پاییز سال 1395 بود که دونالد ترامپ برخلاف پیش‌بینی‌های صورت گرفته در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا پیروز شد؛ او در تبلیغات انتخاباتی علیه برجام موضع‌گیری کرده بود اما در یک سال نخست پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تأیید کرد.
با این‌حال روز 18 اردیبهشت‌ماه 1397 از برجام خارج شد و تحریم‌های هسته‌ای را بازگرداند. حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی رئیس جمهوری کشورمان در واکنش به این اقدام ترامپ اعلام کرد که این رئیس جمهور جمهوری‌خواه آمریکا به هیچ یک از توافقات بین‌المللی پایبند نبوده و نخواهد بود.
19 فروردین‌ماه 1398 دولت ترامپ در اقدامی بی‌سابقه، سپاه پاسداران را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد. در 18 اردیبهشت‌ماه همان سال و در سالگرد خروج ایالات متحده از برجام، ایران اجرای تعهدات هسته‌ای خود را در 5 گام کاهش داد.
در 22 اردیبهشت‌ماه سال گذشته مقامات دولت ترامپ ادعا کردند که ایران در عملیات خرابکارانه در 2 نفتکش عربستان نقش داشته است. در این فضای تنش‌آلود، نخست وزیر ژاپن برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن به ایران سفر کرد که درنهایت نتیجه‌ای دربرنداشت.
روز 30 خرداد 1398 ایران یک پهپاد آمریکا را به‌دلیل نقض حریم هوایی کشور بر فراز خلیج فارس سرنگون کرد. ترامپ در واکنش به این اقدام ایران مدعی شد که به‌دلیل احتمال جان باختن 150 ایرانی از حمله انتقام‌جویانه منصرف شده است.
با این‌حال در روز 13 دی‌ماه 1398 دولت وقت ایالات متحده به دستور مستقیم رئیس جمهور این کشور، حاج قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران و همراهان ایشان را در عملیاتی ناجوانمردانه در بغداد به شهادت رساندند.
در واکنش به این اقدام خصمانه ایران روز 18 دی‌ماه و چند روز پس از به شهادت رسیدن قاسم سلیمانی، پایگاه آمریکایی عین‌الاسد در عراق را هدف حمله موشکی قرار داد.
تنش‌ها همواره میان تهران و واشنگتن ادامه یافت، تا اینکه روز 13 آبان‌ماه 1399 رئیس جمهور وقت ایالات متحده در انتخابات ریاست جمهوری از رقیب دموکرات خود جو بایدن شکست خورد.
وی در روزهای پایانی کار خود در کاخ سفید تلاش برای تنش‌زایی با ایران در منطقه را داشت که البته در این مورد نیز کاری از پیش نبرد.
پایان اقدامات ترامپ
بایدن که به‌عنوان چهل‌وششمین رئیس جمهوری ایالات متحده پایان هفته گذشته در مراسم تحلیف به کاخ سفید وارد شد، از همان ابتدای کارزار رقابتی خود برای انتخابات بر کنترل بحران‌ها و حواشی ایجادشده داخلی و بین‌المللی توسط ترامپ تأکید کرده است.
این رئیس جمهور دموکرات ایالات متحده در همان نخستین روز کاری خود به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا، ۱۷ دستور اجرایی با هدف باطل کردن اقدامات ترامپ امضا کرد.
از جمله مهم‌ترین این دستورات اجرایی می‌توان به لغو ممنوعیت مسافرتی و مهاجرتی از کشورهای دارای اکثریت مسلمان، بازگشت به توافق آب‌وهوایی پاریس، اجباری شدن استفاده از ماسک در مکان‌های عمومی و پایان وضعیت اضطراری در مرز آمریکا-مکزیک، اشاره کرد.
خشم اسرائیل از مواضع بایدن در برابر برجام
یکی دیگر از مواضع ترامپ که بایدن آن را بی‌اعتبار دانسته، خروج ایالات متحده از معاهده برجام است. رئیس جمهور فعلی ایالات متحده و اعضای کابینه فعلی وی، دولت ترامپ را بر سر این مسأله محکوم کرده و بازگشت به برجام را مورد اشاره قرار داده‌اند.
این مسأله همواره با واکنش‌های منفی از سوی رژیم صهیونیستی روبه‌رو بوده، زیرا یکی از دلایل اصلی خروج ترامپ از برجام به‌دلیل جلب رضایت دولت اسرائیل و متحدانش در منطقه بود.
یکی از رسانه‌های اسرائیلی پس از مراسم تحلیف بایدن به دولت وی هشدار داد که اگر به برجام بازگردد، ممکن است روابط دوجانبه به تیرگی بگراید.
این درحالی است که در 4 سال گذشته تلاش‌های دولت ترامپ و متحدانش در منطقه برای نابودی برجام بی‌نتیجه مانده و موجب انزوای ایالات متحده در جوامع و سازمان‌های بین‌المللی نیز شد.
بازگشت به برجام سخت یا آسان؟
با این‌حال برخی از کارشناسان و فعالان سیاسی داخل و خارج از ایالات متحده کار بایدن را برای بازگشت به برجام سخت می‌دانند.
بیشتر این کارشناسان معتقدند که بایدن برای بازگشت به برجام و ادامه مذاکرات میان تهران و واشنگتن تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری در ایران و روی کار آمدن دولت بعدی فرصت خواهد داشت.
این درحالی است که به‌دلیل حوادث و تنش‌های میان این 2 دولت در 4 سال گذشته، کار را برای بایدن سخت کرده است. البته مقامات ایرانی مطرح کرده‌اند که بازگشت ایالات متحده به برجام و رفع تحریم‌های یکجانبه این کشور علیه ایران، در کوتاه‌ترین زمان ممکن قابل اجرا بوده و کشورمان پس از این اقدام آمریکا به تعهدات برجامی خود باز خواهند گشت.
در این میان برخی از تحلیلگران کشورمان اعتقاد دارند که به‌دلیل فشارهای بین‌المللی بر دولت وقت ایالات متحده برای بازگشت به برجام، دولت بایدن را مجبور به بازگشت به برجام خواهد کرد، البته درصورتی‌که مقامات کشورمان با اتخاذ مواضع صحیح بهانه حقوقی به دست دولت بایدن ندهند.
این مسأله از این‌رو مطرح می‌شود که نسبت به دهه‌های گذشته، دموکرات‌ها همواره از ابزار دیپلماسی و حقوقی برای فشار بر کشورهای غیرمتحد و رقیب از جمله کشورمان، استفاده کرده‌اند.
روزهای حساس پیش‌رو برای دیپلماسی کشور
از این‌رو می‌توان گفت که ماه‌های پیش‌رو برای کشورمان همچون زمان عقد برجام حساس خواهد بود؛ زیرا اکنون توپ در زمین ایالات متحده است و کشورمان از لحاظ دیپلماسی در موضع برتر قرار دارد و حفظ این موضع در برابر سیاستمداری همچون بایدن کار دشواری خواهد بود.
حال باید منتظر اتفاقات و اقدامات دولت فعلی ایالات متحده در چند ماه آینده بود. فارغ از هرگونه نگاه سیاسی باید گفت که برجام تاکنون هزینه‌های فراوانی دربرداشته و حاصلی جز افزایش قدرت دیپلماسی و خروج کشور از انزوای بین‌المللی نداشته است.
در شرایط پیش‌آمده برای کشور که به وضعیت نامساعد اقتصادی و معیشتی منجر شده، بیش از هر زمانی نیاز است که مقامات کشور فارغ از هرگونه مناقشات حزبی، از فرصت پیش‌آمده برای رفع مشکلات اقتصادی مردم استفاده کنند.
مقامات کشور از هر 2 جناح نیز به این اذعان رسیده‌اند که تحریم‌های یکجانبه و بی‌رحمانه علیه کشورمان بر معیشت و اقتصاد کشور تأثیرگذار بوده است. از این‌رو رفع موانع تجارت برای کشور را می‌توان یکی از اولویت‌های پیش‌روی کشور قلمداد کرد.
