همدان‌پيام: با توجه به رشد شتابان و روزافزون شهرها گذران اوقات فراغت و موضوع گردشگري امر اجتناب‌ناپذيري مي‌باشد كه دلايلي چون آسان شدن ميزان سفر، افزايش درآمدها و... از جمله عوامل تشدیدکننده آن مي‌باشد.
زندگي شهري خود عامل مضاعفي بر ضروري كردن اوقات فراغت مي‌باشد به دليل فشردگي فضاهاي مسکونی شهري، ابعاد و اندازه ساختمان‌ها اجازه فعاليت فيزيكي را نمي‌دهد كه این عامل نياز به فضاهاي تفريحي را نسبت به گذشته افزایش می‌دهد ضمن اينكه در گذشته رفتن به محل كار نيز با گذران اوقات فراغت همراه بود در حالی که امروزه این مسأله بسیار کمرنگ شده است.
شهرستان ملایر بویژه در سال‌های اخیر جایگاه خوبی را در زمینه گردشگری و تفریحی به دست آورده است. یکی از مکان‌هایی که از یک قرن پیش به عنوان مکان تفریحی و گردشگری در این شهرستان ساخته شده پارک تاریخی سیفیه می‌باشد. این پارک که از قدیمی‌ترین پارک‌هاي کشور به شمار می‌آید از دیرباز پذیرای گردشگران و مسافران بوده است. قدمت تاریخی این منطقه سبب شد محوطه، مقبره و امارت داخل پارك جزو آثار ملی ثبت شده باشد.
اما آنچه این روزها برنامه‌ریزان در حوزه گردشگری را به توجه وا میدارد این است که اين اثر ماندگار با قدمت بيش از 100 سال با نبود شناسنامه‌اي در ورودي‌هاي پارك غریب مانده است. در حال حاضر تنها يك كتيبه بصورت خلاصه در ورودي ميدان دكتر بابك قرار دارد.
در کنار این نقص، ايجاد ساختمان نيمه‌كاره در پارك كه چندين سال است به صورت اسكلت چهره زشتی به پارك داده است از دیگر موارد است. ایجاد فضاهای جدید در پارک که نمادی از تاریخی بودن را در بر ندارد در سال‌های اخیر هویت پارک را زیر سؤال برده است.
به موازات این موارد در نگاهی گذرا به این مکان می‌توان گفت، مراقبت از درختان کهن سال پارک جهت جلوگیری از شیوع بیماری از جمله مواردی است که باید در حفظ این اثر تاریخی مورد توجه بیشتری قرار گیرد. برای ارائه نظر کارشناسی در همین خصوص با یکی از اساتید دانشگاه به گفتگو نشستیم که در زیر می‌خوانیم.
پارک سیفیه هویت ملایر است
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد ملایر درخصوص فضاهای شهری می‌گوید: فضاها در دسته‌بندي مدرن و سنتي (غیرمدرن) قرار می‌گیرند که فضاهاي مدرن مانند فرهنگسراها، شهر بازي‌ها، استاديوم‌هاي ورزشي و... اما فضاهاي سنتي شامل بازار، موزه‌ها و پارك‌هاي تاريخي با قدمت بالا می‌باشند كه نمونه آن پارك سيفيه ملاير است كه به عنوان يك مكان تفريحي و نیز دستگاه تنفسي شهر مي‌توان به آن نگاه كرد.
مجید شمس تاریخی بودن پارک سیفیه را از شاخصه‌های اصلی آن عنوان می‌کند و اظهار میدارد: پارك سيفيه هويت ملایر مي‌باشد چراکه نزديك يك قرن از عمر اين مركز تفريحي مي‌گذرد و در منطقه غرب كشور به عنوان يك فضاي تفريحي تاريخي و يكي از معرف‌هاي شهر شناخته شده و از دلايلي كه مسافران با ورود به شهر حتماً به ديدن پارك مي‌رفتند بحث تاريخي بودن آن بوده كه شايد در2 دهه اخير اين زاويه ديد تغيير کرده است.
وی در این خصوص می‌گوید: بخشي از اين تغييرات، مسأله اجتماعي در نسل‌ها مي‌باشد از ويژگي‌های نسل جديد توجه بیشتر به فضاهاي هيجاني مانند شهر بازي‌ها می‌باشد چراكه جمعيت جوان در كشور ما قالب شده است، اما در حال حاضر كه سيكل جمعيتي برمي‌گردد به اين نتيجه رسيده‌ايم كه ما تاريخ و ميراثي داريم كه پشت سر گذاشتيم تا به مدرنيته برسيم اما در این مسیر چيزهايي داشته‌ايم که از دست داده و به اين نتبجه رسيديم كه هويت شهري بايد وجود داشته باشد و تنها زيباشناختي و مدرن بودن خيلي مشكل را حل نمي‌كند.
این مدرس دانشگاه به بكر بودن و مصنوعي نبودن پارك اشاره می‌کند و اظهار میدارد: طبيعي بودن اين فضا خيلي لذت بخش بود درخت‌هاي چنار با قدمت چندين دهه و انواع گونه‌هاي مختلفي كه ديده مي‌شد فضاي طبيعي را خارج از ساخت دست انسان به وجود آورده بود و با توجه به اینکه انسان با محيط طبيعي به صورت ذاتي عجين است اين فضاي طبيعي سبب ايجاد ارتباط شده بود.
شمس درخصوص ايجاد فضاهاي مصنوعي در پارك و اينكه تا چه اندازه اين فضاها با ويژگي‌هاي فرهنگي شهرستان در ارتباط است اذعان میدارد: حدود 2 دهه پيش بخشي از درختان پارك را قطع و بجاي آن شهر بازي ايجاد كردند در حالی که شهر بازي چند سالی به صورت مفيد استفاده شد و متأسفانه از قطع درختان تنها چند كاميون ضايعات باقي ماند سپس فضاي ديگری به نام درياچه مصنوعي در آن ايجاد شد. اينكه اين طراحي‌ها تا چه اندازه با ويژگي‌هاي فرهنگي و محيطي اين شهر و منطقه ارتباط دارد بايد مورد ارزيابي قرار گيرد.
وي توجه به ويژگي‌هاي منطقه و شهرستان را در فضاهاي تاريخي از ملزومات اين مكان‌ها می‌داند و می‌افزاید: ورودي‌ها و مدلهايي كه در پارك طراحي شده گوياي چه چيزي است؟ زبان و فرهنگ ويژگي اجتماعي را منعكس مي‌كند، تنديس‌هاي طراحي شده بايد تعريفي از ويژگي شهرستان باشد درحالی که اين موضوع را نمي‌توانيم در فضاهای ایجاد شده ببينيم اين مسائل بايد منطبق با ويژگي‌هاي طبيعي منطقه باشد و به نهادهاي فرهنگي، ويژگي‌ها و سوابق تاريخي اين مركز تفريحي توجه شود اگر نه هر مدلي را در هر شهري مي‌توان ديد و ايجاد كرد در فضاهاي طبيعي در توسعه پايدار بايد به ويژگي‌هاي خاص محيطي هر منطقه و شهر توجه شود.
اين مدرس دانشگاه اظهار میدارد: تبديل فضاي تاريخي پارك سيفيه به عنوان يك فضاي مدرن شايسته نيست بايد به حفظ ويژگي‌هاي فرهنگي توجه شود به عنوان مثال فضاي اسكلتي كه در پارك ايجاد شده است ارتفاع ساختمان و حجم آن، منظر و چشم‌انداز پارك را زير سؤال مي‌برد و از بالا فضاي پارك را پوشش مي‌دهد ضمن اينكه اين مكان از هر نوعي كه باشد ايجاد ترافيك و رفت وآمد می‌کند و كم‌كم حذف پديده طبيعي را در پارك در پي خواهد داشت، اما بهتر است هرچه زودتر تعيين تكليف شود تا از اين منظر رها شود.
شمس بيان مي‌كند: اينگونه فضاها به عنوان يك يادواره و اندوخته تاريخي خيلي قابل تكرار و بازتوليد نيستند به همین دلیل تلاش مي‌كنيم در برخي از اين مكان‌ها حتي از مصالح موجود در آنها استفاده و تاريخي بودن آن حفظ شود. از دست دادن به لحاظ بي‌توجهي، كم‌توجهي يا غفلت زيان زيادي را به وجود خواهد آورد ضمن اينكه اين مركز علاوه بر اینکه به عنوان يك فضاي سبز و مركز تفريحي بوده دستگاه تنفسي شهر نیز مي‌باشد. اينكه فضاهاي طبيعي را با فضاهاي آسفالت، سنگفرش شده و سيماني تبديل كنيم نمي‌تواند كار درستي باشد.
وی در پايان می‌گوید: متأسفانه در حال حاضر به صورت مقطعي و لكه‌اي در اين مكان‌ها كار مي‌شود و اقدامات از كليت و نظام‌مند بودن خارج شده بايد طوري اين فضاها را نگه داريم تا پس از 50 سال ذهنيت پارك سيفيه نه‌تنها از ديد مردم ايران پاك نشود بلكه اين فضا با همين سبك و سياق به دنيا معرفي شود.
پارک سیفیه يك پديده خاص مي‌باشد و باعث ورود گردشگر به ملاير شده و از این طريق صنايع دستي و گردشگري شهرستان مورد استقبال قرار گرفته است.
بیماری فيتيله نارنجي دلیل قطع درختان 100 ساله پارک
در ادامه گفتگویی نیز با مسئول فضای سبز شهری شهرستان انجام داده تا از اقدامات آنها در راستای حفظ این اثر باخبر شویم، رئيس سازمان پارك‌ها و فضاي سبز شهري ملاير در این زمینه می‌گوید: پارك سيفيه به عنوان يكي از آثار تاريخي استان محسوب مي‌شود كه توسط سيف‌الدوله وقف شده است و شهرداري در سال‌هاي اخير براي نگهداري و حفظ آن اقدامات مناسب و هزينه‌هاي هنگفتي انجام داده است.
مجتبي داوري در ادامه می‌افزاید: قدمي‌ترين بناي پارك كه محل سكونت سيف‌الدوله بوده به مهمانسراي شهرداري تبديل شده است و دليل استفاده از اين مكان به عنوان مهمانسرا نيز معرفي جذابيت‌هاي پارك سيفيه به ميهماناني است كه وارد شهر مي‌شوند ضمن اينكه در حال بازسازي بقيه قسمت‌ها مي‌باشيم.
وي با اشاره به گونه‌هاي مختلف گياهي موجود در پارك اظهار میدارد: گونه‌هاي درختي چون چنارهاي تنومند با قدمت چندين ساله، زبان گنجشك، نارون، كاج و سرو و گونه‌هايي چون گردو، توت و چند گونه نادر مانند زالزالك، شاه بلوط هندي، ماگنوليا و آبنوس دروغين و گونه‌هاي پوششي چون انواع گل‌هاي فصلي، چمن، انواع گل رز، ياس زرد، ياس خوشه‌اي و گل يخ نيز در پارك كشت مي‌شوند.
داوري درخصوص آبياري درختان می‌گوید: در زمان احداث پارك، مرحوم سيف‌الدوله تعدادي مقني از يزد دعوت كرده تا با حفر قنات آب مورد نياز پارك را تأمين كند اين قنات‌ها بالاتر از روستاي ازناو قرار داشتند و تا سال 64 فعال بوده كه در حال حاضر با شرايط اقليمي موجود خشك شده و به همين دليل در قسمت‌هاي پايين دست شهر چاه‌هايي حفر كرده كه از آنجا آب را پمپ كرده و به درختان و بقيه قسمت‌هاي سطح شهر آبرساني مي‌كنيم و خوشبختانه از نظر آبياري مشكلي در آنجا نداريم.
وي در خصوص قطع درختان چنار قديمي در پارك اذعان میدارد: درختان چنار موجود در پارك بيش از 100 سال عمر دارند و با توجه به اينكه بيماري فيتيله نارنجي در آن درختان ديده شده بود كه به راحتي به ساير درختان سرايت مي‌كرد به ناچار مجبور به قطع 3 اصله درخت چنار شديم.
داوري با اشاره به اينكه در حال حاضر تلاش براي كنترل اين بيماري به ساير درختان هستند می‌افزاید: در حال حاضر نيز جهت پيشگيري و كنترل شيوع اين بيماري در بين ساير درختان پارك و شهرستان نيز با همكاري يك مشاور برنامه‌هايي را انجام مي‌دهيم.
وي با اشاره به اينكه بناهاي قديمي به همان شكل حفظ مي‌شوند و برنامه‌اي در جهت از بين بردن آنها ندارند می‌گوید: تلاش مي‌كنيم بناهاي قديمي را به همان صورت حفظ كنيم حتي در برخي مكان‌ها كفپوش‌هاي متعلق به 30 سال پيش نيز حفظ شده‌اند اما در جهت توسعه پارك شهرداري هر ساله با خريد اراضي اطراف پارك آن را توسعه مي‌دهد.
داوري با اشاره به اينكه نبود شناسنامه يكي از خلأهاي موجود در پارك‌ها مي‌باشد اظهار میدارد: براي 4 پارك بزرگ شهر شناسنامه‌اي در حال تهيه است كه مواردي چون سال تأسيس پارك، مساحت، گونه‌هاي موجود و مشخصات عمومي آن مكان را در آن قيد كرده و در ورودي پارك‌ها نصب خواهيم كرد كه البته در ورودي اصلي به صورت مفصل و در ورودي‌هاي فرعي به شرط نياز به صورت مختصر توضيح داده خواهد شد. ضمن اينكه تابلوي راهنماي پاركي نيز از ديگر خلأهاي موجود در پارك‌ها مي‌باشد كه آنها نيز جهت راهنمايي گردشگران طراحي، آماده و نصب خواهند شد.
وي در خصوص مكان استراحت براي ميهمانان و گردشگران می‌گوید: در زمينه اقامتي با محدوديت‌هايي در پارك‌ها مواجه‌ايم هر چيزي كه ساخته مي‌شود يك بهره‌برداري دارد نمي‌توان در پارك از وسايل ورزشي استخر و... استفاده كرد چراكه بهره‌بردار پارك از بين مي‌رود آنجا بايد محل استراحت باشد و مجموعه اقامتي را بايد خارج از پارك پيش بيني كنيم كه جزو استانداردهاي بوستان وپارك مي‌باشد.
مجتبي داوري می‌افزاید: يكي از راه‌هاي توسعه گردشگري افزايش مدت اقامت گردشگر مي‌باشد كه در اين خصوص نيز بايد مهمانسراي خوب داشت چراكه اقامت موقت تجربه خوبي براي پارك نيست در حالی که هتل به دليل مديريت خوب، امكانات، كنترل نيروي انتظامي، امنيت و... گزینه مناسبی است براي اين موضوع نيز هتل‌هايي در بام ملاير ساخته شده و به صورت سوئيت‌هاي20 و 30 متري در اختيار ميهمانان قرار مي‌گيرد.
وي در خصوص هتل نيمه كاره پارك كه بيش از يك دهه بصورت اسكلت باقي مانده است می‌گوید: يكي از مشكلات در خصوص هتل نيمه كاره پارك اين است كه مالك آن شهرداري نبوده و اوقاف مي‌باشد. آنجا محل مناسبي براي ايجاد هتل نيست به دليل اينكه اولين مشكل در اين مكان نبود پاركينگ مي‌باشد و مسأله مهم ديگر اينكه آن قسمت از پارك اصالت خود و بهره‌بردار پارك را از دست مي‌دهد. البته صحبت‌هايي درخصوص تغيير كاربري آن نيز است كه شايد به عنوان بنايي از آن استفاده شود كه مكمل پارك باشد مانند شهر بازي مسقف.
پارک سیفیه یا ناصريه با طراحي ايتاليايي
گفتنی است، پارک سیفیه در سال 1271 توسط شاهزاده سلطان محمد قاجار ملقب به سيف‌الدوله نوه فتحعلي شاه قاجار و پسر عضدالدوله در شمال شرقی ملایر و در دامنه کوه گرمه احداث شده است.
سیف‌الدوله که به دليل عضويت در انجمن اخوت توسط ناصرالدين شاه به ملاير تبعيد مي‌شود پس از اينكه ناصرالدين شاه آغاز به فروش اموال خود در شهرهاي مختلف مي‌كند بخشي از اين املاك را خريداري مي‌كند كه محوطه پارك سيفيه نيز از جمله آنها بوده است.
سيف‌الدوله به دليل نبودن امكانات رفاهي در ملاير باغ شخصي خود را به پارك عمومي تبديل می‌كند كه براي طراحي آن نيز ناصرالدينشاه طراحي ايتاليايي به ملاير مي‌فرستد و در اين راستا وی براي تقدير از ناصرالدينشاه پارك را " ناصريه" نامگذاري مي‌كند.
بعد از مرگ ناصرالدينشاه نام پارك از "ناصريه" به "سيفيه" كه از لقب مرحوم سيف‌الدوله گرفته شده بود تغيير می‌يابد و اداره آن تا سال 51 به دست مرحوم امير مؤيد از نوادگان سيف‌الدوله بوده و پس از مرگ وي نگهداري آن به شهرداري سپرده می‌شود.
مساحت بوستان در زمان احداث 385 هكتار بوده كه با خريد اراضي اطراف آن در حال حاضر حدود 143 هزار مترمربع مي‌باشد و دارای درختان چنار کهنسال، حوضچه‌ها، آب‌نما و دریاچه و جنگل مصنوعی، 2 استخر، مسجد و ساختمانی که محل سکونت سیف‌الدوله بوده و به عنوان باغ ايراني شناخته مي‌شده و نمازخانه است.
از فضاهايي كه از بين رفته‌اند نيز مي‌توان به بستني فروشي و حمامی كه تا سال 1350 نيز باقي بوده، دالان‌هايي كه در جاي جاي پارك با گل‌ها ايجاد شده بود و يكي از آنها پابرجاست، آلاچيق‌هاي چوبي، پارك كودك و شهر بازي اشاره كرد.
