زبالهگردی پدیده نوظهور در جوامع امروزی است که به سرعت نیز در حال گسترش است، افرادی که تا کمر داخل سطل زباله خم میشوند و برای به دست آوردن رزق و روزی با جستوجو کردن در زبالهها با سلامت خود بازی میکنند.
زبالهگردی یکی از مشاغل کاذب و پرخطر است که موجب انتقال انواع بیماریهای پوستی، عفونتی، ویروسی و... میشود. در این روزهای کرونایی، زبالههای آلوده به ویروس کرونا زنگ خطری برای زبالهگردها به ویژه کودکان و زنان است. صدای این زنگ زمانی بلندتر میشود که این افراد گاهی بدون دستکش و ماسک شروع به تفکیک و جمعآوری زباله میکنند.
زمانی که زبالهگردها برای جمعآوری ضایعات کیسههای زباله را پاره میکنند موجب پخش شدن زباله و بوی نامطبوع میشوند که موجب آلوده شدن زبالهگرد به انواع میکروبها و ویروسها میشود و علاوه بر تهدید سلامت زبالهگرد موجب آلوده شدن خانواده و اطرافیان فرد به انواع بیماریها میشود.
زبالهگردی یکی از مشاغل کاذب است که با افزایش گرانی و بالا رفتن تورم روز به روز به تعداد زبالهگردها افزوده میشود و وضع ناخوشایندی به چهره شهرها میدهد، اما این موضوع تنها یک روی سکه است و روی دیگر آن آسیب به سلامت جسمی و روانی بدنه اجتماع است. به دلیل در معرض آلودگی قرار گرفتن زبالهگردها با مواد سمی و آلوده، زبالهگردی به عنوان یک شغل آسیبرسان و بیماریزا تلقی میشود و با توجه به شیوع کرونا، لزوم جدیت ستادهای مقابله با کرونا و سازمانهای بهداشتی، برای ساماندهی معضلات مرتبط با زبالهگردی را میطلبد.
برخی زبالهها مانند زبالههای خانگی و ساختمانی توسط فعالیتهای روزمره انسانها در مناطق شهری و روستایی و بخشی از زبالهها نیز ناشی از فعالیتهای پزشکی یا مربوط به محصولات کشاورزی مانند کودها، آفتکشها، فضولات و لاشه حیوانات و محصولات کشاورزی فسادپذیر است. برخی زبالهها نیز از پسماندهای صنعتی مانند نفت، گاز، برادهها، مواد و فلزات سنگین به وجود میآید.
برخی پسماندها مانند شویندهها، رنگها و حلالها واکنش شیمیایی دارند و برخی پسماندهای خانگی نیز مانند جیوه داخل دماسنج نیز حاوی فلزات سنگین هستند، همه این موارد برای سلامتی انسانها خطری جدی تلقی میشود.
سمی بودن، بیماریزایی، قابلیت انفجار و اشتعال و خورندگی از ویژگیهای پسماندها است، زبالهگردها بیشتر با زبالههای خانگی سر و کار دارند که حاوی برخی ترکیبات سمی است و مواد داخل اسپریها و حشرهکشها یا برخی مواد قابل اشتعال در شویندهها و مواد قابل انفجار در اسپریهای تحت فشار از آن جمله هستند. بریدگی، ضربدیدگی،اعضای بدن، آسیب به چشم، گوش و مخاط، ابتلا به بیماریهای عفونی از دیگر خطراتی است که متوجه زبالهگردهاست. ماندگاری ویروسها به ویژه بر روی سطلهای زباله ازچند هفته تا چند ماه و تمامی بیماریهای ویروسی قابل انتقال به انسان مانند آنفلوآنزا، کرونا و... ممکن است در زبالهها وجود داشته باشد که سلامت زبالهگردها را تهدید میکند.
برخی مواد خطرناک بیولوژیک شامل میکروبها، ویروسها، قارچها و در برخی موارد جلبکها نیز ممکن است داخل پسماندهای خانگی وجود داشته باشند که به نظر میرسد با وجود قابل رویت نبودن، مشکلآفرین و خطرناکتر از سایر زبالهها باشند. این میکروارگانیسمها و مواد بیولوژیک به دلیل قابل مشاهده نبودن، نه تنها کسانی را که به آنها دست میزنند، آلوده کرده، بلکه میتواند محیط و اشخاص دیگر را هم آلوده کند.
تفکیک زبالهها، افزایش سلامت جامعه را به دنبال دارد
کارشناس سلامت عوامل اجرایی پسماند معاونت بهداشتی استان همدان در گفتوگو با همدانپیام، گفت: در استان برنامهای تحت عنوان بهداشت، ایمنی و سلامت عوامل اجرایی پسماند در حال اجرا است، هدف این برنامه ارتقای سطح سلامت و بهداشت افرادی است که به نوعی با پسماند و زباله از زمان تولید زباله تا زمان دفع آن سر و کار دارند.
فریبا امیری افزود: دورهگردها به روش کاملاً غیر بهداشتی اقدام به جمعآوری زباله در سطح شهر میکنند و تحت عنوان زبالهگرد از آنها یاد میشود، این افراد تحتپوشش صنف و تشکل خاصی نیستند و سازمان خاصی از آنها حمایت نمیکند، به همین دلیل از برنامه بهداشت، ایمنی و سلامت معاونت بهداشتی بهرهمند نمیشوند و با توجه به شرایط حاد جامعه که با شیوع کرونا درگیر است، سلامت این افراد نیز باید یکی از اولویتها باشد. در رابطه با این موضوع با معاونت سلامت و بهداشت رایزنی شده است تا سلامت زبالهگردها نیز تحت بررسی و کنترل قرار بگیرد.
وی ادامه داد: در رابطه با عوامل اجرایی زبالههای پسماند، با توجه به همکاری معاونت بهداشتی با شهرداری آمار کارگران و عوامل اجرایی دقیق وجود دارد، اما در رابطه با زبالهگردها آمار دقیقی در دست نیست و امکان شناسایی دقیق این افراد وجود ندارد، این درحالی است که معاونت بهداشتی تأکید دارد که زبالهگردها حداقل باید سالی یکبار تحت مراقبتهای بهداشتی قرار بگیرند.
امیری تأکید کرد: در حال حاضر با توجه به وضعیت اجتماع و درگیری با بیماری کرونا، مهمترین برنامه معاونت بهداشتی باید در اولویت قرار دادن سلامت افرادی باشد که به نحوی با زباله سر و کار دارند و زبالهگردها نیز در این گروه قرار میگیرند، چرا که با بیمار شدن فرد زبالهگرد، خانواده چنین فردی نیز در معرض خطر بیماری قرار میگیرد.
این کارشناس سلامت کار اظهار کرد: ابتدا باید متوجه این موضوع باشیم که زبالهگردها به دنبال چه چیزی در سطلهای زباله هستند؟ افراد زبالهگرد در سطلهای زباله به دنبال پلاستیک و فلزات هستند، تنها راهکار برای محافظت از افراد زبالهگرد، فرهنگسازی برای تفکیک زبالهها است، این فرهنگسازی باید از زبالههای منازل شروع شود تا زبالهها به صورت تفکیک شده به سطلهای زباله منتقل شود.مردم باید بدانند نبود تفکیک در زبالههای منازل موجب از بین رفتن برخی از زبالههای قابل بازیافت مانند کاغذ و کارتن توسط شیرابه زبالهها میشود.
وی ادامه داد: کنترل سلامت عوامل اجرایی پسماند از وظایف اصلی معاونت بهداشتی استان است، اما در رابطه با زبالهگردها چون آمار و ساعت دقیقی از فعالیت آنها در دست نیست نمیتوان روی کنترل سلامت آنها نظارت داشت و این کار شناسایی و برنامهریزی برای سلامت زبالهگردها را با مشکل مواجه میکند.
امیری در ادامه گفت: زبالهگردی از جوامع حذف نمیشود، پس باید روی تفکیک زبالهها تمرکز کرد تا از این طریق آسیبهای بهداشتی را کاهش داد و به سلامت زبالهگردها کمک کرد، این کار با فرهنگسازی از طریق رسانههای جمعی و تفکیک زبالهها توسط شهرداریها قابل اجرا میباشد. نبود تفکیک در زبالهها موجب خم شدن زبالهگردها در داخل سطلهای زباله میشود که سلامت این افراد بیشتر در معرض تهدید قرار میگیرد. مواد عفونی، فلزات و شیشههای شکسته که تفکیک نشده باشند موجب بریدگی دست و آسیب به این افراد میشوند.
وی در پایان افزود: در حالحاضر مسأله سلامت زبالهگردها و دورهگردها یکی از موضوعات معاونت بهداشتی است که به دنبال راهحل برای آن است. معاونت بهداشتی استان پیشنهادهایی را به وزارتخانه برای مدیریت زبالهگردها داده است که امیدواریم به نتایج خوبی برسد.
