امروز 11مین روزی است که روسیه علیه اوکراین اعلام جنگ کرده و وارد خاک این کشور شده است.
این روزها نگاهها به حوادث پیرامون اوکراین معطوف شده و تحلیلهای زیادی با محوریت این کشور به گوش میرسد. جنگ، همواره علاوه بر تبعاتی که برای کشورهای درگیر به وجود میآورد، سایر کشورها را نیز به نسبتهای متفاوت تحت شعاع قرار میدهد. بهطور مثال کشورهای اروپایی بیشترین تأثیر را از حمله روسیه به اوکراین متحمل خواهند شد و در واقع یکی از اهداف روسیه مبنی بر حمله به اوکراین، فشار بر اروپا بوده است. ویژگی همسایگی کشورهای اروپایی با اوکراین و همچنین مراودات اقتصادی این کشورها با روسیه بهخصوص در بحث حاملهای انرژی، تبعات این جنگ را برای قاره سبز افزایش داده است. بهطور مثال، علاوه بر روبهرویی اروپا با مشکلاتی همچون مهاجران اوکراینی و مسائل اقتصادی که برای این کشورها از تحریم روسیه به وجود خواهد آمد، حتی برخی نگرانیها از حملات اخیر روسیه به نیروگاه هستهای اوکراین که بزرگترین نیروگاه در اروپا است، وجود دارد که در صورت وقوع به گفته برخی کارشناسان باید کل اروپا تخلیه شود!
البته میتوان گفت که جنگ روسیه کشورهای زیادی را تحت تأثیر قرار داده است.
گفتنی است؛ هرچه کشورهای طرف جنگ از لحاظ نظامی و اقتصادی در سطح بالاتری قرار داشته باشند، بالتبع گستره تأثیر آنها بر سایر کشورها و حوزه بینالملل بیشتر خواهد شد. از ابتدای حمله به کیاف، اقلامی که به عنوان شاخصهای تعیینکننده قیمت بازارها همچون طلا، نفره، نفت و... به حساب میآیند، تحتتأثیر قرار گرفتهاند.
اما در این میان اهمیت جنگ اوکراین برای برخی دیگر از کشورها، نسبت به ویژگیها و شرایطی که دارند، متغیر است. از آنجایی که روسیه به عنوان همسایه شمالی و یکی از متحدان کشورمان در عرصه بینالمللی به حساب میآید، تحلیلهای زیادی از تأثیرپذیری ایران از جنگ روسیه وجود دارد.
احتمال ورود به جنگ ایران با آغاز جنگ جهانی سوم، افزایش قیمت برخی اقلام خوراکی به علت تحریمهای بینالمللی روسیه و احتمال کاهش واردات ایران از این کشور و اخلال و یا برهم خوردن مذاکرات وین، اصلیترین تحلیلهای پیرامون تأثیر جنگ روسیه و اوکراین بر کشورمان است.
با این وجود تحریمهای علیه روسیه از سوی کشورهای غربی، محاسبات اقتصادی این کشورها را دستخوش تغییر کرده که میتواند فرصت اقتصادی برای سایر کشورها از جمله ایران باشد.
گفتنی است که روسیه نسبت به آخرین آمارهای رسمی سازمانهای جهانی، 26درصد از ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد و از این حیث در جایگاه نخست قرار دارد. از سوی دیگر روسیه اصلیترین تأمینکننده گاز اروپا (از طریق اوکراین) به حساب میآید.
این در حالی است که ایران نسبت به آخرین آمارهای رسمی سازمانهای جهانی با 21درصد از ذخایر گاز جهان، پس از روسیه در رتبه دوم قرار دارد. البته نسبت به اکتشافات میدانهای جدید نفت و گاز برخی از مقامات ایرانی اعلام کردهاند که در حالحاضر بیشترین ذخایر گازی در جهان را در اختیار داریم.
این مسأله میتواند ایران را به جایگزین بالقوه روسیه برای تأمین گاز اروپا تبدیل کند، البته در حالحاضر چالش تحریمهای وضع شده علیه کشورمان مانع از تحقق این امر میشود.
تحریمها از یکسو مراودات مالی و صادرات کشورمان را با محدودیتهای زیادی روبهرو کرده و از طرفی دیگر تحریمها مانع از دسترسی کشورمان به تکنولوژی روز دنیا در امر استخراج نفت و گاز شده است. به گفته برخی متخصصان این حوزه، در حالحاضر تکنولوژی مورد استفاده برای استخراج نفت در کشورمان، موجب شده که برای استخراج نفت مجبور به سوزاندن گاز باشیم. یکی از مقامات مسئول این حوزه اعلام کرده است که در حالحاضر، دوسوم از 960 فلری موجود در کشورمان، گاز میسوزانند.
با این حال، از آنجایی که این روزها همه طرفین، البته با حفظ جانب احتیاط، از در دسترس بودن حصول نتیجه مذاکرات و احیای برجام سخن میگویند، میتوان گفت که چالش تحریمها برای تأمین گاز اروپا توسط ایران نیز قابل حل به نظر میرسد.
البته در این میان برخی از تحلیلگران، نزدیکی ایران به روسیه و چین را مانعی بر سر راه ایجاد تعاملهای گسترده اقتصادی میان ایران و کشورهای غربی میدانند.
با این وجود باید گفت که در دنیای سیاست، نمیتوان همه مسائل را با یکدیگر تلفیق کرد و منافع اصلیترین معیار تعیین خطمشی اقتصادی به حساب میآید.
گفتنی است که همانطور که نمیشود به کشورهای غربی اعتماد کامل داشت، به کشورهای شرقی از جمله روسیه و چین هم نمیتوان اعتماد کامل داشت. این را باید در نظر گرفت که نزدیکی روسیه و چین به کشورمان بر سر تأمین منافعشان است. از اینرو تا جای ممکن نباید اجازه داد که مسائل سیاسی-امنیتی بر منافع اقتصادی تأثیرگذار باشد.
