گردشگری در طول هفت دهه ادارات مختلفی تشکیل شده و مسیرهای گوناگونی تا ارتقا به سازمان و سپس وزارتخانه طی کرده است. سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۸ به ریاست معاون رئیس جمهور فعال بود و در ۱۴ مرداد ۱۳۹۸ شورای نگهبان با طرح مصوب مجلس مبنی بر تغییر سازمان به وزارتخانه موافقت کرد.
دولت در آغاز با این طرح مخالف بود اما موافقان این طرح، افزایش نظارت بر این بخش با وزارتی شدن، ثبات مدیریتی و ارتقای جایگاه صنعت گردشگری را هدف این تغییر میدانستند. با توجه به اوضاع اقتصادی ایران و کاهش درآمدهای نفتی ایران پس از تحریمهای آمریکا، گردشگری یک قطب در «ایجاد کسب درآمد و ارزآوری» و «رشد و توسعه اقتصادی» بهشمار میآید. اکنون با توجه به ناکارآمدی در این حوزه و تبدیل آن به وزارتخانه این سوالات مطرح میشود که آیا تبدیل شدن سازمان به وزارتخانه در این برهه زمانی تغییری ایجاد خواهد کرد و این اتفاق موجب کارآتر شدن صنعت گردشگری و توسعه زیرساختها خواهد شد؟ با توجه به تجربیات موفق کشورهای مختلف بهویژه ترکیه و مالزی در امر گردشگری و الگو گرفتن از آنها کارشناسان در این زمینه میگویند این کشورها در گردشگری و میراث فرهنگی به میزان قابل توجه و در صنایعدستی کمتر موفق بودهاند. این امر منجر به افزایش درآمد ارزی و رشد اقتصادی و اشتغال شده و در واقع باعث بهکارگیری توانمندی و جذابیتهای حوزه گردشگری و فرهنگ آن کشورها شده است. تشکیل کمیسیون تخصصی در هر سه بخش میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی یکی از اتفاقات خوب بود و حالا کارشناسان میگویند ، در وزارتخانه برخلاف سنوات گذشته نباید فقط به یک بخش توجه کرد و بخشهای دیگر را در حاشیه قرار داد. باید به هر سه بخش بهصورت متوازن و با نگاه جامعگرا نگریسته شود.
نکته حایز اهمیت دیگر ، استفاده از نیروهای کارآمد، علمی و تخصصی و آموزشدیده است که باید نگاه تخصصی را جایگزین نگاه تجربی و سنتی کرد باید یکی از موضوعات مهم باشد . در کشور فارغالتحصیلان و فعالان حرفهای در هر سه حوزه وجود دارند که باید این بخش توسط سیاستگذار و متولی به کار گرفته شود تا به توسعه آن کمک کنند و بالاخره در کارآتر بودن وزارتخانه همکاری با نهادهای مرتبط چون همکاری و تعامل با ذینفعان، بخشهای دانشگاهی، وزارتی، اجرایی، دولت و مجلس، بخشهای خصوصی و پلیس تاثیرگذار خواهد بود . در نگاه متوازن به هر سه بخش میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی کارشناسان دو دیدگاه را مطرح میکنند ، در دیدگاه اول این مهم مطرح میشود که هر سه بخش را در کنار هم بهکار بگیریم و بر بعد اقتصادی گردشگری تکیه کنیم و نگاه دوم اینکه بهتر است فقط بر یک بعد تکیه کنیم که عنصر اصلی در این سه بخش گردشگری است.
معاونت موثر در وزارتخانه بر چهار اصل سرمایه، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی است که باید در تعامل با یکدیگر باشند اما طی این سالها عملا هیچ کدام از این اصول با یکدیگر ارتباطی نداشتند و سرمایه در خدمت گردشگری است و با دو بخش دیگر تعامل نداشته است. در اکثر استانها در این سه بخش تعاملی وجود ندارد و علاوهبر ضعف تعاملات درونی در تعاملات ملی نیز بسیار ضعیف عمل میکند. برای تعامل با سازمانهای بسیاری چون منابع طبیعی، امور دریایی، پلیس، وزارتخارجه، وزارت صنعت، معدن و تجارت و... باید قانون و شرح وظایف بین سازمان یا وزارتخانه میراث فرهنگی با سایر سازمانها و نهادها وجود داشته باشد.
و آخر اینکه کارشناسان متعدد در این زمینه میگویند؛ وزیر باید بتواند پاسخگوی انتظارات فعالان و ذینفعان باشد و بتواند یک ساختار منسجم و منضبط و تخصصی در وزارتخانه ایجاد و از نیروهای متخصص و علمی و دانشگاهی و فعالان در هر سه حوزه استفاده کند.
