آیا گردشگری می تواند پیشران توسعه استان همدان باشد ؟ چه عواملی باعث گردیده که سایر بخشهای اقتصادی را فراموش کرده و به توسعه گردشگری به عنوان پیشران رشد و توسعه همدان توجه نموده ایم ؟ برای توسعه گردشگری چکار باید کرد؟ آیا اکوسیستم کسب و کار برای توسعه گردشگری در همدان وجود دارد و آیا هماهنگی بین دستگاهها ی اجرایی متولی ایجاد شده است؟
دستیابی به رشد اقتصادی بالا و پایدار مستلزم شناسایی و تقویت پیشرانهای رشد است. در واقع باید گفت در سالهای آینده مسیر رشد اقتصادی کشور و مناطق مختلف تا حد زیادی تحت تاثیر نقشی است که بخشهای پیشران ایفا خواهند کرد و از این جهت شناسایی پیشرانهای رشد از اهمیت بسیاری برخوردار است.
بخش پیشران رشد، بخشهایی هستند که میتوانند با نرخی بیش از متوسط اقتصاد رشد کنند. علاوه بر آن، بخشهایی که بتوانند با ایجاد تقاضا برای سایر فعالیتهای اقتصادی، موجب رشد سایر بخشها شوند نیز به تعبیری یک بخش پیشران محسوب میشوند.
برخی از بخشهای اقتصادی به دلیل برخورداری از مزیتها و ظرفیتهای خاص یا به دلیل پیوندهای قوی با سایر فعالیتهای اقتصادی و تأمین نهادهها یا ایجاد تقاضا برای سایر فعالیتها، به طور بالقوه میتوانند پیشران رشد اقتصادی باشند. به عنوان مثال کشوری مانند شیلی، با سرمایهگذاریهای گسترده در زیرساختهای حمل و نقل و همچنین با ایجاد شرایط مناسب و رفع موانع قانونی جذب سرمایهگذاری خارجی، توانسته است ظرفیت های معدنی خود را فعال و بخش معادن را به پیشران رشد اقتصادی تبدیل کند. به عنوان نمونه ای دیگر، در سنگاپور بخش حمل و نقل، در ترکیه و مالزی بخش گردشگری و در قطر بخش انرژی نقش پیشران رشد را ایفا میکنند.
صنعت گردشگری و فعالیتهای مرتبط با آن، یکی دیگر از حوزههایی است که میتواند پیشران رشد اقتصادی باشد. بررسیها نشان میدهد علیرغم وجود ظرفیتها و جاذبههای فراوان گردشگری در کشور، بخش گردشگری در ایران در مقایسه با کشورهایی مانند ترکیه، مالزی، مصر و امارات هنوز نتوانسته است سهم قابل توجهی در رشد اقتصادی و اشتغال داشته باشد. توسعه بخش گردشگری میتواند تقاضا برای انواع خدمات مانند حملونقل، خدمات هتل و رستوران، خردهفروشی، صنایعدستی و نظایر آن ایجاد کند.
کشور ایران به دلیل برخورداری از جاذبههای مناسب تاریخی، فرهنگی، طبیعی و ورزشی و همچنین به دلیل برخورداری از زیرساختهای مناسب خدمات درمانی و بیمارستانی، بهطور بالقوه میتواند یکی از کشورهای گردشگرپذیر منطقه باشد. با توجه به ظرفیتهای فراوان موجود در کشور، با توسعه زیرساختهای لازم بهویژه درزمینه زیرساختهای حملونقل، هتلداری، خدمات مالی و نظایر آن، امکان فعال کردن صنعت گردشگری بهویژه درزمینه گردشگری سلامت، گردشگری طبیعی و گردشگری فرهنگی فراهم خواهد شد.
استان همدان نیز دارای جاذبه های تاریخی زیادی اعم از :
آثار تاریخی، موزهها ، مساجد، امامزادهها ، مراکز مذهبی و تاریخی اقلیتها ، کاروانسراها ، باغهای تاریخی ،خانههای باارزش تاریخی ، پلهای تاریخی می باشد
چرا آنچنان که باید از ظرفیت جاذبه های گردشگری برای رشد و توسعه استان همدان استفاده نگردیده است ؟ نقطه ضعف استان همدان کجاست؟
نقطه ضعف استان همدان عدم استفاده از دیدگاه اقتصاددان ها است بیشتر برنامه ها رسانه های همدان سیاسی است و برای تدوین برنامه های توسعه نگاه سیاسیون غالب تر است در کدام برنامه توسعه صدا و سیمای همدان از اقتصاددانها استفاده گردیده است ؟ درحالیکه پژوهشگران از ابزار رسانه بعنوان متغییر پنهان در تسهیل سرمایه گذاری و جذب گردشگر نام می برند ولی کمتر توجهی به این نقش و کارکرد رسانه ها شده است؟
دراین یادداشت با نگاهی اقتصادی می خواهیم سیاستهای اقتصادی را که منجر به تحرک بخشی حوزه گردشگری استان همدان می شود را مورد بررسی قرار دهیم
برای تحرک بخشی حوزه گردشگری سیاستهایی اقتصادی که منجر به تسهیل و افزایش گردشگری می گردد را به دو نوع تقسیم می کنند:
سیاستهای طرف عرضه اقتصاد
برای تحرک بخشی حوزه گردشگری استان باید سیاستهای که منجر به تسهیل و افزایش امکانات گردشگری می شود را بکار برد که شامل اقدامات زیر است:
الف - تسهیل صدور مجوزهای ساختمانی از جمله هتل، متل، تفرجگاه، رستوران و ...
ب- حمایت از افزایش تعداد اقامتگاههاي بومگردي در مناطق جنگلی دارای جاذبه گردشگری- ایجاد جاذبه گردشگری در این مناطق از طریق برگزاری مسابقات و امکانات تفریحی
ج - ایجاد واحدهاي آموزشی به منظور آموزش و توانمندسازي فعالان و سرمایه گذارن و مردم محلی در حوزه های مرتبط با گردشگری
د- ترویج صنایع دستی و آموزش عشایر و روستاییان در جهت ارزش آفرینی در حوزه صنایع دستی(مثال: سفال ، قالی بافی با استفاده از نخ ابریشم بجای شیوه معمول فعلی ، مبل و منبت و غیره )
ه- ساماندهی به تشکلهای فعال در حوزه صنایع دستی و گردشگری
و- توسعه زیر ساخت های گردشگری آبی و تسهیل دسترسی به غار علیصدر
ي- رفع موانع قانونی از طریق قانون کار و تامین اجتماعی برای حمایت صنایع دستی و گردشگری
ذ- تقویت زیرساختهای روستاهای هدف گردشگری استان همدان پروژه اجرای سنگ فرش در برخی روستاها که جشنواره برگزار می گردد
شاخص های سنجش برای سیاستهای طرف عرضه که میزان دستیابی به هدف را نشان می دهد عبارت :
1.تعداد جاذبه های گردشگری مقصد گردشگری انبوه
2.ظرفیت امکانات اقامتی در شهرستانهای دارای مزیت گردشگری
3.مجتمع های اقامت موقت بین راهی
4. ظرفیت اقامتگاههای بومگردی در استان
5.تعداد تور لیدرها در استان
6. ظرفیت نیروي انسانی آموزش دیده و آموزش دهنده در حوزه اقامتگاههاي بومگردي
7. سهم صنایع دستی استان از بازار کشور
سیاستهای طرف تقاضای اقتصاد
برای تحرک بخشی حوزه گردشگری استان باید سیاستهای که منجر به جذب بیشتر گردشگر می شود که شامل اقدامات زیر است:
الف - گسترش فعالیتهای گردشگری در مناطق ویژه گردشگری
ب - هماهنگی و توسعه برنامههای تبلیغات جاذبه های گردشگری استان و برگزاری همایش های ملی و منطقه ای و جهانی.
ج- توسعه زیرساختهای درمانی (نظیر احداث هتل بیمارستان، موسسات اقامتی نزدیک مراکز درمانی جهت اقامت همراهان بیمارو...) در راستای توسعه گردشگری
د- ایجاد زیر ساختهایی از قبیل راه و جاده برای بوم گردی و مناطق بکر توسط اداره راه و ترابری.
ه - هماهنگی با تمامی دستگاههای اجرایی که به نوعی تسهیلگر حوزه گردشگری می باشند
و- توجه به گردشگری برای تمام فصول و ایجاد پارک سنگی و غیره به عنوان ایده های جدید برای جذب بیشتر گردشگر.
شاخص های سنجش برای سیاستهای طرف تقاضای که میزان دستیابی به هدف گردشگری را نشان می دهد عبارت :
1.روند تعداد گردشگران خارجی
2. روند تعداد گردشگران داخلی
3.روند تعداد بازدیدکنندگان از موزه ها و بناهای تاریخی و غار علیصدر
4. سهم گردشگران سلامت از کل گردشگران ورودی به استان
5. سهم گردشگران مناطق طبیعی استان از کل گردشگران ورودی به استان
هر چند آمارهای سازمان میراث فرهنگی وگردشگری بیانگر رشد ورود گردشگر خارجی به کشور در 4 ماهه اول سالجاری می باشد ولی سهم استان همدان از این رشد قابل توجه نمی باشد و اگر قرار است گردشگری را بعنوان پیشران توسعه استان همدان بپذیریم پیشنهاد می شود اقدامات زیر را جدی تر دنبال کنیم:
1- شناسایی نقاط ضعف و قوت حوزه مدیریت شهری در زمینه گردشگری در اولویت قرار گیرد.
2- هماهنگی رسانه های استان بخصوص صداو سیما با سیاستهای کلان استان در حوزه گردشگری و تهیه و پخش برنامه های مستند استانی در شبکه های سراسری وبرای شناساندن نقاط گردشگری استان همدان
3- استفاده از فرصت کاهش شدید تقاضای سفر خارجی هم وطنان به علت کاهش قدرت خرید، تغییرات نرخ ارز، افزایش نرخ خدمات و افزایش قیمت بلیت پروازهای خارجی جهت توسعه و جذب گردشگری داخلی و افزایش سهم استان همدان
4- توسعه و ارائه خدمات بصورت غیر حضوری در سازمانهای خدماتی استان و ارائه خدمات به مسافران و گردشگران بصورت در ایام پیک سفر و تعطیل رسمی
5- استفاده از ظرفیتهای نظام بانکی برای حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط و اعطای تسهیلات به بخش های مختلف وبخصوص بخش گردشگری در راستای اهداف اقتصادی .
6- تقویت زیرساخت ها، اتخاذ سیاست گذاری مناسب و ارائه بسته های تشویقی مناسب، می توان جذابیت سفر به استان فراهم کرد بعنوان مثال برخی ابتکارها و اقدامها برای جذب گردشگر و مسافر از طریق دفاتر خدمات مسافرتی می تواند صورت گیرد مانند ارائه بسته های تشویقی برای اصناف و گروههای مختلف و بازنشستگان و بازاریان و دانشجویان وغیره که تمایل دارند با هم صنفی های خود و بصورت گروهی به مسافرت بروند.
7- توجه بیشتر به مقوله شهر هوشمند جهت سهولت دسترسی عادلانه تر و بهتر به خدمات شهری
امیداست با برنامه ریزی بهتر و استفاده از تمام ظرفیتهای موجود استان بتوانیم به رشد و توسعه استان همدان کمک کنیم
انشاا...
* حسن سالک
پژوهشگر توسعه اقتصادی و اقتصاد شهری