همه چیز از اطلاعیه شماره 4 وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره وضعیت فعالیت تئاتر در دوران همهگیری ویروس کرونا آغاز شد که یک کلام، ختم کلام اعلام کرد: «امسال جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان همدان برگزار نمیشود.»
این تعطیلی با یأس و بیم هنرمندان تئاتر همراه شد که نکند این تعطیلی سبب نسیان و فراموشی در عملکر آتی مدیران هنری شود و دیگر شاهد برگزاری جشنواره نباشیم. هیچکس فکرش را نمیکرد که باید نگران نیم بند برگزار شدنش هم باشند، چون ممکن است سبب تغییر مسیر شود.
پس از چند روز، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان از مهیا بودن فضا در استان برای برگزاری بیستوهفتمین جشنواره بینالمللی تئاتر خبر داد و گفت: با حمایت مالی و معنوی استاندار همدان، مهیا هستیم تا با انتشار فراخوان وارد فاز عملیاتی برگزاری جشنواره باشیم.
همین گفتوگو، ما را امیدوار کرد که درصورت رعایت فاصلهگذاری اجتماعی و کمک مردم برای کنترل ویروس کرونا، میشود مجدد رنگینکمان لبخند و شور کودکان و نوجوانان استان را در آذرماه به تماشا بنشینیم، تا بار دیگر نام همدان بهعنوان مرکز تئاتر کودک و نوجوان جهان مطرح شود. اتفاقی که برایش 26 دوره بسیار کسان و هنرمندان خون دل خوردهاند تا رفتهرفته قوام یابد و آنی شود که شایسته نام همدان باشد.
خبر خیلی کوتاه بود، اینکه با انتشار فراخوان، برنامه ویژه «فصل امید» جایگزین جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان همدان شد. این برنامه ویژه در 2 بخش صحنهای و نمایشنامهنویسی برگزار خواهد شد. از قرار معلوم بخش تأثیرگذار خیابانی حذف شده است. جالب اینکه در تمام دنیا، تئاتر خیابانی را بهعنوان مهمترین عامل و ابزار آشتی و معرفی تماشاگر با تئاتر میدانند. حالا که بهواسطه شیوع ویروس کرونا، متخصصان امور سلامت، تجمع در زیر سقف را در سرایت صد درصدی کووید19 مؤثر میدانند، چه نیازی به شنای برعکس مسیر هست و وارونه تصمیمگیری میشود.
انگار هدف، برگزاری همزمان چند نمایش در یک مدت زمان معلوم است، حالا زیر پرچم و تحت لوای هر عنوانی که جا شود. مگر نه اینکه هدف، باید همان ویترین عملکرد و تلاش یکساله گروههای نمایشی برای نشان دادن درصد موفقیت و خلاقیتهایشان باشد؟ چیزی که اگر به جذب حداکثری تماشاگر منجر نشود پشیزی نمیارزد.
هر عنصری را از تئاتر حذف کنیم، میشود نمایش را اجرا کرد. از تئاتر بیچیز گرفته تا فیالبداهه و ...، حتی تجربه اجرای نمایش بدون بازیگر ثبت شده اما یک عنصر همچنان دست نخورده باقی مانده است؛ «تماشاگر»، هدف اجرای هر اثر نمایشی، دیده شدن توسط تماشاگر است، حال آنکه تأمین سلامتیشان از لحظه ورود تا خروج جزو لاینفک مدیریت گروههای نمایش باید باشد. پرسش این است اگر بهجای اینگونه شاخه به شاخه پریدن، یک سال از جشنواره خبری نباشد، چه اتفاقی میافتد؟
اینکه به قول خود فراخوان مرکز هنرهای نمایشی جشنواره مرسوم هر سال کنار گذاشته میشود و برنامهای ویژه تازه سر برمیآورد، قرار است چه کارکرد تازهای داشته باشد؟ که قبلی نمیتوانست آن را انجام دهد و همه اینها درحالیکه هدف اجرای نمایش برای کودکان و نوجوانان است.
ما ایرانیها معلوم نیست چه خصومتی با اسم جشنواره و برنامهها و...داریم و پیش از تبدیل به برند و مارکتینگ و ... از ریشه میبریم و به گوشهای بدون استفاده پرت میکنیم. جشنواره ادبی استان هم همین سرنوشت را داشت. سالها بینام بود و پس از 2 سال با نام جشنواره سلام فعالیت کرد، بعدتر به جایزه ادبی تغییر نام داد اما ساختار همچنان همان قبلی ماند و تغییر در حد اسم اتفاق افتاد.
لفظ جشنواره چه ایرادی دارد که واژه «برنامه ویژه» را جایگزین آن میکنیم؟ درحالیکه ماهیت اجرای هدفمند تئاتر برای کشف استعداد و ویترین عملکرد یکساله گروههای نمایشی مدنظراست و فرقی نمیکند گستره اجرا در مرکز استان همدان باشد یا اجرای عمومی در شهرهای محل اجرای سراسر کشور، زمانی که گروهها یکبار اجرای عمومی نمایش را تجربه کردهاند بر اساس کدام نیازسنجی مجدد متناسب با موقعیت اجتماعی سراسر کشور آنهم در حد فاصل آذر تا اسفندماه اجرا بروند.
رویکرد چند سال اخیر مرکز هنرهای نمایشی بر اجرای عمومی آثار استوار بوده و همین رویکرد را اینجا هم میبینیم و قرار بر این است گروههایی که از بهمن پارسال اجرای عمومی رفتهاند متقاضی شرکت در جشنواره باشند و این درحالی است که تئاتر کشور بهواسطه شیوع ویروس کرونا تعطیل بوده است و همچنان چشمانداز روشنی بابت استقبال خانوادهها و ... ندارد، حالا چطور میتوانند تأیید اجرای عمومی داشته باشند؟
البته این ماده فراخوان، یک تبصره جالب دارد و آن اینکه نمایشهایی که بهدلیل شیوع ویروس کرونا تعطیل شدهاند، میتوانند متقاضی باشند درحالیکه در این چند سال، داشتن لینک اجرای نمایش در درگاههای تئاتر استان ملاک اولیه برای پذیرش در جشنوارههای کشور بود و حالا خودشان با دست خودشان، دارند زمینه کجروی و بیاهمیت بودن قانون اجرای عمومی را نادیده میگیرند.
با توجه به ثبت گروههایی که اجرای عمومیشان لغو شده بررسی کردهاند چند نمایش در حوزه کودک اجرایشان لغو شده است؟ گروههایی که از ابتدای تیر تصمیم گرفتهاند تمرینات را آغاز کنند، زمان کافی برای آمادهسازی و اجرا دارند؟
نکته جالب همه این تصمیمگیریها یک مانع بزرگ دارد و آنهم پیشبینیهای وزارت بهداشت درباره حادتر بودن شرایط حاکم بر ویروس کرونا در پاییز و احیاناً حضور این میهمان کشنده و منحوس تا 2 سال آینده است.
چند روز پیش از تعطیلی جشنواره تئاتر کودک و نوجوان همدان با عنوان پنجره شکسته تئاتر یاد کردیم اما این شکستگی ظاهراً ابعاد گستردهتری به خود گرفته است و به شکاف بیشتر شبیه است.
