■ «دَمِ تازه» فرهنگ مردسالارانه در پاندمی کووید ۱۹
مطابق با آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، در 4 سال اخیر همواره بالغ بر ۹۴ درصد معاینات مربوط به مدعیان «همسرآزاری جسمی» پزشکی قانونی معطوف به زنان بوده و از سوی دیگر در رابطه با مدعیان همسرآزاری روانی نیز این آمار در همین بازه زمانی یعنی در 4 سال اخیر، بین ۵۵ تا ۹۰ درصد برای زنان در نوسان بوده و حتی در مقاطعی نظیر سال گذشته به ۹۴ درصد نیز رسیده است.
به گزارش ایسنا، آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که حدود ۹۶ درصد از مجموع ۸۰ هزار و ۱۸۷مورد معاینه مربوط به مدعیان «همسرآزاری جسمی» پزشکی قانونی در سال گذشته (1399) معطوف به زنان بوده است.
از سوی دیگر در سال گذشته از مجموع ۱۸۲مورد معاینه مربوط به مدعیان «همسرآزاری روانی» پزشکی قانونی تنها ۱۰مورد معاینه مربوط به مردان بوده و در واقع سهم زنان از این معاینات در سال گذشته ۹۴ درصد بوده است.
آمارهای بهار ۱۴۰۰ و معاینه ۲۰ هزار و ۷۳۵ مدعی همسرآزاری
رشد ۷ درصدی معاینات همسرآزاری جسمی و ۸۶ درصدی معاینات همسرآزاری روانی
مطابق با آمار مذکور، در بهار سالجاری نیز مجموعاً ۲۰ هزار و ۷۳۵ مورد معاینه مدعیان همسر آزاری جسمی در پزشکی قانونی انجام شده است که از این تعداد ۶۹۹ مورد برای مردان و ۲۰ هزار و ۳۶ مورد برای زنان بوده است.
همچنین از میان ۵۶ مورد معاینه مدعیان همسرآزاری روانی در بهار ۱۴۰۰ نیز ۱۴ مورد برای مردان و ۴۲ مورد برای زنان انجام شده است.
درواقع معاینات مربوط به مدعیان همسرآزاری جسمی در بهار امسال به نسبت بهار سال گذشته با رشد 7 درصدی و معاینات مربوط به مدعیان همسرآزاری روانی نیز در همین بازه زمانی و در قیاس با بهار 1399 با رشد ۸۶ درصدی مواجه بوده است.
زنان صدرنشین این معاینات
همچنین در بهار امسال ۹۶ درصد از معاینات مدعیان همسرآزاری جسمی و ۷۵ درصد از معاینات مدعیان همسرآزاری روانی معطوف به زنان می‌شود.
روند افزایشی معاینات مدعیان همسرآزاری روانی
موارد معاینه مربوط به زنان مدعی همسرآزاری جسمانی نشان می‌دهد که اگرچه در سال‌های 1396 تا ۹۸ روندی افزایشی داشته، اما این آمار در سال 1399 با کاهش 5 درصدی در قیاس با سال قبل خود مواجه بوده است. در مقابل نیز آمار مربوط به معاینات زنان مدعی همسرآزاری روانی گرچه در سال 1397 با کاهشی نسبت به سال پیش خود مواجه شد، اما در 2 سال اخیر روند افزایشی داشته است.
از سوی دیگر آمار سال‌های 1396 تا13۹۹ نیز نشان می‌دهد همواره سهم موارد معاینه مدعیان همسرآزاری روانی و جسمانی زنان بیشتر از مردان بوده است.
اگرچه به گفته کارشناسان، مواجه شدن با انگ اجتماعی و سایر تحقیرهای مربوط به مردانگی می‌تواند از جمله دلایلی باشد که مردان علی‌رغم تجربه خشونت خانگی در برابر آن سکوت کرده و آن را به جایی گزارش ندهند، اما باز هم نمی‌توان خشونتی را که در قالب‌های گوناگون با ایجاد سقف‌های شیشه‌ای در امور اجتماعی و اقتصادی و... زنان سعی در محدود کردن آنها دارد و بعضاً در یک سال و نیم اخیر با پاندمی کووید ۱۹ نیز بیشتر شده را نادیده گرفت.
فعال حوزه زنان و دبیر کمیته زنان و صلح انجمن علمی مطالعات زنان، با بیان اینکه صحبت از منع خشونت علیه زنان به منظور تأیید یا نادیده گرفتن خشونت عیله مردان نیست، به ایسنا، گفت: خشونت رتبه‌های مختلفی دارد و خشونت عیله زنان به مراتب بیشتر و بارزتر است. در واقع دامنه و شعاع خشونت علیه زنان همه افراد جامعه را درگیر می‌کند چراکه زنان به واسطه مسئولیت‌هایشان نقش پرورش‌دهندگی دارند و خشونتی که دامن‌گیر زنان شود قطعاً دامن‌گیر تمام افراد جامعه نیز خواهد شد.
ندا حاجی‌وثوق، با تأیید این موضوع که بعضاً سیستم آموزشی و نظام فرهنگی ما نوعی خشونت را به پسران و مردان تحمیل می‌کند، ادامه داد: قبول دارم در برخی موارد نوعی خشونت پدرسالارانه به‌صورت آگاهانه یا ناآگاهانه دامن‌گیر پسران و مردان ما نیز می‌شود، اما به واقع آنجا که قانون تفسیر مردسالارانه پیدا می‌کند، برخی از مشاغل خاص مردان می‌شود، سقف شیشه‌ای جامعه رشد اجتماعی و اقتصادی زنان را محدود می‌کند. نظام فرهنگی ما بار مسئولیت‌های مضاعف را بر دوش زنان می‌اندازد و آمار نیز این موارد را تأیید می‌کند، نمی‌توان گفت که آمار خشونت علیه زنان برابر با خشونت علیه مردان است.
پاندمی کرونا و افزایش نابرابری‌های جنسیتی در جهان
وی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه شعار امسال روز جهانی مبارزه با خشونت علیه زنان «جهان را نارنجی کنیم، خشونت علیه زنان را هم اکنون متوقف کنیم» است، افزود: بر اساس گزارش(UN Women ) نهاد سازمان ملل متحد برای برابری جنسیتی و قدرت بخشیدن به زنان) پاندمی کووید۱۹ بار سنگینی را به زنان تحمیل کرده و در این ایام نابرابری‌های جنسیتی در جهان رو به افزایش رفته است. به‌طوری که بر اساس این گزارش در ایام پاندمی کووید ۱۹ در ۱۳ کشور بررسی شده، نزدیک به یک زن از 3 زن محدودیت‌های بیشتری را نسبت به گذشته تجربه کرده است.
در واقع به نظر می‌رسد این نامگذاری برای سوق دادن توجه بیش از پیش کشورهای دنیا به کارزار«۱۶روز نارنجی» است.
به گفته این فعال حوزه زنان، هر ساله بازه ۱۶روزه‌ای از ۲۵ نوامبر تا ۱۰دسامبر که روز جهانی حقوق بشر است، به نام «۱۶روز نارنجی» در نظر گرفته می‌شود تا کشورها بتوانند برنامه‌های استراتژیک خود را در حوزه منع خشونت عیله زنان و بهتر کردن زندگی زنان پیگیری کنند، چراکه خشونت علیه زنان و دختران از رایج‌ترین موارد نقض حقوق بشر در جهان و از اهمیت ویژه‌ای برای نهادهای بین‌المللی برخوردار است.
این فعال حوزه زنان معتقد است که فلسفه این نامگذاری‌ها به نوعی یادآور تاریخ و مسیری است که انسان‌ها برای منع خشونت علیه زنان پیموده‌اند و از این جهت برای تلاش بیشتر در راستای منع خشونت علیه زنان مؤثر است.
به گفته این مدرس دانشگاه، طبق آمار رسمی ارائه شده از سوی سازمان ملل، ۳۵درصد از زنان جهان در طول عمر خود تحت خشونت قرار گرفته و بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی نیز در هر ۱۸ ثانیه یک زن مورد آزار قرار می‌گیرد و از این‌رو به نظر می‌رسد همچنان باید در جهت مقابله با خشونت علیه زنان تلاش کرد چراکه اگرچه سطح فهم و درک مردمان جهان نسبت به مذموم دانستن خشونت علیه زنان ارتقا پیدا کرده است، اما هنوز این فهم و درک به سر حد کمال نرسیده است و همچنان بشر باید راه طولانی طی کند تا به نهایت انسانیت خود برسد.
حاجی‌وثوق با بیان اینکه خشونت علیه زنان به این معنا است که آن خشونت اعمال شده ریشه در نابرابری‌های جنسیتی داشته باشد، بیان کرد: این نابرابری‌ها در ساختار قدرت، فرهنگ، اجتماع و قانون زنان و دختران را در معرض انواع خشونت قرار می‌دهد که نتیجه آن آسیب‌های فیزیکی، جنسی، روحی و جسمی به زنان و دختران است.
باید توجه داشته باشیم که مصادیق خشونت علیه زنان در جوامع مختلف متفاوت است و کشورهای مختلف به تناسب توسعه‌یافتگی خود اشکال مختلفی از این خشونت را تجربه می‌کنند.
زنان نخستین آسیب‌دیدگان تلاطم مشاغل در پاندمی کرونا
این مدرس دانشگاه پاندمی کووید ۱۹ را در افزایش آمار خشونت خانگی مؤثر دانست و یادآور شد: با آغاز پاندمی و آغاز محدودیت‌ها بسیاری از مشاغل متلاطم شدند و زنان نخستین گروهی بودند که از این امر آسیب دیدند چراکه طبق آمارها، سهم زنان از بیکار شدن و یا پاره‌وقت شدن بیشتر از مردان است و در این شرایط زیست اقتصادی و اجتماعی زنان محدود شده و در اثر یک ارتباط تعاملی نانوشته میان جامعه، دولت و خانواده ابعاد پدرسالارانه فرهنگ دوباره بازتولید می‌شود چراکه اینگونه وابستگی مالی زن و کنترل زیست مادی او از سوی مرد زندگی‌اش گاهاً منجر به خشونت اقتصادی و ضعف اعتماد به نفس او شده که خود مشکلات روحی و روانی را برای زن به ارمغان می‌آورد.
وی همچنین این را هم گفت که شرایط قرنطینه و افزایش بار مسئولیت زنان در خانواده علاوه بر مشکلات جسمی و روحی و آسیب‌پذیر شدن زنان، موجب افزایش درگیری‌های لفظی و فیزیکی میان زنان و مردان نیز شده است.
دَمِ تازه فرهنگ مردسالارانه در پاندمی کووید ۱۹
حاجی‌وثوق بررسی خشونت علیه زنان در دوران پاندمی کووید ۱۹ را تک علتی ندانست و تصریح کرد: از بقایای فرهنگ پدرسالارانه که در ایام پاندمی کووید ۱۹ دَمی تازه گرفت تا اقتصادهای شکست خورده که زنان نخستین قربانیان آن بودند و نظام آموزشی که بخش اعظم مسئولیت خود را بر دوش مادران گذاشت و حتی وظایف مراقبتی زیاد زنان همه و همه زنجیره‌وار به یک خروجی واحد یعنی افزایش خشونت خانگی علیه زنان منجر شد.
این فعال حوزه زنان ادامه داد: همچنان آمار خشونت علیه زنان در سراسر جهان بالا است و این بیانگر آن است که نباید هنوز دست از تلاش برداشت و از جمله این تلاش‌ها نامگذاری چنین روزهایی و در کنار آن انجام فعالیت برای واداشتن اعضا جامعه به تفکر در خصوص منع خشونت علیه زنان است.
