معاون صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي همدان تغییر کرد به این ترتیب هاشم مظاهری معاون پیشین جای خود را به محمدرضا خلجي داد.
از سوابق محمدرضا خلجي معاون جديد صنايع دستي مي توان به عنوان مدير روابط عمومي و كارشناس صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي همدان اشاره كرد.
خبر تغییر معاون صنایع دستی استان بهانه ای شد برای آنکه از نگاه کارشناسی شرایط حال حاضر هنر و هنرمندان همدان را بررسی کنیم .
همدان یکی از قطبهای مهم صنایع دستی است تا آن جا که از مجموع ۱۵۰ رشته صنایعدستی، یکصد رشته در این خطه شناسایی و فعال است.
سفالگری، منبتکاری، قالی بافی، سراجی، مرواربافی، تولید سازهای سنتی، رودوزیهای سنتی و... رشتههای شاخص صنایعدستی همدان است که در هر کدام هنرمندان برجستهای فعالیت میکنند.
صنایعدستی چنان در همدان رونق دارد که چندین شهر عناوین ملی و جهانی صنایعدستی را کسب کرده و حدود ۴۵ هزار هنرمند در بیش از ۲۹ هزار کارگاه فعالیت دارند.
طی ۶ تا ۸ سال گذشته حدود ۱۲ هزار نفر در استان همدان آموزشهای لازم را در زمینه صنایع دستی گذراندند.
گریزی بر این آمار کافی است تا توجه برنامه ریزان و کارشناسان را در حوزه صنایع دستی به این مهم جلب کنیم که صنایع دستی همدان جای کار بیشتر از آنچه امروز است دارد .
شهرهای جهانی همدان هم به داد صنایع دستی نرسید
ثبت جهانی شدن آثار صنایع دستی میتواند روی شناختهشدن آن تأثیر مثبتی داشته باشد، اما برای بالا بردن فروش و صادرات نیاز است برای بازار بی مشتری صنایع دستی همدان به راهکار انجام تبلیغات، بسته بندی و برند سازی نه تنها توسط تولیدکننده بلکه توسط وزارتخانهها و ادارات کل استانها، برای بازار صنایع دستی در داخل و خارج فکری شود .
همدان استانی با فرهنگ و گویش و آداب متنوع است. هر گوشه از این استان ویژگی جغرافیا و آبوهوای خاص خود را دارد که سبک زندگی خاص خود را میطلبد و صنایع دستی در هر منطقه با استفاده از مواد اولیه در دسترس، ویژه همان نواحی شکل گرفته است.
مردم بومی برای رفع نیازهای خود اقدام به ساخت صنایع دستی میکنند و فروش و امرار معاش با آن در مرحله دوم قرار میگیرد. البته با گذشت سالیان و سهولت دسترسی به امکانات دیگر شهرها، برخی از صنایع دستی، دیگر در زندگی روزمره استفاده نمیشوند و بیشتر جنبه تزئینی دارند دراین میان غربت برند و بسته بندی بازار بدون مشتری صنایع دستی همدان را کساد و کسادتر کرده است .
بارها برنامه ریزان و مسئولان استان بر نقش صنایع دستی در افزایش تولید و صادرات همدان تأکید کرده اند اما آمار میگوید استان همچنان روی خط ممتد راه میرود .
گرچه ثبت جهانی محصولات صنایع دستی باعث شناخت جهانی منطقه مربوطه و افزایش فروش و بازار جهانی این محصولات و صادارت آنها میشود. اما در این زمینه برای شهرهای جهانی صنایع دستی در همدان آنگونه که باید اتفاق خاصی در زمینه بسته بندی ، برند و حتی سیما و منظرشهرها رخ نداد .
حلقه گمشده رونق صنایع دستی
شورای جهانی صنایعدستی (WCC) از سازمانهای وابسته به سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی و ملل متحد (یونسکو- UNESCO) است و ثبت شهرهای جهانی صنایع دستی از سال ۲۰۱۵- ۱۳۹۴ آغاز شده و برنامهای الهام گرفته از شهرهای خلاق یونسکو است.
بر اساس گزارش منتشر شده در ۱۵ آذر ۹۹، در پنج سال فعالیت دولت، ۱۱ شهر و سه روستا در شورای جهانی ثبت شده است. و اینگونه شهر لالجین به عنوان شهر جهانی سفال ثبت شد.
یک کارشناس گردشگری در این زمینه با تأکید بر نقش اطلاعرسانی، تبلیغ و اعلام این موارد به عنوان حلقه گمشده رونق صنایع دستی، بیان کرد: درست است که ثبت جهانی شدن خوب است، اما تا زمانی که این محصولات به درستی معرفی نشود و دارای برند و بسته بندی همگون با استانداردهای جهانی نشوند ، تعداد زیادی از افراد نمیدانند که همدان این صنایع دستی را دارد و حتی به ثبت جهانی رسیده است و شاهد این هستیم که سفال لالجین گاهی به صورت بدون بسته بندی و برند راهی بازارهای جهانی میشود .
لالجین در همدان که دارای قدمت سفالگری چشمگیری است ، هنوز پس از جهانی شدن به همان شکل، همان حالت سیما و منظر و با حداقل امکانات شهری باقی مانده است . ثبت جهانی شدن آثار صنایع دستی میتواند روی شناختهشدن آن تأثیر مثبت داشته باشد، اما برای اینکه بتوانیم روی فروش آن حساب کنیم، باید درباره صنایع دستی در داخل و خارج تبلیغ کنیم.
به گفته مهراد نجفی، رقابت در این حوزه میان کشورهای مختلف بسیار زیاد است. همدان فروش خوبی در حوزه سفال داشت اما با تبلیغات قویتر، و بهره بردن غیربومی ها از برند لالجین جهانی بازار را از ما گرفتند.
وی، فروش یا صادرات صنایع دستی را وابسته به چند عامل دانست و توضیح داد: ابتدا باید روابط خوبی با دیگر کشورها داشته باشیم و بتوانیم در شهر جهانی سفال تراکنش مالی انجام دهیم. همچنین میزان موفقیت در بازار به رقبا برمیگردد که در چه سطحی هستند و به چه صورت برنامهریزی میکنند.
در مرحله بعد بحث شناخت و معرفی مطرح است، این قسمت، به خود ما بستگی دارد. اینکه صنعتگر چقدر بتواند کار خود را معرفی کند و یک وزارتخانه تا چه اندازه بتواند صنایع دستی را معرفی کند، رابطه مستقیم با گردشگری دارد که به ایران میآید.
صنایع دستی نیاز به معرفی و تبلیغ دارد
نجفی، خرید یک توریست خارجی از صنایع دستی در همدان را از چند منظر مثبت دانست، زیرا او این اثر را با خود به یادگار میبرد و به دیگران درباره آن توضیح خواهد داد.
وی با تأکید بر اینکه صنایع دستی نیاز به معرفی و تبلیغ دارند، توضیح داد: اگر دولت را در قالب حمایتگر در این حوزه ببینیم نقش دولت و وزارتخانه بسیار پررنگ است. همچنین وقتی کسی محصولی را تولید میکند باید به فکر فروش هم باشد. به لطف شبکههای اجتماعی معرفی کالا بسیار راحتتر از گذشته شده است. نقش صنعتگر در معرفی آن بسیار مهم است زیرا کاملا میتواند روی شناخت محصول تأثیر داشته باشداما این مهم در پایتحت سفال ایران مغفول مانده است .
فعالیت استارتآپها در معرفی دست ساخته ها
نجفی، ورود استارتآپها به صنایع دستی را یکی از راههای تبلیغ و گسترده کردن محدوده فعالیت آنها اعلام کرد و گفت: اگر فروش خوبی را در سطح بینالمللی داشتهباشیم و اگر این بازار توجیه اقتصادی داشته باشد، افراد زیادی هستند که بخواهند نقش واسطه را ایفا کنند. اگر بازار وضعیت بهتری داشته باشد و صادرات صنایع دستی به صورت جدیتر درادارات کل و وزارتخانه بررسی شود، افرادی انجام آن را تسهیل خواهند کرد. ممکن است برای زنی که در روستایی صنایع دستی تولید میکند، معرفی و تبلیغ دشوار باشد، اما امیدوارم با رونق بازار، استارتآپهایی در این حوزه شکل بگیرد.
وی دلیل رونق نگرفتن صنایع دستی تا به امروز را وجود نداشتن سیاستگذاری واحد بیان کرد و افزود: برخی از صنایعدستی کاربردی و برخی تزئینی هستند. میتوان صنایع دستی کاربردی را برای گردشگران تعریف کرد که چه کاربردی دارند. با وضعیت دلار فکر میکنم صادرات صنایع دستی کار پرسودی باشد. ابتدا به سیاستگذاری در این حوزه نیازمندیم؛ بحث این است که تولیدکنندگان بتوانند در سطح بینالمللی رقابت و خواسته بازار هدف را پیدا و بر اساس آن کار کنند و سوم ورود واسطههاست. ثبت جهانی شدن به صنایع دستی ما اعتبار میدهد تا در سطح جهانی بتوانیم بازارسازی کنیم.
توسعه صنایع دستی راهکاری برای ایجاد اشتغال پویا
یک برنامه ریز اقتصادی معتقد است برای اینکه در همدان اهداف کارآفرینی یا اشتغالزایی در برنامه چهارم تا حد ممکن محقق شود و نرخ بیکاری به ۴/۸درصد کاهش یابد باید از ظرفیت های بالقوه تمامی بخشها اعم از کشاورزی،صنعت، حمل و نقل،انرژی، تجارت خارجی ،گردشگری و نیز صنایع دستی برای کار آفرینی و اشتغال بهره گرفت مطابق اطلاعات موجود، نرخ رسمی بیکاری در برخی شهرهای کشور بیش از ۲۵درصد است که تامل برانگیز است. ازسوی دیگر ایجاد هر شغل به طور متوسط بین ۳۰۰تا ۴۰۰میلیون ریال هزینه در بردارد. ایجاد اشتغال در مناطق مختلف نیز باید با توجه به مزیتها و ظرفیت های موجود در هر منطقه صورت گیرد، بنابر این هزینه اشتغال زایی در هر ناحیه متفاوت خواهد بود.
با توجه به مطالب مطرح شده می توان گفت تکیه بر حمایت از صنایع دستی برای اشتغال زایی حائز اهمیت است به ویژه آن که سرمایه گذاری در این بخش از ویژگی های زیر برخوردار است:
۱) نیاز به سرمایه گذاری اندک برای ایجاد اشتغال
۲) وجود مواداولیه در دسترس
۳) حفظ سنت های محلی توسط بومیان هر منطقه .
۴) عجین بودن صنایع دستی با هنر و درنهایت فراهم شدن محیط کاری پر نشاط
۵) پیشگیری از مهاجرت که پیامد آن ایجاد مشاغل کاذب در شهرها ی بزرگ است.
راهکارها و پیشنهادات:
راهکارهای مختلفی در زمینه تقویت و ایجاد بازارهایی برای ترویج و بسط و توسعه صنایع دستی و در کنار آن فروش محصولات صنایع دستی وجود دارد که این راهکارها میتواند به تقویت، توسعه، بازاریابی و تبلیغ صنایع دستی بیانجامد که از آن جمله می توان به :
۱) بسته بندی مناسب آثار صنایع دستی و فراهم آوردن امکانات صادرات صنایع دستی.
۲) ایجاد و تقویت تعاونیهای صادرکنندگان صنایع دستی و آموزش و بکارگیری نیروهای جوان
۳) شرکت در نمایشگاههای صنایع دستی داخلی و بین المللی
۴) تأسیس و راه اندازی بازارچه های صنایع دستی حداقل ماهی یکبار در لالجین
۵) ایجاد مراکز و کارگاه هایی که در آنها بتوان مراحل ساخت و تولید صنایع دستی را برای گردشگران به نمایش گذارد
۶) راه اندازی بانک اطلاعات جامع صنایع دستی و ترویج تجارت الکترونیک
۷) تهیه و تدوین استاندارد مواد اولیه مورد مصرف با حفظ اصالت های بومی ، ملی و فرهنگی
۸) افزایش پوشش بیمه ای برای نیروهای کار و تولیدات صنایع دستی.
۹) افزایش میزان تنوع و بالا بردن کیفیت و افزایش میزان دوام هنرهای صناعی
۱۰) تولیدصنایع دستی با الهام از نگاره های تاریخی و باستانی
۱۱) قائل شدن تسهیلات لازم و ارزان قیمت حتی رایگان برای ارسال صنایع دستی به صورت پستی و فراهم آوردن امکانات و ارائه خدمات مناسب در زمینه بیمه ، حمل و نقل و تحویل سالم و بموقع آثار در مقصد مورد نظر گردشگران
۱۲) کنترل و نظارت مستمر نهاد های ذیربط در زمینه کیفیت و قیمت آثار صنایع دستی.
۱۳) بهره بردن از ظرفیت رسانه برای تبلیغ روی صنایع دستی با هدف ایجاد موقعیت مناسب برای عرضه کالا