هنگامی که پنجشنبه شب (به تاریخ 2/5/1399) هواپیمای مسافربری ایرباس 310A ماهان متعلق به کشور جمهوری اسلامی ایران با پرواز شماره 1152 از تهران به مقصد بیروت در کریدور امن پرواز بینالمللی از آسمان سوریه عبور میکرد، از سوی ۲ فروند جنگنده متجاوز آمریکایی F15 مورد تهدید و ارعاب قرار گرفت که با واکنش آنی و بههنگام خلبان مواجه شد. خلبان مزبور با کاهش سریع ارتفاع، هواپیما را از خطر رهانید. در این موقعیت تعدادی از مسافران، آسیبهای جسمی دیده و خساراتی نیز به امکانات داخلی هواپیما وارد شد. موارد نقص بارزِ اصول مسلم حقوق بینالملل در این رخداد به شرح ذیل میباشد.
1- ایجاد مزاحمت برای یک هواپیما مسافربری آن هم در خاک کشور ثالث- سوریه- «نقض آشکار امنیت هوانوردی» است.
2- لحاظ نمودن حقوق مسئولیت بینالمللی دولتها و در اینجا کشور متجاوز-آمریکا- بر حسب مفاد مندرج در «طرح مسئولیت بینالمللی دولت 2001» که در سطح جهان به عرف و رویه قضایی بینالمللی تبدیل شده است.
3- تخلف از «اصل آزادی پرواز هواپیماهای غیر نظامی» است.
4- در مغایرت با مواد 3 مکرر و 44 پیمان هواپیمایی کشوری بینالمللی (کنوانسیون 1944 شیکاگو) و ضمیمههای مربوط به آن است.
5- نقض معاهده مونترال 1971 با عنوان «اعمال غیرقانونی بر ضد امنیت هواپیمایی کشوری» است.
6- ترورسیم هوایی و تعرض به حقوق بشر؛ که میتوان آنها را در جمع عمومی سازمان ملل متحد مطرح کرد.
موارد یادشده:
الف) قابلیت تعقیب حقوقی در شورای ایکائو،
سازمان بینالمللی هواپیمایی کشوری International Civil Aviation Organization (ICAO)
ب) طرح شکایت در دیوان بینالمللی دادگستری International Court of Justice (ICJ) را دارد.
کشورهای ایران، سوریه و لبنان میتوانند بهتنهایی و یا با اجماع در مراجع ذیربط جهانی طرح دعوا و شکایت کنند.
توضیح اینکه:
■ کشور ایران: هواپیمای مسافربری متعلق به آن بوده است.
■ کشور سوریه: بر فراز این کشور تعرض صورت گرفته است.
■ کشور لبنان: پرواز به مقصد بیروت بوده و تعدادی از شهروندان لبنانی مسافر این هواپیما بودهاند.
اقدام آمریکا علیه هواپیمای ماهان تداعیکننده حمله به هواپیمای مسافربری ایرباس ایران در حدود 30 سال پیش بود؛ که در آن زمان رزمناو «وینسنس» آمریکا، هواپیمای خطوط هوایی ایران را با شلیک موشک در منطقه خلیج همیشه فارس! ناجوانمردانه سرنگون و سبب شهادت جمعی از هموطنان عزیزمان شد.
در پایان ذکر این نکته مهم ضروری است که با این تعرض صلح و امنیت بینالمللی به خطر افتاده و منشور ملل متحد که از ارکان اصلی حقوق بینالملل میباشد؛ نیز نقض گردیده است.
پس: در اینجا موضع واحد جهانی- مبنی بر محکومیت اقدام تجاوزکارانه آمریکا-موجب روشنگری افکار عمومی جهان و عاملی بازدارنده است، تا در آینده اقدامات مغایر با هنجارها، قوانین و مقررات بینالمللی توسط آمریکا و همپیمانانش- که متأسفانه بهدلیل فزونی قابل احصا نیستند.- به یک رویه تبدیل نشود.