12 سال پیش بود که شهری سراز زیر زمین در آورد؛ شهری که پیدایش آن تاریخ همدان را متحول کرد . سال 1384 شهر زیرزمینی سامن کشف شد و بر همین اساس طی مجوزی از سوی پژوهشکده باستان شناسی، هیأتی مأمور کاوش در این منطقه شدند.
حال پس از سالها قرار است در این منطقه پایگاه پژوهشی و میراث فرهنگی مجموعه دستکند شهر زیرزمینی سامن بزودی آغاز به کار کند. با توافق، پیگیری و حمایت مسئولین شهر سامن خصوصا بخشداری،شورای اسلامی و شهرداری سامن ساختمان مازاد موجود در مجموعه مخابرات سامن برای ایجاد و استقرار پایگاه شهرزیرزمینی سامن تحویل اداره کل میراث فرهنگی گردید. معاون گردشگری استان همدان در این زمینه گفت : ساختمان اداری مخابرات شهر سامن را شهرداری این شهر به صورت اجاره تحویل گرفت و به میراث فرهنگی واگذار نمود. علی خاکسار افزود : شهر زیرزمینی سامن به عنوان یک مجموعه دستکند منحصر بفرد در سال ۱۳۸۴ کشف شد و تاکنون طی شش فصل کاوشهای باستان شناسی در مجموعه صورت گرفته که ماحصل کاوشها دستیابی به مجموعه ای بی بدیل معماری دستکند است که در بستر سنگ گرانیت در دوره تاریخی ایجاد شده است. وی گفت : ارزش و اهمیت مجموعه راه اندازی پایگاه ملی و توجه در سطحی کلان را ایجاب می نمود. لذا پیگیری های مستمر در سالهای اخیر موجب شد در سال ۱۳۹۵ موافقت با ایجاد پایگاه ملی دستکند های استان همدان(ارزانفود و سامن) از معاونت میراث فرهنگی سازمان اخذ شود. معاون گردشگری عنوان کرد : همچنین برای اولین بار از محل اعتبارات ابلاغی مبلغی برای ادامه مطالعات و مرمت و ساماندهی مجموعه به دستکندهای استان اختصاص یافت که برنامه های مرمت و ساماندهی و مطالعات مورد نیاز در دست اقدام هستند.
خاکسار گفت : تمرکز برنامه های پایگاه بر حفظ ارزشهای معماری، باستان شناسی و تاریخی مجموعه بوده و ضمن توجه ویژه به حق شهروندان سلامتی در برخورداری از مزایای راه اندازی این اثر ارزشمند برای بازدید گردشگران بعنوان جاذبه ای گردشگری، از تمام ظرفیتهای کارشناسی و متخصصین حوزه های مختلف برای اجرای برنامه های مرمت و ساماندهی مجموعه برای رقم زدن بهترین اتفاقات بهره خواهد برود.
معاون گردشگری استان افزود : برای این منظور هیات راهبردی پایگاه متشکل از متخصصین حوزه های مرتبط انتخاب شده و بزودی با ابلاغ احکام اعضا برنامه های پیش بینی شده با نظارت و هدایت این هیات ادامه خواهند یافت. ایجاد پایگاه این مزیت راهم دارد که نیروهایی بصورت مقیم در مقاطع مختلف سال در محل مستقر بوده و امور مربوط به پایگاه بطور مستمر پایش و اجرا خواهد شد. پایگاه پژوهشی و میراث فرهنگی دستکند سامن در شهر سامن و در ساختمان مجاور ساختمان اصلی مخابرات سامن پس از تعمیر و تجهیز راه اندازی خواهد شد.
«سامن»، شهر زیرزمینی پر رمز و راز!
شهر پنهان یا زیرزمینی سامن که احتمالاً شهری مخفی در دوره پیش از اشکانی بوده و بعدها نیز از آن به عنوان گورستان استفاده می شده ، در 15 کیلومتری شهر ملایر در استان همدان قرار دارد. در سال 1384 و هنگامی که شرکت مخابرات استان همدان قصد کشیدن فیبرهای نوری را در شهر سامن داشت،
این کاوشها منجر به کشف 25 اتاق، سالن و راهرو های ارتباطی شد؛ این شهر که در عمق سه تا 6 متری زمین قرار دارد، به مرور در دورههای مختلف تاریخی کنده شده است.
شهر پنهان یا زیرزمینی سامن که احتمالاَ شهری مخفی در دوره پیش از اشکانی بوده و بعدها نیز از آن به عنوان گورستان استفاده میشده، در 15 کیلومتری شهر ملایر در استان همدان قرار دارد. کاوشهای باستانشناسی در محوطهای زیرزمینی در این شهر منجر به کشف شهری پنهان شد که در یک بستر سنگی و به صورت دستکند ساخته شده است. 25 اتاق از این شهر زیرزمینی کاوش و در این اتاقها مقادیر زیادی اسکلت متعلق به دوره اشکانی یافت شده که دست نخورده باقی ماندهاند، در کنار این اسکلتها که بصورت چمباتمهای دفن شده و احتمال میرود مربوط به دوره اشکانی باشد، هدایای قبور نیز قرار داده شدهاند.
بر اساس مطالعات باستانشناسی، شهر پنهان بیش از سه هکتار وسعت داشته و بخشی از این شهر به خاطر وجود رطوبت زیاد هنوز مورد کاوش قرار نگرفته است، همچنین احتمالاً بخشی از آن، در زیر خانههای مردم قرار دارد و به همین دلیل تصور میشود که در آن بخشها فاضلاب شهری وارد شهر پنهان شده باشد.
شواهد اولیه از پیدایش این فضاها در دوره پیش از اشکانی حکایت داشته لذا براساس این یافتهها می توان احتمال داد که نخستین بار این فضاهای معماری به منظور انجام مراسم مذهبی مربوط به آیین «میتراییسم» که به صورت پنهانی و در زیرزمین برگزار میشده، مورد استفاده قرار گرفته است. بر این اساس احتمال داده میشود که در دوره اشکانی از این فضاها به عنوان محل تدفین مردگان و از اتاق ها به عنوان گور دخمه استفاده میکردهاند.
کانالهای شهر زیرزمینی در دورههای تاریخی کنده شدهاند و اطراف آنها نیز اتاقهای متعددی وجود دارد. این کانالها که از نظر ساختار معماری، بسیار جالباند، کاربری خاصی داشتهاند. در این کانال ها پس از پاکسازی، 60 اسکلت شناسایی شد که درون 9 اتاق قرار داشتند و با توجه به بررسیهای انسانشناسی شواهدی وجود دارد که تدفینهایی به صورت باز انجام شده است.
علاوه بر این شواهد، 6 مورد بقایای انسانی نیز وجود دارد که به طور دقیق نشان میدهند این اتاقها در کاربری نهایی به صورت محل تدفین استفاده میشدند، به طوری که استخوانها را جمع میکردند و دوباره تدفینهای جدیدی انجام میدادند. از 60 اسکلت یافت شده ، 16 مرد، 26 زن، 14 کودک و یک نوزاد شناسایی شده و جنسیت سه مورد از آنها نیز تشخیص داده نشده است. شهر زیرزمینی سامن در سال 1387 با شماره 24622 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.