نشست «در محضر خردمندی» با مشارکت و همکاری بنیاد علمی فرهنگی بوعلیسینا و اداره کل امور کتابخانههای عمومی استان به مناسبت گرامیداشت روز جهانی فلسفه در سالن جلسات کتابخانه مرکزی همدان برگزار شد.
در این نشست علی، نجفقلی حبیبی؛ مصحح کتاب قانون، علمی محمدی؛ استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلیسینا، عاطفه زارعی؛ مدیرکل امور کتابخانههای عمومی استان سخنرانی کردند و فخرالدین ابراهیماف؛ پژوهشگر مؤسسه ابوریحان بیرونی از شهر تاشکند کشور ازبکستان به صورت ویدئو کنفرانس مطالبی را ایراد کرد.
ابنسینا تنها دانشمند بزرگ جهان است که دو مجموعه بزرگ دایرهالمعارف دارد
نجفقلی حبیبی با بیان این که ابنسینا تنها دانشمند بزرگ جهان است که دو مجموعه بزرگ دایرهالمعارف را تدوین کرده است اظهار داشت: «الشفا» بزرگترین دایرهالمعارف فلسفی جهان و «قانون در طب» نیز در چندین جلد چاپ شده است.
به گزارش روابط عمومی و امور بینالملل بنیاد بوعلیسینا وی افزود: در حوزه طب، کتاب القانون سالها از قرن 12 میلادی در اروپا کتاب درسی بوده و در سال 1333 در دانشگاه تهران بزرگداشت ابنسینا استاد مهمان از کشور لهستان بیان کرده که در قرن 17 دانشکده علوم پزشکی لهستان «التعلیم الاول کتاب قانون» را در دروس جای داده و تدریس میشده است.
مصحح کتاب قانون در طب بوعلیسینا با بیان این که کتاب شفا مورد توجه اضافه کرد: خط فکری ابنسینا در فیلسوفان و داستان نویسان نیز دیده میشود.
وی با اشاره به این که ترجمههای مفصلی از کتابهای بوعلیسینا شده است بیان کرد: در دنیای اسلام و طب اسلامی و کتاب «تحفه سعدیه» اثر «قطبالدین شیرازی» از قانون استفاده شده اما با توجه به ناآشنایی با متن کتاب ترجمه شده طنزهای زیادی نیز دیده میشود.
حبیبی با بیان این که هر دو کتاب قانون و شفا در سطح جهانی شناخته شده هستند اعلام کرد: در مصر 12 جلد از قانون چاپ شده و در ایران 6 جلد اما لبنانیها تجدید چاپ میکنند و به فروش نیز میرسد.
وی با بیان این که در ایران دوره ناصرالدین شاه چاپ قدیم سنگی قانون انجام شده و طبیبان و عالمان آن را تصحیح کردهاند ادامه داد: اولین چاپ در سال 1296 به عربی در مصر انجام و دو سال بعد در ایران به چاپ رسیده و همچنین در اروپا نیز ترجمه الهیات موجود بوده است.
مصحح کتاب قانون در طب بوعلیسینا گفت: بنیاد بوعلی سینا برای چاپ کتاب قانون براساس نسخ قدیمی و مقابله با دیگر نسخ اقدام کرده که کتاب اول و دوم به سادگی با توضیحات لغات و امروزی چاپ شده است.
وی با بیان این که تصحیح کتاب اول قانون به چاپ رسیده است افزود: کتاب اول مربوط به کلیات بوده و توسط فیلسوف، ریاضی دان و... مطالعه میشده و اطلاعات عمومی به ددست میدهد و از قدیمیترین نسخههای موجود در کشورهای دیگر از جمله ترکیه، مصر، ایران، فرانسه و... جمع آوری شده است.
حبیبی گفت: در کتاب اول و دوم از نسخه قرن 16 میلادی روم استفاده شده که دخالتهایی در آن آورده شده که در تصحیح کتاب سوم از این منبع استفاده نخواهیم کرد.
وی با بیان این که خط ابنسینا موجود نیست اضافه کرد: نسخههای قدیمی یک کتاب دارای غلطهایی است که بد شنیده شده و نوشته شده که باید این غلطها را تشخیص داده و اصلاح کرد.
مصحح کتاب قانون در طب بوعلیسینا با بیان این که کتاب سوم 22 عنوان یا فن دارد بیان کرد: در این کتاب بوعلیسینا از نوک سر تا پا، اعضای بدن، بیماریهای هرکدام از اعضا را گفته و توضیح داده و کاملترین کتاب است که بر هرکدام از اعضا یک فصل و باب قرار داده است.
وی با رد هرگونه سرقت ادبی توسط ابنسینا تاکید کرد: شیخالرئیس بوعلیسینا از قدیمیترین اطباء با ذکر نام آنها نقل قول کرده و هر کدام از نطرات اطباء که خوب است را قبول میکند و هر نطری را که نمیپذیرد رد میکند.
حبیبی گفت: ابنسینا مرعوب بزرگان دیگر نمیشود و نظر خود را بیان میکند و نطر دیگری را رد میکند و در جایی که نظر خود را مطرح کرده «انا القول» میآورد و اگر طبیب دیگری را نظرش را بیان میکند نشناسد «قیل» آورده است.
وی با بیان این که کتاب چهارم تکمله کتاب سوم است اعلام کرد: کتاب چنجم در خصوص طب سنتی از دوره قاجاره موجود بوده و طبیبان طب سنتی امروزی با بهرهمندی از کتاب دوم و چنجم نسخه نویسی میکنند.
مصحح کتاب قانون در طب بوعلیسینا با بیان این که بوعلیسینا کتاب خود را درسی نوشته است گفت: ویژگی نگارش ابنسینا تربیت طبیب است.
وی با بیان این که کتاب قانون در امریکا تجدید چاپ شده و مورد استفاده قرار میگیرد بیان کرد: تجدید چاپ کتاب قانون نشان میدهد که این کتاب نمرده است.
حبیبی با بیان این که تشریحهای بوعلی و تسلط و شناخت شیخالرئیس بر بدن انسان با نکات امروزی پزشکی مطابقت دارد افزود: در کتاب اول در خصوص تربیت کودک از بدو تولید تاکید کرده و معتقد است که کودک را از زمان تولد باید مرحله به مرحله پیش برد و موسیقی لطیف برای بچه و تکان دادن در ننو را رد کودک موثر میداند.
وی با اشاره به این که بوعلیسینا برای تربیت کودک توصیهها و تذکراتی میدهد اضافه کرد: در هیچ کتاب سنتی قدیم در طب به ورزش اهمیت داده نشده اما بوعلی در کتاب اول قانون به ورزش و انوااع آن در 50 صفحه پرداخته و بحث میکند و برای سلامتی انسان اول ورزش، دوم غذا و سوم خواب را مورد تاکید قرار میدهد.
آثار ابوریحان بیرونی در جهان شناخته نشده است
علی محمدی؛ استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلیسینا با اشاره به این که پزشکی با اینکه پیشرفت داشته اما همچنان به ابنسینا مراجعه میکند اظهار داشت: از عوامل تحقیق در آغاز رنسانس غربی آثار ایرانی و تاثیر این آثار بر نوزایی علمی است. نوزایی امری همیشگی است و در تفکر کسانی که به مقوله «انسان بما هو انسان» فکر میکنند نوزایی وجود دارد.
وی به نوزایی ایران در سده سوم و چهارم قمری و در ادامه آن نوزایی سده 15 میلادی در غرب اشاره کرد و گفت: کوپرنیک از بنیان گذاران نوزایی در غرب بوده که منظومه شمسی را مطرح کرده و ابوریحان بیرونی از شاخههای نوزایی ایران است که در آثار خود به این مساله اشاره کرده اما انعکاس جهانی نداشته است.
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلیسینا با بیان این که متاسفانه بر خلاف ابنسینا، ابوریحان بیرونی در دنیای اسلام و ایران شناخته نشده و حتی دانش وی در یک دوره متوقف شده است بیان کرد: بدفکریها و سوءتفاهم درباره ابوریحان سبب شده تا آثار وی که حاصل فرهنگ ایرانی است و برگشت به فرهنگ ایرانی دارد مورد استفاده قرار نگیرد.
وی در پاسخ به مخالفان بیرونی که میگویند چرا به عربی مینوشته بیان کرد: در ایران آن زمان تمامی آثار به زبان عربی نوشته میشده به این دلیل که زبان نوشتاری عربی بوده و دانشمندان نیز برای برقراری ارتباط با دیگر دانشمندان باید به این زبان مینوشتند اما بیرونی در آثار خود دلبستگی به فرهنگ ایرانی را آورده است و برای نمونه بیرونی در بررسی گاهشماری ایرانی و عربی به جشنهای ایران باستان پرداخته و از آن به عنوان دستاوردهای سازمانی یاد میکند که نشان شعور و فرهنگ و رشد سیاسی و آگاهی یک کشور که بیانگر تحرک و شادی است برخلاف گاهشماری عربی که بر مبنای حرام بودن جنگ در یک ماه و نحس بودن و... است.
محمدی با تاکید بر همیشگی بودن نوزایی با اشاره به مرحوم پرویز اذکایی گفت: همین مساله نوزایی استاد اذکایی را به دنیای ابوریحان کشید که فراتر از زمان و خواسته خود نگاه میکرد در سال 1352 شمسی در هزاره ابوریحان کتاب رساله زندگی نامه ابوریحان را از عربی ترجمه کرده و تعلیقات و پانوشتهای دقیق و تصحیح آن زندگی نامه را به چاپ رساند و از سال 1352 تا 1392 با دقت نظر، زمان خود را صرف آثار بیرونی کرد که بسیاری از این آثار شناخته نشده است.
آثار الباقیه؛ اولین و مهمترین کتاب ابوریحان بیرونی است
فخرالدین ابراهیماف، پژوهشگر موسسه ابوریحان بیرونی از تاشکند ازبکستان با یاد مرحوم پرویز اذکایی با عنوان بیرونی شناس بزرگ ایرانی بیان کرد: «آثار الباقیه» اولین و مهمترین کتاب ابوریحان است که به قابوسبن وشمگیر زیاری اهدا میکند و با مطالعه این اثر که از مهمترین کارهای مرحوم اذکایی است و در ابتدای کتاب آورده که این کار با وجود افتادگیهایی که دارد از من ساخته نیست و از دست من بر نمیآید، با این وجود کار را آغاز کرده و تصحیح را انجام داده و افتادگیهای نسخه آلمانی را نیز تکمیل کرده است.
پرویز اذکایی؛ بزرگترین واقف فرهنگی همدان است
عاطفه زارعی؛ مدیرکل امور کتابخانههای عمومی استان همدان نیز مرحوم اذکایی را بزرگترین واقف فرهنگی همدان برشمرد و گفت: مرحوم اذکایی در آثار خود درباره موضوعات کامل و جامع سخن گفته و جامعیت موضوع دارد.
وی با تاکید بر ارزش معنوی مجموعه کتابخانه وقفی دکتر اذکایی در کتابخانه مرکزی همدان بیان کرد: داشتههای بسیاری داریم که باید با خوانش منابع مطالعاتی و محتوای آثار و متون بزرگان و عالمان و مستند سازی و برگزاری جلسات هم اندیشی این منابع را در دسترس عموم قرار دهیم.
