تاریخ شفاهی به یکی از شیوههای پژوهش در تاریخ میگویند که به شرح و شناسایی رویدادها، وقایع و حوادث تاریخی براساس شنیدهها، دیدگاهها و عملکرد ناظران، شاهدان و فعالان آن ماجراها میپردازد.
تاریخ شفاهی به طور خاص به انگیزه تاریخ نگاری از یک جریان یا موضوع خاص، از زبان کسی که درگیر آن ماجرا بوده، طی مصاحبه حضوری، مطالبی عرضه شود که نتیجهاش تبیین آن جریان یا موضوع است. سابقه این کار در کشور ما چندان طولانی نیست و به نظر میرسد نخستین تجربه مهم در حوالی انقلاب رخ داد و انتشار یافت.
عرصه ادبیات پایداری کشورمان و رویدادهایی که در طول هشت سال جنگ تحمیلی به وقوع پیوست، دارای ظرایف و نکتههای نابی است که با وجود اینکه بسیار از آن گفته شده اما آنقدر عمیق است که هنوز هم میتوان کتابهای زیادی در مورد آن به رشته تحریر درآورد تا این میراث معنوی به فراموشی سپرده نشود.
این وظیفه خطیر بر دوش دست به قلمان متعهدی است که دغدغه ثبت وقایع جنگ هشت ساله و به تصویر کشیدن رشادت و جوانمردی افرادی را داشتند که جزو بینظیرترین نسل ایران هستند.
یکی از این دست به قلمها نویسنده جوان همدانی است که تاریخ شفاهی را به عنوان یکی از حیطههای کار حرفهای خود برگزیده و آثار تأثیرگذاری در این زمینه خلق کرده است.
سیدمیثم موسویان در این باره به ایسنا میگوید: پایه اصلی ادبیات پایداری بر زندگی آدمها بنا شده، یعنی آدمها از یک فضای بیرونی دادههای ادبی نمیگیرند و از زندگی خود الهاماتی دریافت میکنند و با استفاده از زبان هنر محصولی متعالی به وجود میآید.
این نویسنده ادامه میدهد: یک پایه خوراکهای ادبی ادبیات جنگ است، وقتی تعدی، ظلم، مبارزه و دفاعی پیش میآید یکی از حیطههایی که توانسته پایه اصلی برای ادبیات دنیا باشد، حیطه مقاومت و پایداری است.
وی توضیح میدهد: شرح پایداری یک ملت لذتبخش است و وقتی آن را میخوانیم احساس غرور میکنیم، مفاهیم نسل به نسل به وسیله هنر نهادینه میشود و تحقق مییابد، در این نوع ادبیات سعی میکنیم غیرتمندی، پایداری و مبارزه با ظلم را در قالبهای ادبی به نسل بعد منتقل کنیم که اگر روزی دوباره تعدی اتفاق افتاد در گوشت و خون بچههای ما باشد و بدانند که پایداری همیشه مقدس است.
موسویان در مورد پیشینه فعالیتش میگوید: حدود ۱۵ سال در این حوزه قلم میزنم و همواره بخش اصلی کارهایم در حیطه ادبیات پایداری، دفاع مقدس و انقلاب بوده، ۲۰ جلد کتاب نوشتهام که شامل ادبیات شفاهی، داستان کوتاه و رمان است.
وی اضافه میکند: کتاب «من محمد بروجردی مصاحبه نمیکنم» تاریخ شفاهی است که برای یکی از رانندههای تیپ ویژه شهداء نوشتم، این راننده خاطرات پنج فرمانده شهید اعم از شهید بروجردی، شهید کاوه و شهید قمی را در کردستان روایت کرده و لحظه شهادتشان را تعریف میکند؛ به عنوان مثال از ابتدای تولد تا شهادت شهید کاوه در این کتاب به تصویر کشیده شده است.
این نویسنده عرصه دفاع مقدس با بیان اینکه تاریخ شفاهی مقوله بسیار ارزشمندی است، ادامه میدهد: یک تاریخ شفاهی دیگر هم در دست چاپ دارم که توسط نشر معارف انجام میشود، این کتاب نیز خاطراتی از زبان یک جانباز بروجردی است که آنها را ثبت کردهام.
وی درباره دیگر آثارش بیان میکند: محبوب ترین اثرم از نظر بازخورد اجتماعی کتاب «تفنگت را زمین نگذار» است که نامزد جایزه جلال شد، این کتاب شامل یک مجموعه داستان کوتاه است که از ۲۰ داستان تشکیل شده و سه بخش دارد؛ بخش پشت جبهه و خانواده کسانی که در جنگ هستند، بخش جبهه و بخش اسراء به طوریکه داستانهایی که به پشت جبهه ربط دارد، روانشناختیاند، داستانهایی که رزمندهها را ترسیم میکند، کلاسیکاند و بخش اسراء هم داستانهای خودشان است، این اثر توسط نشر جمکران چاپ شده است.
این نویسنده همدانی مطرح میکند: یکی دیگر از آثارم رمان «ما هم هستیم» رمانی درباره جنگ ۳۳ روزه است و سه محور دارد که هر سه محور با وجود داستانهای جداگانه در جایی از داستان با هم برخورد میکنند.
وی با بیان اینکه بعضی از داستانها در زندگی شخصیام اثرگذار بوده است و برخی نه، میگوید: هدفم از قلم زدن در حوزه دفاع مقدس بیان گفتمان جمهوری اسلامی یا اسلام به زبان هنر است و زمانی که رهبر انقلاب گفتند نویسندگان در این حوزه کار کنند، وارد این عرصه از ادبیات شدم.
موسویان در رابطه با سوژهیابی داستانهایش اظهار میکند: از کانالهای مختلفی با جنگ عجین هستم و از کودکی خانوادههایی را دیدهام که درگیر مسأله جنگ بودهاند، بعدها رزمندگان را دیدم و پای خاطرات آنها نشستم و همه اینها باعث شد با اینکه خودم آن فضا را تجربه نکردم به مدد تخیل فضاسازی کنم.