همدان‌پیام: در شهرستان گلپایگان بزرگترین و كامل‌ترین مجموعه سنگ نگاره‌ها و نقوش صخره‌ای ایران از دوران كهن زندگی انسان‌ها وجود دارد .این سنگ نگاره‌ها از زمان موفقیت بشر در ساخت ابزار شكار و به دنبال آن رام كردن حیوانات و پس از آن كشاورزی و كاشت گیاهان تا به امروز در شهرستان گلپایگان وجود دارد. تنوع بسیار عالی این نقوش، گستردگی و فراوانی آن، تنوع تكنیك‌های حكاكی، قدمت آنها و متعلق بودن آن به دوران مختلف تاریخی باعث شده تا گسترده‌ترین نقوش صخره‌ای ایران در این منطقه قرارگیرد.
به این لحاظ می‌توان گفت كه شهرستان گلپایگان یكی از نخستین سكونت‌گاه‌های بشری در ایران بوده است.
تنها در كناره‌های رودخانه گلپایگان در تنگ غرقاب، 21 هزار مورد نقوش صخره‌ای شمارش شده است كه این تنها یكی از مناطق دارای سنگ نگاره در شهرستان گلپایگان است.
تاكنون مناطق 30 گانه‌ای در شهرستان گلپایگان شناسایی شده كه در حال مطالعه بیشتر بر روی آنها هستیم كه در این میان كشف چند نمونه خط پهلوی (مربوط به دوران ساسانیان) و خط هندسی ایلامی از نمونه‌های بازر آن است .سنگ نگاره‌ها به دلیل موقعیت جغرافیایی و قرارگرفتن در مكان‌های نسبتا دور به محیط شهری با خطرات بسیار زیادی روبرو هستند كه ممكن است منجر به نابودی آنها شود و لازم است تصمیماتی برای نگهداری و مستندسازی آنها انجام شود. ساخت نمونه و تهیه مولاژ از آنها می‌تواند دیدن این سنگ نگاره‌ها كه گاهی در دره‌های صعب‌العبور یا قله‌های بلند كوه قرار گرفته‌اند را برای بسیاری از مشتاقان، پژوهشگران و گردشگران ممكن سازد.
در میان سنگ نگاره‌های گلپایگان نقوش مختلفی شامل نقوشی شبیه بزكوهی، قوچ كوهی، آهو، انسان (در حالات گوناگون و با ابزارهای متفاوت)، اسب، گرگ، شیر، شتر یك كوهان و دو كوهان، پلنگ، گراز، گوزن (مارال، شوكا، زرد ایرانی)، یوز پلنگ، گور، مار، لاك پشت و بسیاری از حیوانات ناشناخته دیگر مشاهده می‌شود كه از این میان بز كوهی با حدود 75 درصد نقوش بیشترین تعداد را داراست. بزرگترین نقش بر روی سنگ نگاره‌های گلپایگان كه بزرگترین نقش در ایران نیز هست بزكوهی است كه 112 سانتیمتر ارتفاع و 90سانتیمتر عرض دارد.
در این میان سنگ نوشته‌هایی با خطوط تصویری، ایدئو گرام، سطری، ایلامی(هندسی)، پهلوی، كوفی، كلیمی و عربی و خط فارسی مشاهده می‌شود كه از نظر سیر تكاملی خط از جایگاه بسیار ویژه‌ای برخوردار است.
