش کمی و کیفی سیستم حملونقل همگانی در بخش تاکسی و اتوبوس، نوسازی ناوگان حملونقل عمومی، بازنگری در طرحهای ممنوعه تردد درونشهری، تشویق مردم به انحای مختلف برای کاهش استفاده از خودروهای شخصی به خصوص در فصول سرد سال، برقی یا گازسوز کردن ناوگان حملونقل عمومی، ارائه تسهیلات به مردم برای استفاده از موتورسیکلتهای برقی، ترویج دوچرخهسواری و طراحی مسیرهای دوچرخهسواری، افزایش سرانه فضای سبز و استفاده بیشتر از درختان همیشه سبز، مشارکت در پایش وضعیت کیفی هوا با خرید، نصب و راهاندازی ایستگاه پایش کیفیت هوا ازجمله پیشنهادات حفاظت محیطزیست استان همدان به شهرداری برای جلوگیری از ایجاد و تشدید آلودگی هوا در شهر است.