استان همدان علاوه بر ظرفیتهای تاریخی و گردشگری، قابلیتها و جاذبههای فراوانی در زمینه صنایعدستی دارد که آن را به یکی از شهرهای شهره تبدیل کرده است.
استان همدان اگرچه به لحاظ تاریخی و گردشگری قابلیتها و جاذبههای فراوانی دارد در زمینه صنایعدستی نیز حرفهای زیادی برای گفتن دارد و هنرمندان زیادی را تربیت کرده است.
ذوق هنرمندان همدانی در صنایعدستی مثالزدنی و برجسته است، تاریخ و تمدن ایرانزمین در هنر دست ید طولایی دارد، بهطوریکه آثار برجسته زیادی از هنرمندان و صنعتگران این مرزوبوم به یادگار مانده است.
هنرمندان خوشذوق همدانی در سالهای گذشته در صنایعدستی موفق به دریافت درجه یک هنری برابر با دکترای افتخاری برای ۱۱ مورد نشان اصالت مرغوبیت کالا از سازمان بینالمللی یونسکو و ۸۳ مورد نشان ملی مرغوبیت صنایعدستی شدهاند.
در سطح کشور ۱۳۰ رشته صنایعدستی وجود دارد که در پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین ۸۶ مورد آن فعال است.
سفال
همدان را میتوان مهد سفال و منبت ایران زمین دانست که شهر جهانی سفال لالجین گواه بر این موضوع است، همچنین ملایر شهر ملی منبت و تویسرکان قطب منبت گلریز در کشور معرفی شده که بر این اساس میتوان همدان را مهد هنر نامید.
هنر سفالگری با جان و دل لالجینیها عجین شده و نسل به نسل به مردم این شهر رسیده بهطوریکه حدود ۸۰ درصد مردم این شهر به کار سفال مشغول هستند.
سفالهای تولیدی این منطقه از کیفیت و اصالت فراوانی برخوردارند و هنوز هم مردم لالجین برای ساخت سفال از چرخهای دستی استفاده میکنند.
لالجین که شهر هنرمندان است، چیدمان ابتدای شهر را چنان طراحی کردهاند که از همان ابتدای ورود تا چشم کار میکند فروشگاههای سفال در طرحها و اشکال متنوع است.
بهقدری این شهر در این رشته سفال فعال است که با ورود به شهر از هیجان دیدن و خرید از این سفالها دست از پا نمیشناسیم.
لالجین پیشینه ۷۰۰ تا یکهزار ساله در سفال دارد و هنر منحصر بهفرد هنرمندان این دیار در تولید سفال بهگونهای است که سبب شده از تهیه مواد اولیه تا تولید، تکمیل، توزیع و صادرات سفال و سرامیک در همین شهر انجام شود.
مبل و منبت
مبل و منبت از دیگر رشتههای صنایعدستی است که بیشتر مردم ملایر و تویسرکان در این رشته فعالیت میکنند، چوب اصلیترین ابزار هنرمندان این شهر است که نقشهایی برآمده از دل را روی آن حکاکی میکنند.
بیش از ۴ هزار و ۵۰۰ کارگاه کوچک و بزرگ منبت در ملایر فعال است که هر یک هنرمندان بسیاری را در خود جای داده و دست به تولیداتی میزنند که سر از آن سوی مرزها در میآورد.
بیش از ۸۰ درصد تولید مبل کشور در شهرستان ملایر است که بیشتر آن به کشورهای آسیای میانه، حاشیه خلیج فارس، ترکیه، عراق و دیگر شهرهای کشور صادر میشود.
چرم
چرم از رشتههای بسیار فعال صنایعدستی در همدان است که از گذشتههای دور در بازار دباغخانه همدان این هنر فعال بوده و تولیدات مختلفی از چرم داشتند.
میتوان از همدان بهعنوان یکی از شهرهای مهم تولیدکننده و صادرکننده چرم نام برد هنری که سابقه طولانی در ایران دارد و با عنوان شهر دباغخانه از آن یاد میشود.
حدود هزار واحد تولیدی چرم در همدان فعال است که این واحدها تولید کمربند، کیف، کفش، جاکلیدی و لباس تولید میکنند و علاوه بر همدان بازارهای مختلفی را از محصولات چرمی تأمین میکنند.
مرواربافی
مروار نوعی ترکه از خانواده درخت بید است که طبق تحقیقات بهعمل آمده، مروار کشت شده در شهرستان ملایر از مرغوبیت خاصی برخوردار است و هنرمندان این شهر این ترکهها را با دستان خود تبدیل به سبدهای زیبایی میکنند.
مروار در شهرستان ملایر و از روستاهای جوراب، داویجان و حرمآباد برداشت میشود که به سبدهایی در طرحها و اندازههای مختلفی تبدیل میشود.
گلیمبافی
گلیمبافی هم یکی از آن هنرهای دستی همدان است که قدمت آن به هزاران سال پیش میرسد اما هنوز در بسیاری از نقاط کشور بهویژه همدان هنرمندانی در این عرصه مشغول به فعالیت هستند.
در شهرستان نهاوند نیز گلیمبافی با توجه به حضور عشایر از گذشتههای دور رونق داشته و بهتدریج در روستاها نیز گسترش یافته است بهگونهای که این شهرستان را به قطب تولید گلیم در استان تبدیل کرده است.
درحالحاضر چندین کارگاه در شهرستان نهاوند در عرصه گلیمبافی فعال است و علاوه بر آن در بسیاری از منازل روستایی زنان به این صنعت مشغول هستند.
نقاشی روی سفال
طراحی نقوش سنتی و مدرن بر روی بدنه سفالی و سرامیک به این هنر قدیمی همدان رنگ دیگری بخشیده و این رنگآمیزی به روشهای نقاشی روی بدنه لعابی، نقاشی زیر لعابی، نقاشیهای رنگ و روغن، نقاشی آب طلا است.
این کارگاههای نقاشی بیشتر در لالجین، همدان و بهطور پراکنده در سایر شهرستانهای استان فعال است و این هنر به یک حرفه هنری در همدان تبدیل شده است.
تراش سنگهای قیمتی و نیمهقیمتی
یکی از ظرفیتهای بزرگ استان همدان معادن سنگهای قیمتی و نیمهقیمتی است که سبب شده این صنعت با هنر تلفیق شده و خلاقیت هنرمندان را به اشکال مختلفی آشکار کند.
تراش سنگهای قیمتی بهصورت حرفهای در استان همدان و در غرب کشور سابقه چندان طولانی ندارد اما در دهه گذشته این هنر جان تازهای گرفته و متقاضیان زیادی دارد؛ زیرا زیورآلاتی که از این سنگها تولید میشود، مورد استقبال واقع شده است.
در استان همدان رشتههای مختلف صنایعدستی فعال است و هنرمندانی نیز در آن مشغول به فعالیت هستند اما برخی از آنها بهدلیل منسوخ شدن، دیگر رونق گذشته را ندارند و برخی همچنان مورد استقبال مردم واقع شده و کاربرد دارند.
صنایعدستی همچنان در بین افراد جامعه از ارزش زیادی برخوردار است بهطوری که مردم نیز سعی دارند حتی با قیمت بیشتر هنر هنرمندان را خریداری کرده و در منازل خود چه بهصورت کاربردی و چه تزیینی استفاده کنند.