کاظم غریبآبادی سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمانهای بینالمللی پایان ماه گذشته بود که از آغاز تحقیق و توسعه برای طراحی نوع ارتقایافته سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران، خبر داد و اعلام کرد که این فعالیت در 3 مرحله انجام شده و در مرحله نخست آن اورانیوم فلزی با استفاده از اورانیوم طبیعی تولید میشود. تمامی این مراحل به اطلاع آژانس رسیده و میرسد.
از اینرو پایان هفته گذشته لارنس نورمن خبرنگار والاستریت ژورنال اعلام کرد که آژانس بینالمللی انرژی اتمی به اعضای شورای حکام گزارش داد که جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۹۹ با وارد کردن تجهیزات جدید به تأسیسات هستهای اصفهان، کار تولید اورانیوم فلزی را آغاز کرده است.
طبق گزارش منتشرشده از سایت وزارت امور خارجه آمریکا، ند پرایش سخنگوی این وزارتخانه در گفتوگویی واگنش به گزارش آژانس از تولید فلز اورانیوم توسط ایران، گفت: نمیخواهم درباره گزارش آژانس یا حداقل گزارش کذایی که ما ندیدهایم، صحبت کنم. درحال انجام مشورتهایی با متحدان و شرکای خود و اعضای کنگره هستیم تا مطمئن شویم که با یکدیگر همراستا هستیم. ما بیانیههای بیرون آمده از تهران را شنیدهایم. چیزی که میتوانم اکنون به شما بگویم این است که میخواهیم از وسوسه مذاکره علنی اجتناب کنیم. ما حداقل فعلاً نمیخواهیم هیچکدام از اقداماتی را که ممکن است روی میز باشد، نمایان کنیم.
این صحبتها درحالی است که 3 کشور اروپایی عضو برجام (انگلیس، فرانسه و آلمان) پیشتر با صدور بیانیهای به آغاز فرایند تولید اورانیوم فلزی توسط ایران واکنش نشان داده و ادعا کردند که تولید این ماده از سوی تهران توجیه معتبری ندارد.
بایدن و معمای چندمجهولی برجام
ایالات متحده آمریکا و کشورهای غربی در ابتدا هدف خود را از برقراری روابط با ایران و بهویژه برجام، تأمین امنیت کشورهای منطقه اعلام کردند. با اینحال طی این سالها شاهد این مسأله هستیم که کشورهای دشمن و رقیب ایران در منطقه از جمله اسرائیل و عربستان، از مخالفان سرسخت برجام بوده و برجام را به ضرر خود میدانند تا ارتقا و پیشرفت برنامه هستهای کشورمان را!
جو بایدن رئیسجمهور ایالات متحده که با وعدههای جبران خسارات ترامپ به بدنه اقتصاد و دیپلماسی این کشور روی کار آمده، حال با معمای چندمجهولی برجام روبهرو است، که به گفته برخی از کارشناسان بازگشت به برجام از انعقاد این معاهده سختتر خواهد بود.همانطور که گفته شد یکی از اصلیترین متحدان ایالات متحده یعنی رژیم اسرائیل در کنار عربستان بزرگترین مخالفان برجام بوده و این کشورها بهویژه اسرائیل، نشان داده از هر اقدامی برای جلوگیری از این اتفاق دریغ نمیکند.
از سوی دیگر خروج ترامپ از برجام توپ را در زمین آمریکا انداخته و توسط کنگره آمریکا، کشورهای اروپایی و مخصوصاً چین و روسیه برای بازگشت به برجام تحت فشار قرار دارد.
این درحالی است که برخی تحولات سیاسی در داخل کشورمان نیز خواسته یا ناخواسته حل مسأله بازگشت به برجام آمریکا را سختتر کرده است.
با توجه به متغیرهای مذکور سر راه رئیسجمهور دموکرات فعلی آمریکا، برای بازگشت به برجام چند پیشبینی میتوان انجام داد.
توپ در زمین ایران، خروج از آفساید
همانطور که گفته شده دولت بایدن درحالحاضر تحت فشار نسبی اذهان عمومی جوامع بینالمللی از جمله دیگر اعضای برجام قرار دارد. این درحالی است که انگشت اتهام بایدن به سوی ترامپ نشانه رفته و خود را وارث اشتباهات او معرفی میکند. از سوی دیگر بازگشت آمریکا به برجام تنها راه کاهش فشارهای بینالمللی برای بازگشت آمریکا به برجام نیست.
انداختن توپ در زمین ایران که از همان ابتدا نیز کابینه بایدن این عمل را در پیشگرفتهاند، یکی از کم هزینهترین راهها برای دولت بایدن خواهد بود. بایدن گناه خروج از برجام را به پای ترامپ نوشته و اگر بتواند ایران را بهعنوان مانع اصلی بر سر راه دولت خود برای بازگشت به برجام نشان دهد، توانسته بدون هزینه پای خود را از این جنگ دیپلماسی بیرون کشیده و سیاستهای خود را اجرایی کند.
برخی از کارشناسان داخلی و خارجی (آمریکا) همواره تأکید کردهاند که دولت بایدن تا پایان دولت فعلی در ایران، برای بازگشت به برجام و مذاکرات با ایران فرصت دارد. اما آن سوی سکه نیز میتواند این مسأله باشد که دولت بایدن برای بازگشت به برجام اتلاف وقت کرده تا گناه پایان عمر برجام را به گردن دولت بعدی در ایران بیندازد.
بازگشت به برجام هدفی حزبی برای بایدن
جو بایدن که یکی از قدیمیترین سناتورهای دموکرات ایالات متحده بوده است، در زمان دولت اوباما یکی از طرفداران برجام به حساب میآمد. از سوی دیگر تأکید وی برای بازگشت به برجام در زمان رقابت انتخابات خود با ترامپ و انتخاب اعضای کابینه فعلی از افرادی که بطن و یا حواشی مذاکرات ایران و آمریکا در دوره اوباما بودند را میتوان نشانهای از تمایل واقعی این رئیسجمهور برای رفع تحریمها علیه کشورمان و بازگشت به برجام دانست.
در این میان 2 راهکار برای بازگشت آمریکا به برجام ارائه شده است
■ راهکار ظریف:
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان چندی پیش گفته بود: ما بهدنبال اجرای برجام هستیم، مقام معظم رهبری در سخنرانی ۱۹ دی فرمودند اگر آمریکا تعهدات خود را اجرا کند و تحریمها را بردارد ما به تعهدات خود برمیگردیم و این در بالاترین سطح اعلام شد. اگر بایدن فرمان اجرایی داد، رئیس جمهور ما دستور میدهد به سازمان انرژی اتمی که مراحل را آماده کنند. اگر فرمان اجرایی رئیسجمهور عملیاتی شد یعنی ما توانستیم نفت بفروشیم و پول آن را برگردانیم و پولهای بلوکه شده برگشت ما هم آغاز به اجرا میکنیم.
با اینحال یکی از مقامات دولت آمریکا درباره راهکار ظریف اعلام کرد که ابتدا باید با متحدان بینالمللی و سپس با کنگره در این زمینه رایزنی کنند و پس از آن به نقطهای خواهیم رسید که بهطور مستقیم با ایرانیها وارد گفتوگو شویم.
■ گامها کوچک:
خبرگزاری رویترز به نقل از 3 منبع مطلع نوشت: «ایالات متحده درحال بررسی گسترهای از ایدهها درباره چگونگی احیای توافق هستهای ایران است که شامل گزینهای نیز میشود که در آن 2 طرف گامهای کوچکی، نه به میزان پایبندی کامل، برخواهند داشت تا مقداری زمان کسب کنند.»
رویترز درباره این طرح جدید آمریکا درباره برجام توضیح داد که این «رویکرد محتاطانه» میتواند وخیمتر شدن روابط آمریکا و ایران را آهسته کند و همچنین تداوم اجرا نشدن برخی محدودیتهای هستهای توسط تهران را نیز متوقف نماید.
اهتزاز پرچم پیروزی مخالفان برجام
برجام با وجود اینکه مورد تأکید بینالمللی و دولتهای ایران و آمریکا قرار دارد، مخالفان سرسختی نیز دارد.
■ برخی از اصولگرایان در کشورمان که در اکثریت نیز در این حزب قرار دارند، از همان ابتدای برجام تاکنون بر مضرات و بینتیجه بودن این معاهده تأکید داشته و خواسته یا ناخواسته طی سالهای اخیر از زمان آغاز مذاکرات با غرب تاکنون اقداماتی در راستای پایان برجام انجام دادهاند.
■حزب جمهوریخواه در ایالات متحده آمریکا نیز یکی دیگر از مخالفان این معاهده بینالمللی است. البته خروج ترامپ از برجام و اقدامات 4 ساله اخیر وی را نمیتوان به پای حزب جمهوریخواه نوشت، با اینحال جمهوریخواهان همواره از منتقدان و مخالفان برجام محسوب شدهاند.
■ دشمنان و رقبای ایران در منطقه بهویژه اسرائیل و عربستان در زمان ریاست ترامپ بر کاخ سفید نشان داند که برای پایان برجام حاضر به هر اقدامی خواهند بود. بنیامین نتانیاهو که از حامیان اصلی ترامپ برای خروج از برجام بود، شاهد هستیم که در چندین مقطع دولت بایدن را برای بازگشت به برجام به تیره شدن روابط میان 2 دولت کرده تهدید است.
با اینکه مخالفان برجام در موضع ضعف قرار دارند، همانطور که ترامپ با ریاست بر دولت آمریکا علاوهبر اینکه نتوانست این معاهده را نابود کند، به انزوا در مجامع بینالمللی نیز محکوم شد.
درحالحاضر دولت آمریکا در دست دموکراتها و موافقان برجام است. از سوی دیگر دولت عربستان نیز به فکر تغییر مواضع خود در منطقه افتاده و دولت اسرائیل نیز با کنار رفتن ترامپ بیش از گذشته در موضع ضعف در این مورد قرار دارد.
حال تنها نگرانی موافقان برجام اقدامات اخیر مجلس اصولگرای یازدهم و پیروزی آنان در انتخابات ریاست جمهوری 1400 است. القدس العربی در گزارشی نوشت: «دولت بایدن قطعا احتمال پیروزی اصولگرایان در انتخابات ریاست جمهوری ایران در ژوئیه آینده را درنظر دارد. علاوهبر اینکه مجلس شورای اسلامی در ایران نیز در اختیار اصولگرایان است و بایدن میداند تنش اخیری که در برنامههای هستهای اخیر ایران ایجاد شده و به افزایش غنیسازی اورانیوم منجر شد، بنابر تصمیمات مجلس ایران بود.
از اینرو برخی از کارشناسان غربی بر این باورند که کاری که دولت ترامپ برای پایان دادن به برجام را نتوانست انجام دهد، دولت آینده ایران تمام خواهد کرد.
