رکن اصلی اشتغال در کشورهای توسعه یافته مهارت آموزی است و جوانانشان با آموزش‌های کوتاه مدت می‌توانند به بازار کار بپیوندند، در حالی که در کشور ما این فرآیند مورد غفلت واقع شده بود و بیشتر اشخاص به دنبال کسب مدرک هستند.
همواره این جمله را می‌شنویم که «درس بخوان تا شغل مناسبی به دست بیاوری» حال این روند تغییر کرده است و کارشناسان معتقدند، بازار کار آینده متعلق به کسانی است که مهارت داشته باشند نه مدرک.
در گذشته تابستان برای دانش آموزان و دانشجویان فرصتی بود تا فارغ از آموزش‌های دوران تحصیل، مهارتی بیاموزند. دختر و پسر تفاوتی نداشت. در این ایام به دنبال یادگیری مهارت‌هایی همچون مکانیکی، تراشکاری، بنایی، کشاورزی، گلدوزی، خیاطی و بافندگی می‌رفتند تا در کنار یادگیری مهارتی مبلغی را هم به عنوان دستمزد دریافت کنند.
اما این روزها همه چیز تغییر کرده، والدین ترجیح می‌دهند اوقات فراغت فرزندان خود را با کلاس‌های تقویتی، آموزش زبان و ورزشی پر کنند. دانشجویان نیز ترجیح می‌دهند ترم تابستان چند واحد بیشتر انتخاب کنند تا دانشگاه را زودتر سپری کنند. بنابراین آموزش مهارت بین دانش‌آموزان و دانشجویان کمرنگ شده است.
به این شرایط باید پدیده مدرک‌گرایی را هم اضافه کنیم. طی این چند سال جوانان دیگر به دنبال کسب علم و مهارت به معنای واقعی نیستند و تنها هدف آنها از ادامه تحصیل دستیابی به مدرک است و کسب نمره قبولی جای خود را به علم آموزی داده است.
با توجه به اینکه یکی از گروه‌های هدف جامعه در حوزه ورود به بازار کار فارغ‌التحصیلان دانشگاهی هستند؛ بر اساس آمار بخش قابل توجهی از فارغ‌التحصیلان بعد از پایان دوره تحصیلی نمی‌توانند جذب بازار کار شوند. گواه آن داده‌های آماری مرکز آمار و مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار است که نشان می‌دهد در سال ۱۳۸۷ نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی حدود ۱۶.۵ درصد بوده و طی ۱۰ سال اخیر با افزایش ۲.۹ درصدی به ۱۹.۴ درصد در سال ۱۳۹۷ رسیده است.
بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران معتقدند افراد در دوران تحصیل متناسب با نیاز بازار کار تربیت نمی‌شوند و استانداردهای لازم برای ورود به بازار کار را ندارند و در واقع فقر مهارتی در بین فارغ‌التحصیلان به شدت دیده می‌شود.
بررسی‌های جدید بیانگر آن است که مدرک دانشگاهی و تحصیلات عالی در آینده برای بازار کار اهمیتی ندارد و حتی کشورهای متقاضی جذب نیروی کار نیز به دنبال افراد با مهارت‌های فنی و حرفه‌ای هستند.
رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای کشور هفته گذشته در گفت‌وگو با ایرنا اظهار داشت: بازار کار آینده، بازار کار مهارت محور است و بازار کار متحول شونده‌ای است. سرعت تغییرات در مشاغل و مهارت‌های مورد نیاز برای استقرار در مشاغل، به اندازه‌ای زیاد است که نظام آموزشی بلندمدت کشور نمی‌تواند با آن هماهنگ شود.
سلیمان پاک سرشت، توضیح داد که در گذشته فرض بر این بود که هرچه مدرک تحصیلی بالاتر، به همان میزان اشتغال‌پذیری بیشتر و علاوه بر آن این انتظار را ایجاد کردیم که افراد تحصیلکرده در مشاغل دولتی مستقر می‌شوند.
با توجه به اظهارنظر و اصرار کارشناسان و صاحبنظران حوزه اشتغال بر مهارت و نقش آن در افزایش نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان، لازم است که در سیاستگزاری‌های کلان و آموزشی توجه بیشتری به این امر شود.
البته رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای کشور خبر امیدوارکننده‌ای داده و اعلام کرده که ۴۰ درصد از متقاضیان آموزش‌های مهارتی سازمان فنی و حرفه‌ای کشور از فارغ التحصیلان و دانش آموختگان دانشگاهی هستند.
پاک سرشت درباره اقدامات سازمان فنی و حرفه‌ای نیز گفت که همکاری‌هایی را با وزارت علوم تحقیقات و فناوری آغاز کردیم به طوری که در ۲۸ دانشگاه مراکزی تحت عنوان مراکز مدیریت مهارت‌آموزی و مشاوره شغلی ایجاد شده است که به دانشجویان در مورد شایستگی‌های شغلی آنها متناسب با رشته تحصیلی مشاوره می‌دهند به طوری که در سال گذشته ۴۱ هزار و ۵۸۷ نفر از دانشجویان مشاوره شغلی دریافت کرده‌اند.
در طول سال‌های گذشته فرهنگ مدرک‌گرایی در ذهن مردم نهادینه شده است و جایگاه افراد در جامعه براساس مدرک بوده است نه مهارت. حال امیدواریم با اهمیت دادن به موضوع مهارت اشخاص بتوانیم گام مؤثری در زمینه مهارت آموزی کسب کنیم، چرا که از این طریق افراد براساس میزان مهارتی که دارند به مقام و جایگاه مناسب خود دست می‌یابند و براساس مهارت در مشاغل مختلف فعالیت خواهند کرد و رفاه اقتصادی جامعه در گرو کسب مهارت خواهد بود.
