از اوایل ماه جاری تا نیمههای آن، طرفین مذاکرهکننده در وین با تأکید بر بیتأثیر بودن جنگ روسیه و اوکراین بر مذاکرات، حصول نتیجه را در دسترس و نزدیک اعلام میکردند.
با این حال جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا جمعه گذشته خبر از توقف مذاکرات وین داد.
گفتنی است که هفته گذشته سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد که «ما(روسیه) تضمینی میخواهیم که این تحریمها به هیچ وجه روابط تجاری-اقتصادی و سرمایهگذاری مقرر در برنامه جامع اقدام مشترک(برجام) را تحتتأثیر قرار نمیدهد.»
در چند روز گذشته طرفین غربی به خصوص مقامات ایالات متحده درخواست مذکور روسیه را علت توقف مذاکرات اعلام کردهاند و البته در این مدت که هرگونه ارائه معافیت از تحریمها به روسیه برای حفظ روابط اقتصادی-تجاری تحت برجامش با ایران را رد کردهاند.
گفتنی است که روز گذشته نیز وال استریت ژورنال به نقل از یکی از مقامات ارشد ایالات متحده نوشت که کرملین یک هفته فرصت دارد تا درخواست خود را برای ضمانتنامه کتبی، پس بگیرد. چنین تضمینهایی میتواند مجموعهای از تحریمهای غرب را که علیه روسیه به دلیل حمله به اوکراین اعمال میکند، تضعیف کند.
با این حال مقامات روسیه توقف مذاکرات وین را در ارتباط درخواست این کشور نمیدانند.
وزارت امور خارجه روسیه روز گذشته در بیانیهای نوشت: «هیأتهای مذاکرهکننده برای رایزنی به پایتختهایشان بازگشتند. کار روی برخی جنبههای توافق آتی بر سر احیای توافق هستهای ادامه دارد و متن آن در زمینه مسائل مربوط به آمریکا و ایران در حال اصلاح شدن است.»
از سوی دیگر نسبت به اظهارات مقامات کشورمان، میتوان گفت که ایران، تعلل ایالات متحده در اتخاذ تصمیم نهایی را دلیل توقف مذاکرات اعلام میکند.
سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز گذشته در نشست خبری خود در پاسخ به پرسشی در این رابطه با بیان اینکه ما اکنون در نقطه اعلام توافق قرار نداریم آن هم به این دلیل که برخی مسائل کلیدی و محدود باقی مانده که باید در واشنگتن تصمیمات مربوط به آن اتخاذ شود، افزود: به محض اتخاذ تصمیمات لازم در واشنگتن در نقطهای هستیم که به وین برگردیم و توافق نهایی را صورت دهیم. اکنون منتظر شنیدن پاسخ آمریکا هستیم. البته رایزنیها در سطوح مختلف ادامه دارد.
با این حال خطیبزاده اعلام کرد که امروز(سهشنبه) حسین امیرعبداللهیان برای رایزنی در مورد برخی از مسائل دوجانبه از جمله تحولات وین به مسکو سفر خواهد کرد.
یکی 2 ماه پیش در بحبوحه تنشهای میان روسیه و اوکراین(قبل از حمله روسیه به اوکراین)، برخی از تحلیلگران بر این باور بودند که روسیه احتمالاً از کارت ایران در مذاکرات وین برای رسیدن به خواستههای خود بر سر مسأله اوکراین استفاده خواهد کرد. البته گفتنی است که کمتر کسی حمله نظامی روسیه به اوکراین را در آن زمان پیشبینی میکرد.
گفتنی است که روسیه در حال حاضر با تحریمهای سخت کشورهای غربی به علت حمله به اوکراین مواجه است. البته در این میان از آنجایی که روسیه به عنوان یکی از قطبهای نفت و گاز به حساب میآید و تأمینکننده اصلی گاز اروپا نیز هست، خود کشورهای غربی نیز در این میان با چالشهایی روبهرو خواهند شد.
اما در این میان احیای برجام میتواند پاسخی به چالش ایجاد شده برای کشورهای غربی باشد و ایران جای روسیه را در بازار نفت و گاز پر کند که این مسأله مورد پسند روسیه به عنوان یکی از اعضای برجام و یکی از متحدان ایران، قرار ندارد. چرا که مسکو این توانایی را دارد که با به تأخیر انداختن توافق احیای برجام در نقطه حساسی از آسیبپذیری واشنگتن در برابر قیمتهای بالای نفت، به ایالات متحده آسیب برساند.
البته یکی از مقامات ارشد ایالات متحده در هفته جاری اعلام کرده بود که اگر کرملین از خواستههای دقیقه نودی خود عقب ننشیند، واشنگتن تلاش میکند به توافقی جایگزین بدون وجود روسیه، دست پیدا کند.
این مسأله به معنی ایجاد تنش میان مسکو و تهران خواهد بود و از سوی دیگر ایران و ایالات متحده به عنوان 2 رقیب قدیمی را به یکدیگر از لحاظ اقتصادی وابسته خواهد کرد.
گفتنی است که در حال حاضر هزینه سیاسی-حزبی مذاکرات وین برای دولت جو بایدن افزایش پیدا کرده است.
تام کاتن، سناتور جمهوریخواه آمریکا روز گذشته گفته بود که «بایدن در یکسال اخیر، واقعاً به پوتین متکی بوده تا وکیل او در این مذاکرات باشد و سعی داشته است از طریق پوتین به یک توافق هستهای جدید با ایران دست پیدا کند که حتی بدتر از توافق بسیار بدی خواهد بود که اوباما در سال ۲۰۱۵ انجام داد.»
در نهایت میتوان گفت که بایدن تاکنون متحمل هزینههای سیاسی-حزبی بر سر مواضع اتخاذی خود شده و اکنون بعید است که بخواهد از سر این مواضع کوتاه بیاید. از سوی دیگر مسکو نیز از لحاظ اقتصادی تحت فشار قرار داشته و از هر راهی برای جبران این مسأله استفاده خواهد کرد. از این رو پیشبینی میشود که در هفته آینده به نوعی درخواست روسیه اجابت شده و مذاکرات مرحله پایانی خود را به نتیجه برساند.
