■ ۶ مرکز درمانی مخصوص بیماران بینالملل و 60 آژانس مسافرتی در همدان فعال هستند
■ گردشگری سلامت، راه احیای صنعت توریسم پساکرونا در همدان
کرونا تنها در 6 ماهه نخست امسال، ۳۰۰ میلیون دلار به گردشگری سلامت ما آسیب زده است. این آمار از سوی اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت به رسانهها اعلام شده است. آنچه مسلم است پس از پایان شیوع کرونا بازگشت به شرایط مطلوب در گردشگری بهکندی اتفاق خواهد افتاد اما یکی از اهرمهای یاریگر در این راستا حیات دوباره گردشگری سلامت خواهد بود.
کاری مشترک بهنام گردشگری
گردشگری سلامت، کاری مشترک بین وزارت بهداشت و درمان و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی است که در 3 سال اخیر بین طرفین امضا شده و پس از آن دستورالعمل گردشگری سلامت، به هر 2 وزارت ابلاغ شد. آژانسها و دفاتر مسافرتی که وظیفه بازاریابی در این حوزه، برگزاری تور و برنامههای تفریحی داشتند میتوانستند با مراکز درمانی وارد تعامل شوند اما این اتفاق در همدان رقم نخورد.
در همدان ۶ مرکز درمانی مخصوص بیماران بینالملل وجود دارد، ۴ بیمارستان و ۲ کلینیک مجوز IPD را از علوم پزشکی اخذ و بیماران بینالملل را پذیرش کرده و در راستای گردشگری سلامت فعالیت میکنند.
با توجه به نزدیکی به مرزهای غربی، یکی از بازارهای هدف همدان، کشور عراق است، اما کشورهای کره، ژاپن، آلمان، سایر کشورهای اروپایی و چین بهدلیل کثرت جمعیت در گردشگری نیز جامعه هدف استان در این حوزه هستند.
در آینده نزدیک برای احیای روزهای گردشگری باید دورههای، تورآشناسازی مختص به این کشورها برگزار شود. استان همدان،علاوهبر بحث بیمارستانهای IPD، درخصوص حوزه پزشکان سلامت در زمینههای نازایی، کاشت حلزون، زانو، قلب، چشم و زیبایی سرآمد است و باید از این ظرفیتها نهایت استفاده را کرد.
در استان ۶۰ همدان آژانس گردشگری داریم، که درصورت بازگشت شرایط به حالت عادی این دفاتر باید نسبت به جذب گردشکر اقدام کنند زیرا باعث درآمدزایی برای کشور میشود.
خسارتهای کرونا
رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت در ادامه اظهار کرد: «در سال ۹۸ هم بین ۵۵۰ تا ۶۰۰ هزار نفر گردشگر سلامت وارد کشور ما شدهاند. از این تعداد، براساس آمار متقن و قطعی، حدود ۱۳۳ هزار نفر در مراکز درمانی ما شامل بیمارستانها و مراکز جراحی محدود تحت درمان قرار گرفتهاند. بقیه هم برای دریافت خدمات سرپایی به کلینیکها یا مطبهای شخصی مراجعه کردهاند. از طرفی هر فرد گردشگر سلامت بهطور میانگین عددی بین ۲ هزار تا ۲ هزار و ۵۰۰ دلار در کشور هزینه میکند؛ بنابراین درآمد ارزی ما از گردشگری سلامت در سال ۹۸، چیزی بین 2/1 تا 5/1 میلیارد دلار تخمین زده میشود.»
وی ادامه داد: «از سوی دیگر در 6 ماهه نخست سال ۹۹ به نسبت 6 ماهه نخست سال ۹۸ که حدود ۳۰۰ هزار نفر گردشگر سلامت وارد کشورمان شدند، ما شاهد چیزی حدود ۵۰ درصد کاهش ورود گردشگر سلامت به کشورمان بودهایم. زیرا در 6 ماهه نخست امسال، تنها ۱۵۰ هزار نفر وارد کشور ما شدهاند؛ بنابراین ما در طول ۶ ماه، ۱۵۰ هزار نفر گردشگر را از دست دادهایم که میتوانستند ۳۰۰ میلیون دلار ارز با خود وارد کشور کنند. از اینرو میتوان گفت کرونا در 6 ماهه نخست سالجاری، ۳۰۰ میلیون دلار به گردشگری سلامت ما آسیب زده است.»
هاشمزاده اضافه کرد: «همین آسیب به صنعت حمل و نقل، هواپیمایی، شرکتهای هوایی، هتلها و .. نیز وارد شده است. اگرچه کرونا بهرغم این آسیبها فرصتی را نیز در اختیار شرکتها، مراکز درمانی، هتلها و... قرار داد تا به برنامهریزی برای دوران پساکرونا پرداخته و بهصورت منسجمتری به جذب گردشگر بپردازند. از سوی دیگر این بیماری به بسیاری از شرکتها فرصت بازسازی و حضور در فضای مجازی داده است.» وی یادآور شد: «کرونا تقریباً بیشتر کشورهای جهان از جمله کشورهای مبدأ گردشگر سلامت را تحتتأثیر قرار داد و موجب شد تا جلوی ورود گردشگر به کشور گرفته شود.»
کاهش ۵۰ درصد ورود گردشگر سلامت
رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت در این زمینه گفت: «در 6 ماهه نخست سال ۹۹ به نسبت 6 ماهه نخست سال ۹۸ که حدود ۳۰۰ هزار نفر گردشگر سلامت وارد کشورمان شدند، ما شاهد چیزی حدود ۵۰ درصد کاهش ورود گردشگر سلامت به کشورمان بودهایم. در 6 ماهه نخست امسال، تنها ۱۵۰ هزار نفر وارد کشور ما شدهاند؛ بنابراین ما در طول ۶ ماه، ۱۵۰ هزار نفر گردشگر را از دست دادهایم که میتوانستند ۳۰۰ میلیون دلار ارز با خود وارد کشور کنند.
سعید هاشمزاده با بیان اینکه بزرگترین آسیب گردشگری سلامت در کشور حضور دلالها و افرادی با کمترین دانش و سابقه در حوزه پزشکی و گردشگری است، گفت: «حضور این افراد موجب شده تا خدمات بدون شناسنامه به گردشگران سلامت ارائه شود و ضمن ارائه خدمات در مراکزی که مورد تأیید نیست، بسیاری از بیماران هم از این خدمات ناراضی باشند.»
وی افزود: «اگر گردشگری سلامت بهصورت هدفمند انجام شود میتواند ارزآوری قابل توجهی برای کشور و نظام سلامت داشته باشد، با توجه به این مسأله نخست، به آموزش نیروی انسانی در بیمارستان و شرکتها اقدام کرده، پس از آن رفع نواقص در زنجیره تأمین گردشگری سلامت را آغاز کردیم.»
هاشمزاده ادامه داد: «یکی از بزرگترین نواقصی که در این زنجیره وجود دارد، نبود شرکتهای تسهیلگر سلامت بود، تا پیش از این شرکتهایی وجود نداشتند که تواناییهای بهداشتی و درمانی کشور را در خارج از مرزهای ایران تبلیغ کرده و بتوان از این طریق، گردشگران سلامت را جذب و با کمک آژانسهای معتبر نسبت به ورود آنها اقدام کنند. جذب گردشگران سلامت، اصول و روش خاص خود را دارد؛ بنابراین آئیننامه تأسیس شرکتهای تسهیلگر تهیه و پس از ابلاغ آن بهنظر میرسد که در این زمینه نباید نگرانی داشته باشیم.»
وی افزود: «عمده گردشگرانی که وارد ایران میشوند از کشورهای عراق و افغانستان هستند، پس از آن پاکستان، کویت و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس بیشترین گردشگران سلامت به بیمارستانهای ایران را دارند. بخش کوچکی از گردشگران سلامت نیز، اتباع ایرانی ساکن خارج از کشور هستند.»
وی گفت: «در سال ۹۷ حدود ۷۰ هزار نفر بیمار خارجی برای دریافت خدمات بستری به بیمارستانهای کشور مراجعه کردهاند، کل بیماران مراجعهکننده اعم از دریافتکننده خدمات بستری و سرپایی در سال ۹۶ حدود ۳۰۰ هزار نفر بوده که در سال ۹۷ به بیش از ۴۰۰ هزار نفر رسیده است، این درحالیاست که ظرفیت کشور برای جذب بیمار خارجی بسیار بیشتر از آن چیزی است که درحالحاضر وجود دارد.
مزیتهای گردشگری سلامت ایران
هاشمزاده با بیان اینکه موتور محرکه گردشگری سلامت رقابتی بودن است، گفت: «علاوهبر کیفیت بالا، قیمت پایین خدمات پزشکی ایران از جمله دلایل ورود بیماران خارجی به ایران است. با توسعهای که در فضای دیجیتال رخ داده، برنامهریزی ما هم به سوی این هدف است. ضمن اینکه اولویت اصلی ما در این حوزه ساماندهی وضعیت پزشکی این بخش و سپس سایر بخشهای مرتبط است.»
درحالحاضر ۱۸۰ مرکز درمانی در کشور در حوزه گردشگری سلامت فعال هستند، که تقریبا ۱۶۶ بیمارستان گواهینامه IPD یا بخش خدمات بینالملل دارند. ضمن اینکه حدود ۲۰ شرکت تسهیلگر نیز تا سال گذشته موفق به دریافت مجوز و پروانه فعالیت شده بودند. ضمن اینکه شورای راهبری گردشگری سلامت نیز با حضور وزارت بهداشت، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، وزارت امور خارجه و سازمان نظام پزشکی نیز مسئولیت ساماندهی این حوزه را بر عهده دارد.
بهرغم این موضوعات اختلافاتی بین وزارت بهداشت و وزارت میراث فرهنگی در چگونگی پذیرش گردشگران وجود دارد. از نظر وزارت بهداشت صفر تا صد پذیرش بیمار در داخل کشور بهدلیل تخصصی بودن فرایند درمان باید بر عهده این وزارتخانه باشد.
هاشمزاده گفت: «بیماری که وارد کشور میشود ممکن است در بدو ورود به کشور و پیش از پذیرش در بیمارستان نیاز به خدمات پزشکی داشته باشد. از سوی دیگر ما باید وضعیت بیمار پس از بازگشت به کشور را نیز پیگیری کنیم. به همین دلیل وزارت بهداشت باید از صفر تا صد این موضوع را زیر نظر داشته باشد، موضوع بازاریابی پزشکی نیز وجود دارد و در آن تمام مسیری را که یک بیمار باید طی کند تا به مقصد برسد و به کشور خود بازگردد روشن میکند، این یک فرایند تخصصی است و نمیتوان آن را بدون نظارت نهاد متولی سلامت انجام داد.»
شرکتهای مسافرتی و تخصصی در امر جذب گردشگر
بهرغم نظر وزارت بهداشت، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی ضمن تأکید بر همکاریهای مستحکم با وزارت بهداشت جذب گردشگر در کشور را امری تخصصی دانست و به ایکنا، گفت: «تمامی شرکتهایی که مجوز بند ب (مجوز شرکتهای خدمات مسافرتی) از وزارت میراث فرهنگی دارند میتوانند به بیمارستانهای دارای IPD (دپارتمان خدمات بینالملل) مراجعه و از آنها برای فعالیت در حوزه گردشگری سلامت معرفینامه دریافت کنند. شرکتهای تسهیلگر در حوزه گردشگری سلامت بدون ارتباط با شرکتهای خدمات مسافرتی حق جذب گردشگر و معرفی آنها به بیمارستانها را ندارند.» ولیا... تیموری گفت: «درحالحاضر 4 هزار و ۷۰۰ دفتر خدمات مسافرتی و جهانگردی مجوز دارند و چنانچه هر یک خواستار فعالیت در حوزه گردشگری سلامت باشند میتوانند با وزارت میراث فرهنگی برای بیمارستانهای دارای IPD معرفینامه دریافت کنند.
معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، تأکید کرد: «امیدواریم وزارت بهداشت به این باور برسد که گردشگری مجرای تخصصی خود را دارد و مسیر این مجرای تخصصی نیز مشخص است. هم بیمارستانهای خصوصی و هم بیمارستانهای دولتی باید صرفاً گردشگری را پذیرش کنند که از طریق این شرکتها معرفی میشوند. گردشگری که خارج از این چارچوب مراجعه کند بهواسطه دلالبازی آمده و این خلاف تمامی توافقها بین اعضای شورای راهبری سلامت است.»
ساماندهی دلالان
در همین حال که وزارت بهداشت نسبت به آسیب دلالان به گردشگری سلامت انتقاد دارد، خشایار نیکزادفر مدیرعامل شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در رابطه با گردشگری سلامت، گفت: «رسالت ما در این حوزه سود مالی نیست بلکه کسب وجهه برای کشور است. گردشگری سلامت حوزهای پولساز است و متأسفانه دلالان زیادی نیز به این حوزه ورود پیدا کردهاند و درحال تخریب چهره ایران هستند، بهطوریکه گردشگران گرجستانی و آذربایجانی بهتازگی بهدلیل این وضعیت، ترکیه را جایگزین ایران کردهاند.»
مدیرعامل شرکت مادرتخصصی توسعه ایرانگردی و جهانگردی تأکید کرد: «اگر بتوانیم دلالی در این حوزه را با همکاری سایر ارگانهای ذینفع ساماندهی کنیم، وضعیت این حوزه از گردشگری روبه بهبود میرود، در غیر اینصورت نباید آیندهای برای این صنعت متصور شد.»