سیاستهای ناکارآمد ضربه سهمگینی بر بازار گردشگری وارد کرده است. متولیان گردشگری بهجای ایجاد شرایط و اعطای تسهیلات مناسب همچون معافیتهای مالیاتی و ایجاد سفرهای داخلی امن با سیاستگذاریهای اشتباه به تخریب بازار گردشگری پرداختند.
هسته جهانگردی فرهنگی دانشگاه امام صادق طی نشست روز پنجشنبه گذشته با حضور کارشناسان بخش گردشگری به بررسی بحران کرونا و مدیریت گردشگری ایران پرداخته و به تاثیرات سیاستگذاریهای بهداشتی بر وضعیت گردشگری پرداختند. این نشست با حضور سعید هاشمزاده رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت، حرمتالله رفیعی رئیس هیأتمدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران، شهاب طلایی عضو هیأت علمی گروه فرهنگ و دولت دانشگاه امام صادق و سعید شفیعا دبیر نشست و عضو هسته علمی جهانگردی فرهنگی دانشگاه امام صادق برگزار شد. در این نشست کارشناسان ضمن بررسی وضعیت بازار گردشگری در بحران کرونا و عوامل تاثیرگذار بر سقوط بازار گردشگری به ارائه راهحلهای راهبردی بر بازگشت صنعت گردشگری پرداختند.
در چکیده این نشست آمده است: باتوجه به اینکه پس از همهگیری کرونا در جهان تمامی کشورها اقدام به بستن مرزهای خود و محدودیت سفرها کردند بازار گردشگری بینالمللی با رکود چشمگیری مواجه شد.
از اینرو بسیاری از دولتها بهمنظور حمایت از بخش توریسم خود اقدام به ارائه تسهیلات ویژه و ایجاد شرایط سفرهای داخلی کردهاند و تدابیر گستردهای را در جهت رسیدن به این امر اتخاذ کرده و حتی درحالحاضر برخی از کشورها شرایط پذیرش گردشگران خارجی هرچند محدود را فراهم کردهاند. اما بازار گردشگری ایران در مقایسه با سایر کشورها بهصورت مضاعف آسیب دید که مهمترین دلیل آن را میتوان در سیاستگذاریهای نادرست و مدیریت ناکارآمد در بحران دانست که بدون داشتن برنامه منظم و مدیریت صحیح تنها روش مهار کرونا را در خانه ماندن مردم و سفر نرفتن درنظر گرفتند که این منجر به ناموفق بودن نهتنها در مهار کرونا بلکه بر افزایش بحرانهای اقتصادی شده است.
اگرچه بحران کرونا در به کما رفتن بازار گردشگری نقش مهمی داشته اما عوامل متعدد دیگری در این امر نقش دارند. بازار گردشگری در دو دهه اخیر با شکل گرفتن سازمان گردشگری و پس از آن وزارت گردشگری روند رو به رشدی را طی کرده است؛ اما بحران امری ناآشنا در این بازار نیست بلکه فعالان این صنعت با آن زیست کردهاند و بحران ذات این بازار است. بازار گردشگری پیش از شیوع کرونا نیز با بحرانهای متعددی همچون سیل فروردین 98، اتفاقات آبان 98، خروج از برجام و اعمال تحریمهای حداکثری بر ایران، شهادت سردار سلیمانی و سقوط هواپیمای اوکراینی مواجه بوده که موجب بحرانهای اقتصادی و آسیب به بخش گردشگری شده است. پیش از کرونا میانگین سرانه درآمد مردم ایران از سال 90 تا 98 حدود 33 درصد کاهش یافته و همچنین تورم در سالهای 98 و 99 بیش از 43 درصد بوده است. کاهش سرانه درآمد تاثیر مستقیمی بر کاهش یا حذف گردشگری و سفر از سبد خانوارها داشته است، بنابراین باتوجه به شرایط سخت اقتصادی بحران کرونا تنها عامل سقوط بازار گردشگری نبوده بلکه بر بحرانها و چالشهای موجود در این بازار افزوده است که میتوان دلیل اصلی این آشفتگی در بازار گردشگری را نبود وحدت فرماندهی، سیاستگذاریهای هوشمند و مدیریت درست در بحران دانست.
باتوجه به این حجم از بحران اقتصادی، سیاستگذاری در دوران کرونا تنها به توصیه بهداشتی و درمانی معطوف شده و سایر مولفهها همچون ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نادیده گرفته شدند. ستاد ملی مقابله با کرونا متشکل از تمامی نهادها و سازمانهای کشوری و لشکری است اما تصمیمی که در این ستاد گرفته میشود صرفا توصیههایی در حد در خانه ماندن برای مهار کرونا است و توجهی به جنبههای دیگر کشوری و مشاغلی که بهطور مستقیم و غیرمستقیم به صنعت گردشگری وابسته هستند، نشده است.
همچنین دیگر عامل در تشدید بحرانها یکهتازی دولت در تصمیمگیریها بوده و بخشخصوصی که متحمل بیشترین آسیبها شده نقشی در تصمیمات و ارائه راهحلهای راهبردی نداشته است.
تعطیلی گردشگری به حدود 20 شغل (از 25 شغل) آسیب رسانده و بالغ بر 50 درصد از مشاغل در بازار گردشگری را حذف کرده است و مدیریتی در جهت حفظ آن صورت نگرفته است. باوجود ارائه راهکارها از جانب بخشخصوصی، شعار تشدید کرونا از طریق بازار گردشگری را سر دادند.
این درحالی است که اقدامات این چنینی موفقیتی در مهار کرونا نداشته است. گردشگری نهتنها عامل رشد کرونا نبوده بلکه سوپاپ اطمینان برای درمان است زیرا اماکن گردشگری همچون هتلها، وسایل حملونقل و مراکز گردشگری تحت حفظ بوده و هماهنگ با پروتکلهای ستاد کرونا هستند.