این روزها سایه سنگین گرانی که موجب کوچک شدن سفر غذایی خانواده ها شده از طرفی موجب کاهش سرانه مصرف لبنیات به عنوان مهمترین ماده غذایی در رشد و سلامت جامعه و به ویژه نسل آینده نیز شده است.
آمارها از افول سرانه مصرف شیر ایران در 16سال گذشته و تشدید آن از حوالی سال95 به بعد حکایت دارد. مشخصه اصلی این دوره زمانی، استمرار تورم در اقتصاد ایران است که باعث شده با کاهش قدرت خرید خانوارهای ایرانی سرانه مصرف شیر و لبنیات نیز به‌عنوان کالاهای نه چندان ضروری حذف شود.
کافی است کمی عقب تر برگردیم آن زمان که شیر یارانه‌ای با قیمتی بسیار مناسب در اختیار مردم قرار می‌گرفت و مردم با علاقه و تمایل زیادی در ساعات اولیه صبح منتظر ورود ماشین‌های حمل شیر در مغازه‌های سطح شهر می‌شدند و روزانه چندین بطری شیر را برای خانواده خود خریداری می‌کردند.
با گذشت آن سال‌ها و رسیدن به زمانی که قیمت شیر چند برابر افزایش یافته و همه مردم قدرت خرید روزانه آن را ندارند سرانه مصرف این ماده سرشار از کلسیم در میان مردم به شدت کاهش یافت و بسیاری از خانواده‌ها حتی روزانه یک واحد شیر و لبنیات هم مصرف نمی‌کنند و گرانی را مهمترین عامل عدم تمایلشان به شیر می‌دانند.
در آذر‌ماه1389 اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها موجب افزایش قیمت نهاده‌های تولید، قیمت حامل‌های انرژی در گاوداری‌ها و هزینه حمل‌ونقل شد و همین امر بر کاهش تولید شیر در آن سال‌ها تأثیر گذاشت.
همزمان با حذف تدریجی یارانه شیر مدارس و خانوار، از یک‌سو بخشی از سرانه مصرف شیر که به دانش‌آموزان مربوط می‌شد، حذف شد و از سوی دیگر با بالا رفتن هزینه خرید شیر، بخشی از خانوارها خرید این محصول را محدود یا حذف کردند.
حتی سرانه مصرف فعلی شیر در ایران با هدفگذاری انجام شده در سند چشم‌انداز1404 برای رساندن مصرف سرانه به 120کیلوگرم نیز نشانگر عقب‌ماندگی 34درصدی برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای افزایش سرانه مصرف شیر در ایران است.
همدان به یک استان کشاورزی در کشور معروف است که به علت تنوع آب‌وهوا، وجود مراتع وسیع و ییلاقی بودن منطقه، برای دامداری و دامپروری نیز شرایط مناسبی را داراست که این موضوع موجب شده این استان در زمینه دامداری پیشرفت های فراوانی داشته باشد.
زندگی با شیر آغاز می شود و تنها غذایی که تا پایان عمر مصرف آن به طور مداوم و مستمر توصیه می شود شیر و فرآورده های شیر است، در حقیقت نیاز کلسیم بدن تنها از طریق شیر و فرآورده های آن تامین می شود.
افزایش توان کاری، طول عمر و پیشگیری از ناتوانی و از کارافتادگی زودهنگام، از دیگر مزایای مصرف روزانه آن است و این ویژگی‌ها زمانی تحقق خواهد یافت که مصرف شیر در زندگی ادامه یابد و مستمر باشد.
کمبود مصرف شیر علاوه بر تاخیر در رشد همراه با کم خونی، افزایش تحریک پذیری، بی اشتهایی، خرابی و فسادی دندان، تحلیل عضلات و نرمی و پوکی استخوان را سبب می شود.
تمامی این موارد و محاسن درحالیست که در استان همدان سرانه مصزف شیر پایین است و حتی بیش از نیمی از تولیدات شیر این استان به دلیل مازاد مصرف بودن به خارج از استان ارسال می شود.
سرانه مصرف فعلی شیر در کشور برای هر فرد حدود ۱۰۰ کیلوگرم است که حدود ۶۰ کیلو با سرانه استاندارد فاصله دارد. برخی مردم علت کم مصرف کردن شیر را قیمت آن می دانند در صورتی که اگر با انواع نوشابه و آب معدنی و تنقلات مصرفی مقایسه شود می بینیم که قیمت شیر بالا نیست.
وقتی سرانه مصرف شیر در جامعه پایین باشد آمار ابتلا به بیماری هایی از جمله پوکی استخوان، کوتاهی قد، پوسیدگی دندان ها و غیره بالا می رود.
با این تفاسیر و با توجه به اینکه سرانه مصرف شیر برای هر فرد کمتر از میزان استاندارد گزارش شده تغییر الگوی مصرف شیر نیاز به کار فرهنگی و جمعی دارد و اگر مصرف این ماده مغذی در جامعه به طور مستمر انجام شود از این طریق می توان از بسیاری بیماری ها در سنین میان سالی و کهنسالی جلوگیری کرد.
طبق آمار ۳۷۰ هزار رأس دام سنگین و یک میلیون و ۴۰۰ هزار رأس دام سبک در استان همدان وجود دارد که به واسطه آن ۳۵۹ واحد صنعتی محصولاتی را با شیر خام در استان همدان تولید می‌کنند؛ همچنین ۵۳ مرکز جمع آوری شیر خام در استان همدان فعالیت دارند که روزانه افزون بر ۳۱۶ تن شیر را از دامداری‌ها جمع آوری می‌کنند.
استان همدان در زمینه تولید لبنیات و فرآوری آن در بین ۱۰ استان برتر کشور قرار دارد و براساس آمارها سرانه مصرف شیر در کشور ۱۱۵ کیلوگرم است که این میزان در دنیا به ۱۶۰ کیلوگرم می رسد؛ این در حالیست که کشورهای توسعه یافته تا ۳۰۰ کیلوگرم نیز مصرف دارند به طوری که از این نوشیدنی خوشمزه در کنار سرو غذاهای اصلی خود هم استفاده می‌کنند اما حال باید دید که این وضعیت چه تاثیری روی این سبک غذایی دارد.
یکی از مشکلاتی که در حال حاضر واحدهای لبنی با آن مواجه هستند، کاهش فروش محصولات لبنی است؛ چراکه درآمد خانوار نسبت به تورم با کاهش روبرو شده به نوعی که در کنار افزایش سرسام آور قیمت لبنیات شاهد کاهش شدید قدرت خرید خانوارها نیز بوده ایم.
براساس آمارها ۳۵۹ واحد پرورش گاو شیری صنعتی دارای پروانه بهره‌برداری با ظرفیت ۲۷ هزار و ۱۴۳ رأس دام مولد در استان همدان وجود دارد که این تعداد واحد بیش از ۳۶۰ هزار تن شیر در سال گذشته تولید کرده اند؛ حال با این روند باید دید که چرا سرانه مصرف شیر بین همدانی ها کمتر از میانگین کشوری است.
حذف شیر یارانه ای در سال ۸۸ که بنابر سیاست های دولت وقت دلیل افزایش قیمت لبنبات شد و قدرت خرید مردم هم به نسبت پایین آمد.
مصرف روزانه سه واحد شیر برای کودکان در حال رشد ضروری است، مصرف متعادل شیر در میان کوکان موجب استحکام استخوان‌ها و رشد مناسب قدی آنها می‌شود اما در سالهای اخیر شاهد بودیک که بی صدا و کم کم شیر یارانه ای مدارس نیز قطع شد.البته گفته می شود که ایران دارای بیشترین تعداد دانش‌آموز و پایین‌ترین سرانه شیر در مدرسه را دارد.
آنچه مشخص است این است که کاهش سرانه مصرف شیر به منزله زنگ خطر در میزان توسعه‌یافتگی کشور است. برای رفع این خطر، باید به‌جای تبدیل شیر به شیرخشک و صادرات آن، حمایت‌هایی برای دهک‌های محروم جامعه درنظر گرفته شود که سرانه مصرف شیر و لبنیات آنها را افزایش دهد. از سوی دیگر باید فرهنگسازی به حدی تقویت شود که خانوارهای فاقد مشکل درآمدی نیز با شیر و لبنیات آشتی کنند؛ چراکه پایین بودن سرانه مصرف شیر فقط مربوط به توان خرید نیست و نگرش فرهنگی به آن نیز بسیار مؤثر است.
