مفهوم میراث فرهنگی با پرونده جهانی برای همدانیها امسال متفاوتتر است
در هفته میراثفرهنگی 31 برنامه در استان همدان به اجرا درخواهد آمد. این برنامهها به این ترتیب آغاز خواهد شد که همزمان با گرامیداشت روز جهانی موزهها و محوطههای تاریخی 29 اردیبهشتماه، بازدید از موزهها، پایگاهها و اماکن فرهنگی تاریخی تحتپوشش این ادارهکل در استان همدان برای عموم رایگان خواهد بود و عموم مردم میتوانند از این اماکن بهصورت رایگان بازدید داشته باشند.
از دیگر برنامهها میتوان به نمایش نسخ خطی، بازدید اصحابرسانه از قلعه یزدگرد ملایر، برپایی ایستگاه قصهگویی با مضمون امام رضا(ع) افتتاح خانه بومگردی در روستای کلبه حصاری کبودراهنگ، رونمایی از مجسمه باباطاهر در روز بزرگداشت این شاعر و عارف بزرگ از جمله برنامههای فرهنگی در این هفته اشاره کرد.
آغاز کاوش فصل 24 باستانشناسی در هگمتانه، رونمایی از کتیبه سفالی آرامگاه باباطاهر، دیدار با پیشکسوتان حفظ و مرمت بناهای تاریخی، رونمایی از الواح ثبت جهانی میراث ناملموس، گردهمایی 2روزه خودروهای کاروان دار در محوطه باستانی هگمتانه و بوستان ملل ملایر، برپایی مسابقه عکاسی از دیگر برنامههای این هفته در همدان است.
اما آنچه قابل توجه است، از راه رسیدن تاریخ گرامیداشت هفته میراث فرهنگی در سالجاری با هرسال متفاوتتر است زیرا به واسطه پیگیری پرونده ثبت جهانی در سال گذشته مفهوم این اتفاقات مهم و اهمیت تاریخ ایران برای مردم همدان جایگاهی ویژه پیدا کرد. باز شدن پرونده ثبت جهانی «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» در سال 1401 و تحویل داده شدن آن در بهمن ماه سال ۱۴۰۱ به یونسکو نقطه عطفی برای همدان بود.
«منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» شامل تپه هگمتانه، بازار و بافت تاریخی است که برای ثبت جهانی آمادهسازی شده است. منظر تاریخی هگمتانه در شهر همدان مسیر «آرامگاه بوعلی تا آرامگاه باباطاهر» را شامل میشود.
براساس اعلام وزارت میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری، پرونده ثبت جهانی هگمتانه به یونسکو ارسال شده و در بین آثار تاریخی و فرهنگی ایران برای ثبت جهانی در یونسکو، «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» تنها اثری است که به یونسکو ارسال میشود.
وسعت «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» در این پرونده حدود صدهکتار درنظر گرفته شده که شامل تپه هگمتانه، بازار، بافت و ۱۴۰ اثر تاریخی است و با ثبت جهانی این اثر، انتظار میرود بافت تاریخی، بازار سنتی، مسجد جامع و پیادهراههای شهر همدان حفظ شود.
استان همدان به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین دارای بیش از یکهزار و ۸۰۰ اثر تاریخی و گردشگری است که بیش از یکهزار مورد از آنها ثبت ملی شده اند.ثبت جهانی هگمتانه که قرار است در اجلاس مرداد ماه یونسکو نهایی شود، فرصتی ناب و ارزشمند برای شناخت جهانیان از شکوه تاریخی همدان خواهد بود.
ثبت جهانی هگمتانه نقطه آغاز تحول اقتصادی برای جامعه محلی همدان همسو با چشمانداز توسعه ملی است که این مهم با همراهی و حمایت استانداری، شهرداری، حضور دستگاههای اجرایی و همکاری فعالان فرهنگی و دوستداران میراث فرهنگی و دیگر اقشار مردم دنبال و پیگیری میشود.
جهانی شدن هر اثر فرصتی برای دستیابی به رشد متوازن و توسعه پایدار در بستر گردشگری است که با تمایل گردشگران فرامنطقهای برای بازدید اثر جهانی شده، کسبوکارهای کوچک و بزرگ محلی مرتبط با خدمات گردشگری شکل و رونق اشتغال پایدار را به همراه دارد. ثبت جهانی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان یکی از رویکردها و برنامه اصلی میراث فرهنگی همدان و کشور است که به عنوان پرونده اصلی جمهوری اسلامی ایران به یونسکو معرفی شده است.
در شهریور سال گذشته ارزیاب یونسکو از آخرین اقدامات انجام گرفته در منظر تاریخی هگمتانه بازدید کرد و شاهد این بودیم که از اقدامات اجرایی شهرداری، دستگاههای خدماترسان، میراثفرهنگی، اصناف، اوقاف و تمام دغدغهمندان ابراز رضایت داشت و اقدامات انجام شده در عرصه پیشنهادی مورد توجه ارزیاب قرار گرفت.
مادها محل فعلی هگمتانه را به عنوان نخستین پایتخت تشکیلاتی خود در طول تاریخ تمدن بشریت به یادگار و ایجاد کردند که این دوره تاریخی علیرغم وجود دورههای تاریخی متأخرتر به عنوان مبنای پرونده پیشنهادی مطرح شده است، افزود: در لایههای تاریخی زیرین شهر کنونی همدان و هگمتانه تداوم تاریخ، زندگی و سکونت بشریت تا دوران معاصر در قالب منظر فرهنگی و بافت تاریخی به نمایش گذاشته شده است.
ارزیاب یونسکو پس از بازدید پرسشهایی را در راستای تشکیل پرونده مطرح کرد که این پرسشها در ۶ ماهه دوم سال گذشته توسط کارشناسان و اساتید مجرب باستانشناسی، معماری و مرمت مورد بررسی دقیق و پاسخ دقیق و مستدل تنظیم و ارسال شد.
پاسخ پرسشها و ابهامات ارزیاب تحت نظارت محمدحسن طالبیان مشاور وزیر میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری جمعبندی و بهطور رسمی از سوی وزارتخانه در نهایت در اسفندماه سال گذشته به یونسکو ارسال شد.
این پرونده سیر مراحل کارشناسی خود را پشت سرمیگذارد و امیدواریم ثبت جهانی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان را در اجلاس آتی کمیته میراث جهانی یونسکو در شهر دهلی نو هندوستان در مردادماه امسال شاهد باشیم.
ثبت جهانی هگمتانه پرونده منحصربهفردی است که در اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو مطرح میشود زیرا در این پرونده بناهای دارای ارزش معماری و ثبت ملی شده در عرصه ۷۵ هکتاری قرار دارد که یکی از این عناصر فقط محوطه باستانی هگمتانه با بیش از ۳۵ هکتار عرصه با شواهد متنوع باستانشناسی و مجموعه کلیساهای و حمام تاریخی ارامنه و موزه تاریخی هگمتانه است که در سال ۱۳۱۰ ثبت ملی شده است.
بناهایی مانند گنبدعلویان، مسجدجامع، سراها و راسته بازارهای تاریخی، شاهزاده حسین، پرستشگاههای یهودیان، کلیساها، میدان امام خمینی(ره)، آرامگاه بوعلی، و سایر عناصر و بدنههای واجد ارزش معماری در مجاورت همدیگر سبب شده است که بافت با ارزش فرهنگی و تاریخی شهر همدان بر روی بستر لایههای تاریخی مختلف قرار داشته و قابلیت بازدید داشته باشند.
در ادوار گذشته ارسال پرونده هگمتانه چندین بار مورد بررسی قرار گرفته بود اما هیچوقت بهطوررسمی به یونسکو معرفی نشده بود اما حالا در سالهای اخیر و پیگیریهای استاندار و نماینده همدان و رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس این مهم محقق شد.
به دلیل نبود اختصاص اعتبار و تعیین متولی خاص در بافت بازار چندین دهه دخل و تصرفاتی غیرکارشناسی در عرصه بازار به عنوان موانع طرح پرونده نزد ارزیاب مشاهده شد اما با حمایتهای دولت و مسئولان استانی بهویژه استاندار و پیگیریهای مدیرکل میراث فرهنگی و کمک شهرداری موانع به سرعت مرتفع شد.
