ترس (Fear) روانشناسان معتقدند ترس یک حالت هیجانی است نسبت به خطر یا یک محرک مضر که شخص از آن آگاه است. عامل ترس میتواند یک شیء باشد، یک انسان یا مسأله و موقعیت مشخص.
مدرسههراسی یا ترس از مدرسه
ترس غیرمنطقی از مدرسه در واقع معادل واژه School refusal به معنی امتناع از مدرسه رفتن است و یکی از نشانههای اضطراب جدایی از والدین، خانه، خانواده یا شرایطی است که به آن دلبسته یا وابسته شده بود.
1- امتناع از مدرسه رفتن در هر سنی دیده میشود، اما معمولاً در ابتدای هر مقطع به صورت واضحتر و عینیتر خود را نشان میدهد. تقریباً این مسأله در بین پسرها و دخترها در سنین آغاز مدرسه به طور یکسان دیده میشود، اما در سطوح بالاتر با اندکی تفاوت از یکدیگر سبقت میگیرند در خانوادههایی که بچهها با فاصلههای زیاد از یکدیگر متولد میشوند شایعتر بوده و همانطور که گفته شد شایعترین دلیل ترس از مدرسه در بین کودکان و بدو ورود به مدرسه ناشی از اضطراب جدایی از والدین به خصوص از مادر است.
2- معمولاً مادران کودکانی که ترس از مدرسه رفتن دارند، افرادی وسواسی، کم تحمل، نکتهسنج و موشکاف هستند که احتمالاً خود یا یکی از نزدیکانشان در کودکی دچار همین مشکل بودهاند.
3- ترس یا امتناع از مدرسه بیش از آنکه علت شخصیتی، عاطفی یا... داشته باشد ناشی از یادگیری است. مادر یا پدری که در ارتباط خود با کودکان مفاهیم و نکتههای منفی از محرکها و مکانهای مثل مدرسه یا درس خواندن میدهند وقتی تجربههای منفی توأم با وحشت و ترس و اضطراب خود را از دوران تحصیل و مدرسه، تنبیه و توبیخها به بچهها انتقال میدهند و از آنها میخواهند مواظب رفتارهایشان باشند خواهناخواه بذر امتناع و ترس از مدرسه را در افکار آنان میکارند.
ترس از مدرسه در مقاطع مختلف، تجربه نشان داده امتناع یا ترس از مدرسه در هر سنی دیده میشود ولی علتها و دلایل متفاوتی دارد.
مقطع ابتدایی: نقش والدین و اضطراب جدایی، این سن مصادف است با ساخت طرح واژههایی از محیط اطراف که توسط نزدیکترین افراد به فرد منتقل میشود کودک 6 یا 7 ساله آمادگی زیادی برای دریافت، ذخیره و حفظ اطلاعاتی دارد که نزدیکان به خصوص پدر و مادر، خواهر، برادر، در مورد یک شی، مسأله، مکان یا فرد به او میدهند. هر گونه برداشت منفی و انتقال آن به کودک، دلواپسی، تشویق، اضطراب، ناراحتی یا آرامش و... میتواند واکنش کودک یا مسأله مؤثر باشد. ایجاد باورهای غلط نسبت به معلم، ایجاد یأس و ناامیدی از آینده، بیان و یا ابزار تشویق و نگرانی از چگونگی حضور بچهها در مدرسه و... حساسیت منفی و واکنش عاطفی او را در پی خواهد داشت و هر گونه تأکید و تحرک کودک در این شرایط به حضور در مدرسه شدت واکنشها را افزوده و نتیجه منفی به بار میآورد.
عامل دیگر اضطراب جدایی از والدین به خصوص از مادر است، که دلیل اصلی آن از دست دادن تکیهگاه و وابستگی به مادر است. والدین به خصوص مادر سعی در وابسته کردن کودک به خود و واکنشهای عاطفی نسبت به جدا شدن از کودک دارد که این عوامل به مرور زمان باعث به وجود اضطراب جدایی در کودک میشود.
* شیرین یعقوبی، کارشناس علوم تربیتی ناحیه یک همدان