ورود نـخستین دوربـین فیلمبرداری و نمایش فیلم در ایران درست 5سال پس از اختراع دستگاه سینما توگراف به دست بـرادران لومیر در پاریس انجام گرفت. نـمایش فـیلم دختر لر، نخستین فیلم ناطق فارسی، با کوشش عبدالحسین سپنتا در هندوستان فراهم شد و در سال 1313 شمسی، نخستین‌بار در سینما مایاک و سینما سپه تهران به نمایش عمومی گذاشته شد که با فروش فوق العاده روبـه‌رو شد.
28دسامبر سال 1855میلادی، همزمان با 7دی‌ماه 1234شمسی، برادران لومیر دستگاهی را در زیرزمین گران‌کافه راه انداختند و آن را «سینما توگراف» نام‌گذاری کردند. سینما توگراف، عکس‌های متحرک را نـشان مـی‌داد. همه مردم می‌توانستند با پرداخت یک فرانک، 20دقیقه عکس متحرک تماشا کنند.
سینما توگراف، دستگاه پیچیده‌ای بود که لوئی لومیر با چرخاندن دسته آن، عکس‌های متحرک را روی پرده سفیدی نشان می‌داد. بـرادران لومـیر، برای جهانی کردن پدیده نوظهور خود، نمایندگانی به کشورهای مختلف جهان فرستادند تا آنها را نیز با دستگاه‌های نمایش عکس متحرک آشنا کنند.
نخستین ایرانیانی کـه بـا این اختراع نوظهور آشنا شدند، مسافران و تاجرانی بودند که به قصد سیاحت و تهیه اجناس و اشیایی که در ایران خریدار داشت، به اروپا و آمریکا و آسیا سفر می‌کردند. ابراهیم صحاف‌باشی تهرانی، از همان نخستین ایرانیان بـود. 3سال پس از او، مظفرالدین شـاه و مـیرزا ابـراهیم عکاس‌باشی، در اروپا با دستگاه سینما توگراف آشنا شدند و دستگاه نمایش را با خود به ایران آوردند تا اهل حرم و نوکرها را با این پدیـده آشـنا سـازند.
قاجاريه اگر چه دولتي مقتدر در عرصه فرهنگ و سياست نـبود؛ امـا در ورود كالاهـا و آلاتي مانند پيانو، دوربين عكاسي و يا دوربين فيلمبرداري فاصله كوتاهی با اخـتراع آن كالا در دنـيا نداشت. مشكل از آنجا آغاز شد كه اين كالا و ابزار مدرن در فضاي كشور ما توليد نمي‌شد و از غرب وارد ايران مي‌شد و براي ايرانيان به لحاظ زمينه‌هاي فرهنگي ملموس نـبود. اين سبب مي‌شد كه كالايي جديد وارد ايران شود و تأخر فرهنگي به وجود آيد؛ يعني كالا و فناوری آمده بود، اما زمينه‌های استفاده، فـرهنگ اسـتفاده و كاربـري آن به‌طور اصولي مشخص نبود. به هر حال زمينه ايجاد سينما در ايران، دستگاه سينماتوگراف بود و فـاصله ورود آن بـا زماني كه برادران لومير در فرانسه از اين دستگاه در سالن كوچكي به نام سينما استفاده كردند، فـقط 5سـال بـود.
سینما؛ این جادوی قرن، وقتی پا به عرصه وجـود گـذاشت، چنان طوفان سهمگینی به پا کرد که طومار هر آنچه را تا پیش از آن هنر می‌نامیدند، یا درهم پیچید یا بـه خـدمت خـود در آورد؛ بنابراین تقدیر این بود که سینمای ایران، روز 27مردادماه 1276 شمسی در بـلاد فـرنگ متولد شود و نخستین فیلم بلند ایرانی، تقلیدی از یک فیلم فرنگی بـاشد و بدین ترتیب، نخستین فیلم‌های ناطق به زبان فـارسی در اسـتودیوهای بـمبئی ساخته شد و این واقعه تاریخی، سرآغاز شکل‌گیری پدیده‌ای در سرزمین ما شد که در دهه‌های بـعد، تـأثیرهای بسیاری بر زندگی مردم گذاشت و اینک، صدایش در دنیا طنین انداخته است.
نخستين سالن سينما در سال 1279 با نام «سينما سولي» در شهر تبريز تأسيس شد. در تـهران نـخستين سالن نمايش فيلم در سال 1283 در خيابان چراغ گاز تهران و به‌دست ابراهيم‌خان صحاف‌باشي افتتاح شـد. در سال 1296 سالن «سينماي زنان» را خـان‌بـابا مـعتضدي تأسيس کرد و پس از آن «سينما ايران» نخستين سينمايي بود كه سالن مخصوص خانواده در آن، در نظر گرفته شده بـود و نـظم در آن بـرقرار بود.
سينما «خورشيد» نخستين سالن سينمايي در خيابان لاله‌زار تهران بود و پس از آن مـهدی روسی‌خان سالن سينمايی به همراه رستوران و كافی‌شاپ در لاله‌زار تأسيس كرد.
ورود سينما به شهرهاي كوچك و بـزرگ ايران، فـاصله كمی با تهران و تبريز داشت. در اصفهان؛ نخستین سينما با نام «ايران» در سـال 1315 افـتتاح شد. در حالی‌كه تا قبل از ايجاد اين سالن در اصـفهان، تـعداد كمـی از قهوه‌خانه‌ها با دريافت 30شاهی، فيلم‌های كوتاه صـامت نـشان می‌دادند و با توجه به استقبال بی‌نظير شهروندان، در سال 1322 در نخستين سـينمای اصـفهان، شرايط جديدی مهيا شد تـا زنـان بتوانند بـه تـماشاي فـيلم بنشينند. در اين سينما، زنان سمت چپ و مـردان سـمت راست سالن می‌نشستند و چادر مشكي بزرگی ميان آنها كشيده می‌شد.
سینما؛ هنر هفتم در میان هنرهای هفتگانه جهان است. هنری که امروز از محبوبیتی ناتمام برخوردار است. بر همین اساس؛ در سال 1379 و همزمان با بزرگداشت صدمین سال ورود سینما به ایران، روز 21 شهریورماه به عنوان «روز ملی سینما» شناخته شد و 21شهریورماه به عنوان روزی نمادین وارد تقویم ایران شد.
