امروز 17 اردیبهشت ماه به نام روز اسناد ملی و میراث مکتوب نامگذاری شده است. 18 سال پیش بود که با تصویب شورای عالی اداری، 9 شهریور ماه 1381 سازمان اسناد ملی با کتابخانه ملی ادغام شد و سازمانی با عنوان «سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران» شکل گرفت و آغاز به کار کرد.
در این حوزه تاکنون 12 مدیریت منطقهای و استانی راهاندازی شده است که مدیریت منطقه غرب کشور یکی از این مراکز است که استانهای غربی (ایلام، کرمانشاه، کردستان، لرستان و همدان) را تحت پوشش خود دارد.
آثار مکتوب بخشی از هویت کشور را تشکیل میدهند و اطلاعات مطلوبی از گذشتگان به ما و از ما به آیندگان میدهد؛ در کشور و به تبع آن در استان آثار متعددی از اسناد مکتوب وجود دارد که قابل شمارش نیست و در برگیرنده هویت استان و مردم همدان است.
هدف سازمان اسناد نظارت بر انتشار کتاب و حفظ و نگهداری کتابها، اسناد و آثار مکتوب است، اما باید توجه داشت که شناسایی و نگهداری اسناد از یک سو اهمیت دارد ولی نحوه استفاده از این آثار بخش مهم دیگر موضوع است که در این راستا باید تلاش شود. وجود نهاد کتابخانه ملی منطقه غرب کشور در همدان برای استان یک ظرفیت بسیار خوب است چون تمامی دانشجویان، محققان و اساتید میتوانند به این سازمان مراجعه کرده و از این آثار بهره ببرند.
با توجه به اینکه عموم مردم معمولا سازمان اسناد ملی را با ثبت احوال و ثبت اسناد اشتباه میگیرند و آشنایی کافی با این سازمان و فعالیتهای آن ندارند و از طرفی به بهانه روز اسناد ملی و میراث مکتوب گفتوگویی را با علیرضا تکلو، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی غرب کشور در ارتباط با جایگاه و نقش سازمان اسناد و کتابخانه ملی ترتیب دادهایم که در ادامه میخوانید:
نقش سازمان اسناد ملی را در سیر انتشار کتاب بگویید!
در سیر انتشار کتاب، خانه کتاب، سازمان اسناد ملی و وزارت ارشاد نقش دارند و دریافت مجوز از هرکدام از این ارگانها برای چاپ کتاب اجباری است؛ ابتدا نویسنده باید کد تأییدیه از خانه کتاب دریافت کند و کد مربوطه را همراه با فایل کتاب برای ما ارسال کرده تا استانداردهای لازم کتاب بررسی و مجوز داده شود و سپس مجوزی که مربوط به محتوای کتاب است را از اداره ارشاد دریافت کند. پس از گذراندن این مراحل کتاب چاپ میشود که حتماً باید 2 نسخه از کتاب نهایی برای ثبت در آرشیو به کتابخانه ملی اهدا شود.
هرچه کتاب در ایران چاپ میشود و درباره ایران است حتماً در کتابخانه ملی وجود دارد و تمام دنیا به آن دسترسی دارند.
البته لازم به ذکر است که تمام کتابها به صورت متمرکز در کتابخانه ملی تهران قرار دارند.
در ارتباط با آرشیو کتابخانه ملی
و نقش این سازمان برای جامعه محلی توضیحات بیشتر ارائه دهید ؟
هر مستند مکتوب کاغذی که تاریخی از آن گذشته باشد سند نام دارد و روزنامه، مجله، شناسنامه، عقدنامه و کلاً تمام چیزهای قدیمی را شامل میشود که با صاحبان این اسناد مذاکره کرده و آنها بخشی از این اسناد را یا به ما میفروشند یا اهدا میکنند و یا به امانت میسپارند تا در این جا نگهداری شود، البته باید بگویم برای حفظ گسترده این داشتهها نیازمند همکاری بیشتر مردمی هستیم که صاحبان اسناد تاریخی هستند.
از طرفی به دلیل واجد ارزش تاریخی بودن اسناد، حتی یک برگ کاغذ اداری از بین نمیرود و بسته به نوع سند نگهداری یا بازیابی میشوند یعنی در واقع ارزشیابی اوراق ادارات کل کشور بر عهده سازمان اسناد و کتابخانه ملی است.
روش نگهداری اسناد مکتوب
چگونه است؟
هنگامی که اسناد به دست ما میرسد ابتدا میکروبزدایی، آفتزدایی و اسیدزدایی میشود و سپس در یک فضایی که به طور دائمی سمپاشی شده و دما و رطوبت تحت کنترل است و از همه مهمتر به سیستم خاموش کردن آتش هوشمند مجهز است، نگهداری میشود.
ارتباط سایر سازمانها با سازمان
اسناد ملی به چه شکل است؟
سایر سازمانها باید اسناد خود را برای کتابخانه ملی ارسال کنند تا این آثار آرشیو شود اما گاهی همکاریهای لازم در این زمینه نمیشود.
خوشبختانه در منطقه غرب کشور همکاری و ارتباط خوبی از جانب سازمانها برای ارائه اسناد با ما شده است و این مشکل در منطقه غرب کمتر دیده شده است.
نحوه آشنایی مردم با آثار مکتوب
چگونه است؟
در همدان نسخههای خطی، قدیمی و نفیس زیادی وجود دارد و عموم مردم بهویژه مردم همدان برای آشنایی با این آثار اشتیاق زیادی دارند، به همین دلیل ما تلاش میکنیم که به مناسبتهای مختلف ملی و مذهبی نمایشگاههایی را به صورت حضوری و غیرحضوری برگزار کنیم تا مردم با این آثار آشنا شوند.
با توجه به اینکه در این روزها ویروس کرونا شیوع یافته، به مناسبت روز اسناد ملی و آثار مکتوب، اسناد مربوط به شیوع بیماریهای واگیردار در کشور و استان را به صورت نمایشگاه مجازی در سایت nlai.ir@ برگزار میکنیم و از طرفی یک نمایشگاه در فضاهای مجازی از جمله اینستاگرام و تلگرام از روز 15 اردیبهشتماه آغاز شده و به مدت یک هفته ادامه دارد و هر روز 20 قطعه عکس و سند از همدان نمایش داده میشود.
با توجه به اینکه مدیریت مرکز غرب کشور در همدان قرار دارد، آیا تمام کتابها و آثار مکتوب این منطقه در همدان نگهداری میشود؟
در ارتباط با کتابها نسخه فیزیکی کتابهای چاپ جدید در تهران نگهداری میشود و اطلاعات آن در همدان ثبت میشود، اما نسخههای خطی و نفیس مربوط به 5 استان کرمانشاه، ایلام، کردستان، لرستان و همدان در مرکز آرشیو این سازمان نگهداری میشود.
به منظور آشنایی بیشتر مردم با سازمان اسناد و کتابخانه ملی چه برنامههایی دارید؟
در پایان لازم است به نیاز ارتباط سازمان با مردم و بالعکس تأکیدات لازم شود که در این زمینه برنامههایی برای آشنایی مردم در نظر گرفتیم از جمله انتشار اسناد و عکسهای دیده نشده از تاریخ استان همدان برای آشنایی بیشتر مردم، در اختیار قرار دادن مستندات تاریخ شفاهی؛ به واسطه مصاحبه با بزرگان و رجالهای همدان به صورت تصویری که سپس آنها را به کتاب تبدیل میکنیم و یکی دیگر از برنامه های جدی میتواند
مذاکره با دانشگاههای استان و سوق دادن موضوعات پایاننامه دانشگاه به سمت سندمحور باشد. این راهکارها میتواند جایگاه و اهمیت سازمان اسناد را در جامعه با هدف حفظ میراث غنی و معنوی تعیین کند.