در ارتباط با تلاش‌های اخیر قطر در منطقه از جمله تلاش برای نزدیک کردن هر چه بیشتر دیدگاه‌های ایران و آمریکا در ارتباط با برخی از مسائل ازجمله مذاکرات ایران و سفر امیر این کشور به واشنگتن، باید گفت که قطر کشوری بسیار ثروتمند است و از درآمد اقتصادی بسیار بالایی برخوردار است.
در همین چهارچوب شاهد سرمایه‌گذاری‌های کلان این کشور در کشورهای مختلف هستیم و این موجب شده که نفوذ اقتصادی قطر افزایش پیدا کند.
قطر دارای بالاترین منبع گازی مشترک با ایران است و در حال بهره‌برداری از این منابع است، از دیگر سو سیستم سیاسی و اقتصادی در قطر نسبت به سایر شیوخ در خلیج‌فارس بازتر است و در این حوزه تلاش کرده که خود را به‌روزرسانی کند.
درواقع قطر علی‌رغم وسعت کم و جمعیت محدودش دارای نفوذ سیاسی و اقتصادی بالقوه و بالفعلی است، در سال‌های گذشته شاهد این بودیم که عربستان به همراه تعدادی دیگر از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به همراه مصر تلاش کرد که قطر را مورد محاصره قرار دهد و آن را منزوی کند، در همین چارچوب حتی در مواقعی از حمایت‌های واشنگتن نیز برخوردار بود، ولی قطر به دلیل همین نفوذ و قدرتی که اشاره شد توانست در برابر تحریم‌های عربستان بایستد و ریاض ناچاراً علی‌رغم شرط و شروط اولیه که گذاشته بود مجبور شد این تحریم‌ها را بردارد و به سمت عادی‌سازی روابط با دوحه حرکت کند.
مقامات قطر در سال‌های اخیر با سیاست‌های حکیمانه و مدبرانه خود تلاش کردند که نقشی فعال در تحولات منطقه داشته باشند، در دوران ترامپ شاهد روابط خوب او با محمدبن سلمان بودیم، ولی در دوران بایدن این روابط رو به سردی گذاشت، چنانکه دولت بایدن تاکنون تماس تلفنی در سطوح بسیار بالا با مقامات عربستان نداشته، پیش از این هر فردی که به عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا انتخاب می‌شد پادشاه عربستان و یا ولیعهد آن به آن کشور برای عرض تبریک سفر می‌کرد، ولی در دوران بایدن این اتفاق نیفتاد و این نشان از سردی روابط ریاض و واشنگتن دارد.
این در حالیست که قطر می‌خواهد از ارتباط خوبی که با مقامات آمریکایی و دولت بایدن دارد در راستای منافع خود و همچنین ایفای نقش مؤثرتر در منطقه به خوبی استفاده کند.
وقتی قطر مورد تحریم عربستان و تعدادی دیگر از کشورهای حوزه خلیج‌فارس قرار گرفت ایران جزو نخستین کشورهایی بود که از قطر در برابر این تحریم‌ها حمایت کرد. چنانکه مقامات قطری خود بارها در جلسات گفتند که اگر ایران در آن مقطع مرزهای هوایی‌اش را بر روی قطر باز نمی‌گذاشت این موضوع ضربه بسیار سختی را به قطر وارد می‌کرد و قطری‌ها توانستند از طرف دالان هوایی ایران خود را به جهان خارج وصل کنند.
شاهد تحولاتی مهم در منطقه هستیم، در پی قتل جمال خاشقچی و ادامه جنگ یمن وضعیت مقامات سعودی در عرصه بین‌المللی و منطقه نسبت به قبل متفاوت شده و این موجب شده که نقش‌آفرینی آنها در منطقه کمرنگ شود. از دیگر سو آمریکایی‌ها نیز تلاش دارند حضور خود را در منطقه کاهش دهند و در همین چارچوب نقش هژمونی آنها در منطقه در حال تضعیف است.
این در حالی است که چین و روسیه تلاش دارند که حضور پررنگ‌تری در منطقه داشته باشند. بنابراین با توجه به این تحولات به نوعی نقشه ژئوپلتیک منطقه نیز در حال عوض شدن است. ایران نیز به عنوان یک کشور مؤثر و مهم در منطقه تلاش دارد که منافع و بازی‌های خود را در منطقه به نحواحسن به پیش ببرد.
کشورهای منطقه و حوزه خلیج‌فارس متوجه این تغییرات ژئوپلتیک در منطقه شده‌اند. آنها به این نتیجه رسیده‌اند که باید با ایران همکاری کنند و هیچ راهی در منطقه جز همکاری‌های مشترک منطقه‌ای وجود ندارد.
آمریکایی‌ها نیز با توجه به این تحولات متوجه شده‌اند که حضورشان در منطقه به جای اینکه با تفنگ باشد باید با سلاح صلح و مذاکره باشد و همه این تحولات نشان می‌دهد که ان‌شاءا... ما روزهای خوبی را در منطقه بزودی شاهد خواهیم بود و دوران خشونت و جنگ‌های بی‌پایان در حال به اتمام رسیدن است.
* احمد دستمالچیان
کارشناس مسائل بین‌الملل، دیپلمات سابق ایران
