5مهرماه قرار است به همت میراث فرهنگی ملایر، دهیاری و شورای اسلامی روستای هدف گردشگری مانیزان، 14مین جشنواره شیره‌پزی در روستای مانیزان با حضور مسافران، گردشگران، مسئولان و اهالی روستاهای اطراف برگزار شود.
یکی از انواع گردشگری که روز به‌روز طرفداران بیشتری پیدا می‌کند، گردشگری روستایی است و به نظر می‌رسد روستاها در آینده به یکی از مهمترین مقاصد گردشگران تبدیل شوند.
آنچه در روستاها سبب جذب گردشگران می‌شود، فضای بکر و طبیعت دست نخورده، آثار باستانی و تاریخی و از همه مهمتر آئین‌ها و سنت‌ها دیرینه مردمان و اهالی روستاهاست که بخشی از ماهیت، گذشته و میراث گرانبهای ما به شمار می‌رود.
یکی از آئین‌های سنتی که در ملایر از سالیان دور مرسوم بوده "شیره‌پزی" است و در سطح این شهرستان روستای "مانیزان" به عنوان پایلوت شیره‌پزی به شمار رفته تا جایی که آئین شیره‌پزی مانیزان، میراث ناملموس استان همدان محسوب می‌شود.
رئیس میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ملایر با بیان اینکه بخشی از میراث معنوی، آئین‌ها و سنت‌ها و حتی خوراکی‌هاست، گفت: آئین شیره‌پزی به صورت سنتی از قدیم برگزار می‌شده و با توجه به وضعیت اقلیمی شهرستان ملایر از دیرباز انگور جایگاه ویژه داشته است.
ابراهیم جلیلی افزود: مراسم شیره‌پزی قدمتی بیش از 700سال داشته و در این منطقه علاوه بر آئین شیره‌پزی جشن‌های مختلفی مانند جشن برداشت انگور هم از سوی روستائیان برگزار می شده است.
وی با اشاره به اینکه شیره یکی از خوراکی‌های سنتی منطقه مانیزان است، اظهارکرد: به همین خاطر انگور و محصولاتی که از انگور می‌گیرند و به‌ویژه شیره از ارزش خاصی بین مردم برخوردار است.
جلیلی خاطرنشان کرد: برای ثبت این آئین در آثار ملی از سوی اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تلاش زیادی انجام شد و خوشبختانه آئین شیره‌پزی به نام شهرستان ملایر با پایلوت روستای مانیزان به ثبت آثار ملی رسید.
رئیس میراث فرهنگی ملایر ادامه داد: ماهیت صنعت گردشگری، ایجاد اشتغال و درآمد، متنوع سازی اقتصاد، مشارکت اجتماعی و استفاده از منابع محلی است و بی‌تردید گردشگری روستایی می‌تواند سبب توسعه مناطق روستایی شده و از مهاجرت به شهرها جلوگیری کند.
وی، خاطرنشان کرد: "مانیزان"، روستای هدف گردشگری و پایلوت آئین کهن شیره‌پزی، با توجه به داشتن قابلیت‌های فراوان می‌تواند نقش مؤثری در رونق گردشگری، توسعه اقتصادی و اشتغالزایی شهرستان ملایر، ایفا کند.
فراهم سازی زیرساخت‌ها برای برگزاری جشنواره شیره‌پزی
رئیس میراث فرهنگی ملایر در بخش دیگر از سخنان خود گفت: زیرساخت سایت برگزاری جشنواره شیره‌پزی ملایر در روستای مانیزان با اعتباری در حدود 550 میلیون تومان(اوراق) از ردیف اعتبارات ملی تکمیل می‌شود.
جلیلی افزود: با توجه به نزدیکی هفته گردشگری و زمان برگزاری 14مین جشنواره شیره‌پزی در روستای مانیزان به منظور تکمیل سایت اجرای جشنواره از ردیف اعتبار ملی قراردادی با پیمانکار منعقد شده است که درحال اجراست و حدود 200متر مربع مساحت کف فرش سایت بزرگ‌تر می‌شود.
وی اظهارکرد: جشنواره شیره‌پزی امسال در 5مهرماه در روستای هدف گردشگری مانیزان با کمک همه دستگاه‌ها به‌ویژه دهیاری و شورای اسلامی روستا برگزار می‌شود.
رئیس میراث فرهنگی ملایر خاطرنشان کرد: انگور یک برند تجاری و جهانی است برای این شهرستان لذا مشتقات انگور نیز در میراث ناملموس مانند مراسم شیره‌پزی، مهارت پخت باسلق و... در گذشته ثبت شده و به تازگی نیز شربت شیره در راستای تکمیل تجاری سازی در میراث ناملموس به اسم شهرستان ملایر به ثبت رسیده است.
مراحل پخت شیره
یکی از بانوان روستانشین ملایر که سابقه زیادی در پخت شیره دارد، به ایسنا گفت: قدمت پخت شیره انگور به کاشت آن می‌رسد و در اغلب نقاط استان همدان به خصوص در ملایر و روستای مانیزان، از گذشته تاکنون از انگور شیره می‌گرفتند.
مریم اکبری افزود: داشتن زمین مساعد و محصول کشاورزی و وجود انواع انگور و سنت پیشین گذشتگان مبنی بر وجود مراسم شیره پز از شاخص‌های این منطقه است.
وی اظهارکرد: شیره‌پزی در روستا، پس از برداشت انگور و به طور معمول در پایان شهریور و اوایل مهرماه انجام می‌شود که علاوه بر تأمین مواد غذایی مورد نظر برای فروش، در تأمین مالی خانواده نیز مؤثر است.
اکبری با اشاره به اینکه برای پخت شیره از انگور کشمشی استفاده می‌کنند چون آبدارتر است، ادامه داد: از آب انگور علاوه بر شیره‌پزی، شربت و شیرینی نیز درست می‌کنند.
وی اظهارکرد: در ابتدا انگورهای کشمشی را از باغ چیده و در سبدهای مخصوص حمل انگور، از باغ به خانه می‌آورند، انگورها را شسته در حوض مخصوص ریخته، روی آن با چکمه می‌روند و به اصطلاح لگدکوب می‌کنند تا به طور کامل آب انگور گرفته شود.
اکبری با بیان اینکه آب انگور به‌دست آمده، از دریچه کوچک حوضچه خارج شده و در ظرفی جمع می گردد، گفت: سپس همه آب انگور را در ظرف‌های پلاستیکی ریخته و به آن مقداری خاک سفید (پودر آهک) اضافه می‌کنند و تا صبح فردا به آب انگور دست نمی‌‌زنند.
وی با اشاره به اینکه دلیل اضافه کردن خاک سفید (پودر آهک)، شفافیت‌سازی و به اصطلاح محلی برای حلال شدن آب انگور است، ادامه داد: صبح روز بعد آب انگور زلال شده را در دیگ‌های مخصوص شیره‌پزی ریخته و آن را روی کوره می‌گذارند تا به‌طور کامل بجوشد و درحین جوشیدن آن را هم می‌زنند تا نسوزد و شیره خوش رنگ شود.
اکبری گفت: پس از اینکه شیره پخت و به‌طور کامل خوش رنگ شد، می‌گذارند تا سرد شود و به این نوع شیره، "شیره عسلی" می‌گویند، البته شیره انوع دیگری نیز دارد که به آنها شیره سفید و سیاه می‌گویند.
وی خاطرنشان کرد: شیره عسلی را، با چوب یا دست به مدت چند ساعت هم می‌زنند تا به رنگ سفید درآید و به‌طور تقریبی غلیظ شود و این شیره به‌دست آمده را "شیره سفید" می‌نامند.
اکبری افزود: تفاله انگور را، در کیسه ای می‌‌ریزند و آب به دست آمده آن را می‌جوشانند و به آن "شیره سیاه" می‌گویند، البته کیفیت شیره سفید و عسلی، بهتر از شیره سیاه است.
وی یادآورشد: از آب انگور علاوه بر شیره‌پزی، شربت شیره و شیرینی هم درست می‌کنند و از آب شیره همراه با نشاسته، انواع "باسلوق" که یکی از سوغاتی‌های معروف ملایر است نیز تهیه می‌شود.
خاک سفید چیست؟
وی، در رابطه با خاک سفید، گفت: خاکی است با ترکیب بالای املاح معدنی که در عطاری‌ها فروخته می‌شود و البته این نوع خاک در روستاهای اطراف ملایر استان همدان به مقدار زیاد یافت می‌شود.
اکبری افزود: خاک سفید را به طور معمول زیر آفتاب یا روی بخاری حرارت می‌دهند، سپس به آب انگور اضافه می‌کنند، چون خاک حرارت ندیده سبب گل آلود شدن آب انگور می‌شود، در ضمن ممکن است اگر خاک سفید را به آن اضافه نکنند، در موقع جوشاندن، آب انگور ترش و به اصطلاح نجس شود.
وی خاطرنشان کرد: آب انگوری که به آن خاک سفید اضافه کرده‌اند را یک شب نگه می‌دارند، سپس به وسیله پارچه‌های مخصوص، آن را صاف کرده و خاک را از آن جدا می‌کنند، سپس آب انگور جدا شده را پس از 2ساعت می‌جوشانند.
این بانوی اهل روستا یادآورشد: شیره‌پزان سنتی معتقدند اگر آب انگور جدا شده از خاک سفید را از همان ابتدا در ظرف‌های بزرگ "رویی" بریزند و بجوشانند، آب انگور زودتر قوام می‌آید و زودتر به مرحله کشدارشدن می‌رسد و رنگ قهوه‌ای روشن و شفاف خواهد داشت.
وی افزود: اما اگر آب انگور جدا شده از خاک سفید را از اول در دیگ‌های "مسی" بریزند و بجوشانند، زمان بیشتری طول می‌کشد تا آب انگور قوام بیاید و کشدار شود و در نتیجه به‌خاطر جوشیدن زیاد، تیره زنگ شده و محصول نهایی سفت‌‌تر می‌شود.
شیره انگور؛ فرآورده‌ای با ارزش غذایی بالا
شیره انگور، فرآورده‌ای با ارزش غذایی بالاست که تاحدودی جایگاه خود را در سفره شهرنشینان از دست داده و بیشتر به روش سنتی و از سوی زنان روستایی تهیه می‌شود.
مهمترین خاصیت شیره انگور، انرژی‌زا بودن آن می‌باشد و به دلیل وجود آنتی‌اکسیدان‌های ضروری در شیره انگور، این ماده غذایی در درمان بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارد.
شیره انگور از نظر میزان مواد مغذی تا حدودی با انگور تازه برابری می‌کند، البته در زمان تغلیظ مقداری از ویتامین های حساس به حرارت شیره تخریب می‌شود.
شیره، در مقایسه با انگور کالری فوق‌العاده بالایی دارد و مصرف مقدار اندک آن انرژی از دست رفته را جبران می‌کند. کودکان و نوجوانان در حال رشد، افرادی که در اثر بیماری طولانی یا عمل جراحی ضعیف شده‌اند یا کسانی که بسیار لاغرند و ضعف عمومی دارند می‌توانند از این شهد استفاده کنند.
یکی از مؤثرترین خواص شیره انگور، خاصیت پاک‌کنندگی آن است، به طوری که مصرف آن سبب دفع اوره و مقداری از اسیدهای غیرمفید بدن می‌شود و در نتیجه پاک کننده بقایای غذاها در روده و معده است، به علاوه این ماده غذایی ضد نفخ بوده و به خون سازی کمک می‌کند.
از آنجایی که مؤثرترین خواص شیره انگور مربوط به کالری آن می‌شود، لذا برای فصل زمستان که بدن به کالری بیشتری برای گرم کردن خود احتیاج دارد، بهترین غذا محسوب می‌شود.
اطبای سنتی بر این باورند که مصرف مرتب شیره انگور به همراه غذا، آب میوه و یا به همراه میان وعده‌های غذایی سبب کاهش تنش‌های عصبی و در نتیجه درمان کم‌خونی و حفظ سلامت شخص می‌شود.
از آنجایی که شیره انگور طبیعت گرمتر دارد، مصرف بیش از حد آن توسط افراد دارای طبیعت گرم سبب بالارفتن حرارت بدن، سردرد و جوش زدن در صورت و بدنشان می‌شود.
به افراد گرم مزاج توصیه می‌شود شیره انگور را به میزان اندک استفاده کنند، همچنین با وجود انرژی و کالری موجود در شیره انگور، مصرف آن به افراد کم‌تحرک که ورزش منظم ندارند، توصیه نمی‌شود، زیراکه سبب چاقی و اضافه وزن خواهد شد، به علاوه شیره انگور حاوی قند زیادی است و از این رو مصرف آن برای افراد دیابتی مضر است.
