در نشست روز جهانی میراث فرهنگی و موزه مرور شد

کشف آرامگاه ساتراپ سلوکی در نهاوند و پرونده میراث جهانی

■ اشیاء سرقتی از موزه بدل بودند

 28 اردیبهشت 1401 که از راه رسید مروری بر آنچه در یک سال در حوزه میراث فرهنگی بر استان همدان گذشت ذهن را به سمت و سویی برای قضاوت هر آنچه داریم و هر آنچه شاهد بودیم برد .
حوزه میراث فرهنگی همدان سالهاست با تکمیل پرونده هایی که کاندیدای ورود به فهرست ملی و جهانی را در دست دارد دست به گریبان است. در این مقال بیراه نیست اگر به چند اتفاق شاخص اشاره کنیم . در صدر آنها تازه ترین اتفاق کشف آرامگاه ساتراپ سلوکی در نهاونداست .
اتفاق دیگر مرور خروجی آمد و رفت کارشناسان میراث فرهنگی کشور و همراهی ارزیابان یونسکو است که بر ذهن تلنگر میزند و از سوی دیگر وقوع  سرقت از موزه بوعلی و چراهای آن در اذهان جامعه محلی خودنمایی میکند . آنسوتر هنوز ابهام در اظهار نظرات کارشناسان یونسکو در زمینه کاروانسراهای همدان حاوی علامت سوال است .همچنین امسال ورود گنبد علویان به لیست آثار جهانی اسلام نیز اتفاق شاخصی در حوزه میراث فرهنگی همدان بود .
حالا به بهانه این مناسبت ، بر اساس روزشمار ابلاغیه وزارت میراث فرهنگی ۸۷ برنامه در سطح استان در هفته میراث فرهنگی تدارک دیده شده . از جمله برنامه های شاخص این هفته میتوان به عناوین زیر اشاره کرد .
■ رونمایی از کتاب کاوشهای هگمتانه- آقای دکتر صراف
■  بزرگداشت ثبت گنبد علویان در فهرست آثار جهان اسلام
■ بزرگداشت یک سده باستان‌ شناسی در محوطه تاریخی هگمتانه در ۱۱ فصل
■  برگزاری فم تور با دعوت از رسانه ای ها و فعالان گردشگری کشور
■  در روز موزه‌ها بازدید از آنها رایگان است
 مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان در نشستی به این مناسبت گفت: علاوه بر برپایی نمایشگاه کاوش‌های انجام شده در هگمتانه، کتاب کاوش‌های دکتر صراف نیز منتشر شده که رونمایی می‌شود.
علی مالمیر به فصل دوم کاوش تپه نقاره‌چی نهاوند اشاره کرد و  از کشف آرامگاهی از دوره سلوکی در این محوطه باستانی خبر داد که احتمالا محل دفن یکی از سرداران و ساتراپ‌های دوره سلوکی است و این اتفاق شاخصی در حوزه میراث فرهنگی استان همدان خواهد بود
وی گفت : با توجه به نزدیکی این تپه با محوطه لائودیسه به منظور یافتن ارتباط بین شهر لائودیسه دوره سلوکی و گور دفن شده در این تپه که در گزارش ناصر‌الدین شاه نیز به آن اشاره شده انجام این برنامه ضروری به نظر می‌رسید.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان از برگزاری نشست‌های نخصصی پژوهشی در این هفته خبر داد و افزود: سه نشست باشنان‌شناسی، معماری و شهرسازی و پایگاه‌های تاریخی در دانشکده هنر و معماری دانشگاه بوعلی سینا برگزار خواهد شد.
وی از برگزاری تورهای بازدید از جاذبه‌ها، دستکندها و آثار تاریخی نیز خبر داد و گفت: برگزاری وبینار تخصصی در حوزه میراث ناملموس پیش‌بینی شده و دوره آموزشی و رویدادهای میراث ناملموس توسط کارشناسان نیز مد نظر قرار دارد.
مالمیر با بیان اینکه طبق نمونه آماری تهیه شده از شهر همدان مشخص شده که هنوز  ۶۰ درصد مردم همدان محوطه تاریخی هگمتانه را ندیده‌اند گفت: بر این اساس معرفی این آثار در فضای مجازی و همچنین در همه برنامه‌ها مدنظر است و در روز موزه‌ها بازدید از آنها رایگان است.
وی در خصوص ابلاغ ثبت ملی عرصه و حریم همدان نیز عنوان کرد: اخیرا خوشبختانه عرصه‌ای که به عنوان عرصه پیشنهادی ثبت جهانی در شهر همدان مطرح است در قالب محور تاریخی شهر همدان ثبت ملی شده و ابلاغیه آن نیز ارسال شده و به علت بناهای ارزشمند فراوانی که در این حریم است، ۱۰۹ حریم مصوب ثبت شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان با بیان اینکه در حوزه آثار ثبتی ۲۰۷ اثر از ۱۱۶۲ اثر ثبت شده همدان طی چند سال اخیر بوده است خاطرنشان کرد: در حوزه آثار ناملموس نیز آثار زیادی به ثبت شده است.
وی در ادامه با بیان اینکه فم تور معرفی استان نیز طی سال قبل به علت کرونا برگزار نشد اظهار کرد: از امروز بخش اول فم تور با دعوت تورگردانان و فعالان گردشگری کشور آغاز شده و تا روز جمعه ادامه دارد و برنامه دیگری در ماه‌های آینده پیش‌بینی شده است.
مالمیر در ادامه در خصوص تعیین تکلیف ثبت ملی غار دودزا گفت: ثبت ملی هر اثر در هر کجا باشد به نام آنجاست و اگر مربوط به چند شهر و استان باشد به نام مشترک آنها ثبت می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان تصریح کرد: در ثبت ملی غار دودزا، زنجان و همدان هر یک معتقد هستند باید به نام آنها ثبت شود در صورتی که اگر مشخص شود که بخشی از عرصه به صورت مشترک است، به نام هر دو استان ثبت ملی می‌شود و مرجع اعلام نظر بر اساس تقسیمات کشوری، وزارت کشور بوده و پاسخ وزارت کشور فصل‌الخطاب است.
وی در خصوص حضور ارزیابان یونسکو برای بررسی پرونده منظر تاریخی هگمتانه تا همدان بیان کرد: ارزیابان سال آینده برای ارزیابی در همدان حضور می‌یابند اما پرونده نیز  در حال آماده‌سازی است تا توسط وزارت میراث به یونسکو ارسال شود.
مالمیر تاکید کرد: اقداماتی باید در راستای ساماندهی این محوطه از جمله ساماندهی و جداره‌سازی، حذف سواره از حریم تپه هگمتانه و مرمت نقاطی از حریم تاریخی که آسیب دیده، انجام شود که یکسال پرکار را در عرصه پیشنهادی پیش رو داریم  همکاری همه دستگاه‌ها را می‌طلبد.
وی در خصوص سرقت از یکی از موزه‌ها نیز گفت: بخشی از آثاری که از خرید و فروش غیرمجاز بدست می‌آید، آثار بدلی است و اصل نیست که باید معدوم شود، همین موضوع باعث شد به علت قصور و غفلتی که صورت گرفت، یک شی بدل، توسط فردی سرقت شود که به سرعت شناسایی و همان اشیای بدلی نیز به موزه برگردانده شود هرچند بدون اغماض پرونده او بررسی می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه برای ایجاد محور گردشگری غرب کشور باید سند توسعه گردشگری منطقه غرب را داشته باشیم گفت: بخش اعظم محورهایی که باید در نظر گرفت نیازمند هماهنگی ادارات میراث فرهنگی منطقه غرب است.
وی در ادامه به موضوع غار علیصدر اشاره کرد و گفت: متولی غار علیصدر میراث فرهنگی است که نوع بهره‌برداری از آن را تعیین تکلیف می‌کند و بخشی از درآمد آن نیز باید واریز خزانه شود.
مالمیر با بیان اینکه مطالعه عرصه و حریم غار علیصدر سال ۹۶ به اتمام رسیده است افزود: بر اساس مصوبه غار شناسی غار علیصدر نیمه دوم سال ۹۶ به میراث فرهنگی واگذار شده و فرایند بهره‌برداری آن نیز به لحاظ قانونی تعیین و مشخص شده است.
وی با بیان اینکه امسال مجدد موضوع متولی و بهره‌برداری جدید را وزارتخانه مشخص خواهد کرد گفت: در این زمینه به هر شکلی باشد ما نیز مطیع وزارتخانه هستیم‌.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همدان در خصوص ابلاغ حرائم مصوب میراث فرهنگی نیز گفت: از ۱۵۳ حریم مصوب،  ۱۰۹ حریم در ابلاغیه اخیر وزارت میراث فرهنگی مصوب شده که ۲۲۴ اثر واجد ارزش در این حرائم وجود دارد.
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان بزرگداشت مفاخر را دیگر برنامه این مدت عنوان کرد و گفت: به زودی کتاب مستندسازی میراث ناملموس استان با کمک بنیاد ایران شناسی وارد بازار نشر می‌شود.
وی با اشاره به اینکه کتاب حاصل یافته‌های هگمتانه نیز با همکاری بنیاد ایران شناسی منتشر خواهد شد، اظهار کرد: پرونده نهایی در بهار امسال به یونسکو ‌ارسال می‌شود و ارزیابان نیز سال آینده در همدان حضور خواهند یافت. مالمیر با بیان اینکه برای تعیین مکان غار دودزا منتظر تعیین تکلیف وزارتخانه هستیم، تصریح کرد: اختلاف نظر درباره حوزه جغرافیایی این غار باید توسط وزارتخانه مشخص شود.
 بازدید رایگان از موزه‌ها در روز موزه
معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی همدان نیز ضمن گرامیداشت روز موزه و هفته میراث فرهنگی اظهارکرد: شعار جهانی امسال قدرت موزه است که در این راستا وبینارهایی را تدارک دیدیم که در فضای مجازی اطلاع رسانی شده و با حضور اساتید برجسته بوده و همه می‌توانند شرکت کنند.
سیده مریم موسوی بیان کرد: بازدیدهای دانش‌آموزی را طی سه روز از تپه هگمتانه داریم و بازدیدهایی را نیز از اماکن تاریخی شهرستان‌ها خواهیم داشت.
وی به برپایی جشنواره عکس در روستاهای خاکو و سیمین و همچنین مسابقه فیلم ۶۰ ثانیه‌ای از روستاها اشاره کرد و گفت: بزرگداشت مفاخری همچون فردوسی و خیام، نشست خیام‌خوانی در ملایر و نشست آثار ناملموس نیز در همدان برگزار می‌شود.
همدان از امروز میزبان فم‌تور گردشگری
 معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گررشگری همدان نیز گفت: از امروز میزبان تور فم تور یا آشناسازی فعالان گردشگری با همدان هستیم که از دو سال پیش برنامه‌ریزی شده اما به علت کرونا هر بار لغو شد.
علی خاکسار تصریح کرد: با عادی شدن شرایط از امروز حدود ۱۵ نفر از فعالان و راهنمایان گردشگری تورگردانان تهران، مشهد، خوزستان و یزد در همدان حضور می‌یابند که معرفی خوبی از جاذبه‌های گردشگری و آثار تاریخی استان داشته باشند.
وی گفت: بزرگترین مقاصد گردشگری نیز همواره تورهایی را برگزار می کنند که اثرگذارترین کار برای تبلیغات و معرفی است و همدان نیز در ادامه برنامه‌ریزی تور آشناسازی اقلیم کردستان عراق و تورگردانان گردشگران خارجی را خواهد داشت.

 4۲ سال پیش در چنین روزی کمیته بین‌المللی موزه‌ها "ایکوم " ۱۸ماه مه مصادف با ۲۸ اردیبهشت را در تقویم جهانی به‌عنوان روز جهانی موزه اعلام کرد تا در همه کشورهای عضو، مراسم و آیین‌هایی در بزرگداشت این کانون‌های تاریخ و فرهنگ ملل برگزار و اهمیت موزه‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ملزومات توسعه پایدار برای همگان تبیین شود.
این روز در کشور ما که یکی از قله‌های میراث و تمدن جهانی است، در عین حال آغازگر هفته میراث‌فرهنگی و انگیزه‌ای برای گرامیداشت گنجینه‌های فرهنگی و تاریخی بی‌بدیل ماست.
 بر این سیاق"موزه" و "میراث‌فرهنگی" پیوندی ناگسستنی دارند و هر یک بدون دیگری ناقص است، چراکه موزه‌ها زبان گویا و رسا و راویان میراث‌فرهنگی هستند، و تمام جوامع با اعتقاد به این حقیقت، بیش از پیش به توسعه و گسترش موزه ها و به ویژه موزه های تخصصی اهمیت می‌دهند، و فراتر از کارکردهای فرهنگی آن، بهره برداری شایسته ای نیز برای اهداف گردشگری از موزه ها می‌کنند.
امروزه موزه‌ها در کنار کارکردهای متنوع فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، به‌مثابه رسانه‌ای پویا داشته‌ها و دستاوردهای دیروز ملت‌ها را به امروز و فردا پیوند می‌زنند و به عنوان زبان ارتباطی فراملی، موجب ایجاد و تقویت تفاهم میان ملل و اقوام می شوند.
با چنین ویژگی هایی، جایگاه موزه ها در جوامع، هرآینه اهمیتی روزافزون می یابد، تا جایی که یکی از مهم ترین شاخص های توسعه هرکشور محسوب می شود. جای بسی خوشبختی است که تعامل سازنده و آموزنده مردم آگاه و فرهنگ دوست ایران اسلامی با موزه ها، سایت های تاریخی و جلوه های میراث فرهنگی کشورمان روز بروز بیشتر و عمیق تر می شود و مسئولان و دولتمردان نظام مقدس جمهوری اسلامی نیز توجه و عنایت ویژه به این عرصه را در دستور کار خود قرار داده اند. در سایه این وفاق طی سال‌های اخیر شاهد افزایش چشم گیر موزه ها با مشارکت عمومی و رشد تمام شاخص‌های کمی و کیفی میراث فرهنگی در بخش های مختلف بوده ایم.