تابلوی نقاشی «ضربت خوردن امام علی(ع)» اثر یوسف عبدینژاد، هنرمند همدانی است که تاکنون در ۳۷ زبان مختلف و بیش از ۹۰ مقاله بهعنوان مرجع تصویری مورد استفاده قرار گرفته و بهتازگی بهعنوان نماد «تشیع» و «شیعه» در برخی از دانشنامهها، مقالات و سایتها بهکار برده شده است.
این تابلوی نقاشی را عبدینژاد در سال ۱۳۷۵ در شیوه نگارگری(نقاشی ایرانی) خلق کرده و در سال ۱۳۷۹ توسط ستاد غدیر بهعنوان برترین اثر تجسمی با موضوع امام اول شیعیان انتخاب شده است.
تحلیلهایی به زبانهای مختلف بر این اثر هنری نگاشته شده که جنبههایی از اثر که برای مخاطب غیرحرفهای پنهان است را آشکار میکند، از جمله آنها تحلیل و نقد «شهرام زعفرانلو» و «سامر قحطان القیسی» نویسنده عرب است که تحلیل اخیر در سایت رسمی حرم امام حسین(ع) درج شده است.
این هنرمند همدانی که سالهاست در عرصه هنرهای تجسمی فعالیت میکند، درباره تابلوی نقاشی «ضربت خوردن امام علی(ع)» به خبرنگار ایسنا میگوید: تصاویر یا هر نوع پرداختی که درباره مفاهیمی همچون شهادت که حزن جزو خصایص ذاتی آنهاست، صورت گرفته اعم از ادبی و هنری فضای حزن و اندوه بر کل آثار مستولی است اما درواقع ذات پنهان شهادت، اندوه نیست بلکه زیبایی است؛ «ما رأیت الا جمیلا» و در حقیقت فقط برای مردمی که با فقدان این بزرگان مواجه میشوند اندوه و مصیبت است.
عبدینژاد ادامه میدهد: فضای حاکم بر این تابلو حاوی عناصر و سمبلهای نشاندهنده غم و اندوه نیست، اگرچه تا حدودی این حس در آن وجود دارد، فرشتهها نه خوشحال هستند نه اندوهگین زیرا اگر خوشحال بودند بدان معنا بود که از عروج امام(ع) به عالم ملکوت خوشحالاند و در تضاد با اندوه ذاتی شهادت بود و اگر اندوهگین ترسیم میشدند که البته نشان از غم شهادت امام داشت اما در تضاد با زیبایی و شادی رستگاری بود، بنابراین چهرهها بدون احساس ترسیم شدهاند.
وی میگوید: پیکر حضرت علی(ع) در فضای تابلو بهسختی پیدا میشود زیرا معتقدیم امیرالمومنین (ع) اگرچه مهمترین عنصر اثر است اما بهعمد هضم در فضا دیده میشود، او جزئی از کل کائنات است و کل فضای معنوی آبیرنگ تابلو از جنس امام علی(ع) است و از امام قابل تفکیک نیست، امام اول شیعیان موجودی مجزا از تمامی نیکیها که نشأت گرفته از ذات قدسیه خداوند است، نیست و بهدرستی میتواند معنا و تبلور عینی تمام نیکیها و جهان ملکوت باشد.
عبدینژاد تصریح میکند: سطح غالب اثر به طیف آبی و سبز اختصاص داده شده که نماد الوهیت است، تصویر امام علی(ع) که بههمان فضای معنوی تعلق دارد بهسختی قابل شناسایی بوده، گویی هرچه بیرون از اندام ابنملجم است از یک جنس است و آن «عالم ملکوت» و «امام علی(ع)» است که غیرقابل تفکیک و واحد هستند.
این هنرمند برجسته عرصه هنرهای تجسمی، درباره سبک تابلو بیان میکند: سبک تابلوی «ضربت خوردن امام علی(ع)» هم نگارگری است و هم وامهایی از مکتب باروک دارد؛ بنابراین حالت نگارگری مقامی که در نقاشی قهوهخانهای یا نقاشی ایرانی وجود دارد، در آن دیده نمیشود، مانند تابلوی ضامن آهوی استاد فرشچیان که شکارچی و امام رضا(ع) در اندازه طبیعی کشیده شدهاند.
عبدینژاد در ادامه به تحلیل مقالهای انگلیسی درباره تابلو اشاره میکند و میگوید: در این مقاله آمده است آتشی که از صورت ابنملجم بلند شده نمادی از هلاکت محتوم ضارب است، فارغ از دلیل آتش.
وی درباره ترکیب رنگ و فرم در تابلو بیان میکند: رنگها و فرمهای بهکار رفته در تابلو بیشتر از ممات، حیات را که طبق تعالیم دین اسلام از آن اینگونه استنباط میشود که همانا شهادت حیات واقعی است، بهتصویر کشیدهاند، فضای لاجوردین در این نقاشی، ابنملجم را که مظهر شقاوت است و با رنگمایه قهوهای ترسیم شده، احاطه کرده است.
عبدینژاد درباره دلایل موفقیت این اثر فاخر هنری در فرهنگهای مختلف اظهار میکند: احتمالاً یکی از دلایل موفقیت این اثر در جلب توجه مردم در فرهنگهای مختلف، قالبی است که برای بیان محتوا به ضرورت انتخاب شده است.
این هنرمند همدانی ادامه میدهد: دلیل دیگر محبوبیت تابلو احتمالاً همانگونه که پیشتر گفتم حالوهوای ویژهای است که کل تابلوی نقاشی را تبدیل به یک نگین لاجوردین کرده و بُعد معنوی اثر و جذابیت بصری آن را برای بیننده بیشتر از فضای اندوهبار و غمانگیزی که اثر به آن اشاره دارد، کرده است.
نقاش تابلوی «ضربت خوردن امام علی(ع)» درباره دیگر آثاری که با مضامین مذهبی و دینی خلق کرده است، میگوید: از برجستهترین این آثار تابلوی «آب» با مضمون ابوالفضلالعباس(ع) در کنار نهر فرات، تابلوی «او میگِرید» با مضمون امام عصر(عج) و تابلوی «آتش» با موضوع نماز شب هستند.