ضعف در پروندهسازی و معرفی ظرفیتها
چرا حیدره قاضیخان فرصت طلایی جهانی شدن را از دست داد
رقابت برای جهانی شدن در حوزه روستاهای گردشگری سالهاست که به میدان معرفی ظرفیتهای اصیل و بومی کشورها تبدیل شده است. سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) از سال ۲۰۲۱ برنامهای تحت عنوان «دهکدههای جهانی گردشگری» را راهاندازی کرده تا روستاهایی با اصالت فرهنگی، ظرفیت طبیعی و برنامههای پایدار اقتصادی و اجتماعی در سطح جهانی معرفی شوند.
امسال نیز هشت روستای ایران شامل سهیلی قشم، کندوان، میمند، قاسمآباد، کندلوس، پالنگان، ابیانه و بیشه به مرحله نهایی رسیدند؛ اما نامی از حیدره قاضیخان، روستای زیبا و خوشآبوهوا استان همدان در این میان دیده نمیشود.
این غیبت پرسش مهمی را به ذهن میآورد: چرا استانی با پیشینه تاریخی و ظرفیتهای فرهنگی - طبیعی گسترده همچون همدان نتوانست نمایندهای در این رقابت جهانی داشته باشد؟
روستایی با همه داشتهها، اما بیپرونده
حیدره قاضیخان در ۳۰ کیلومتری شهرستان بهار و ۳۵ کیلومتری مرکز استان واقع شده و از جمله روستاهای خوشمنظر، پلکانی و توریستپذیر همدان است. حضور عشایر در کوچهای تابستانی، فروش محصولات دامی و لبنی، چشمههای متعدد و چشماندازهای طبیعی کمنظیر، این روستا را به مقصدی محبوب برای گردشگران داخلی بدل کرده است. حتی بنیاد مسکن نیز با بهکارگیری مصالح بومی، بافت پلکانی آن را بهسازی کرده و زمینه حفظ اصالت کالبدی را فراهم ساخته است.
با این حال، همین روستا که به تعبیر بسیاری «الماس پنهان» گردشگری همدان است، نتوانست در جمع 8نامزد نهایی جهانی شدن قرار گیرد. معاون گردشگری همدان خبر داده که 3روستای ملحمدره، حیدره قاضیخان و ورکانه در فهرست بررسیهای اولیه قرار داشتند، اما درنهایت پروندهای از این استان به تهران نرفت.
ضعف در پروندهسازی و معرفی ظرفیتها
واقعیت آن است که همدان با وجود ظرفیتهای گسترده، در حوزه «پروندهسازی» برای رقابتهای بینالمللی ضعف جدی دارد. بسیاری از روستاهای منتخب کشور علاوه بر ظرفیتهای طبیعی و فرهنگی، بهخوبی توانستهاند این توانمندیها را مستندسازی، معرفی و در قالب برنامهای منسجم ارائه دهند.
در سوی دیگر، روستاهای همدان همچنان درگیر معرفی محلی هستند و نتوانستهاند روایت جهانی از داشتههای خود بسازند. برای نمونه، سهیلی قشم نه فقط به واسطه طبیعت و حرا، بلکه به دلیل برنامهریزی برای اقامتگاههای بومگردی، مدیریت گردشگری و مهاجرت معکوس توانست به عنوان نامزد نهایی بدرخشد.
فرصتسوزی در استانی با سابقه تاریخی
همدان به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران بارها مدعی پیشتازی در گردشگری بوده است، اما ناکامی در معرفی حتی یک روستا در سطح جهانی، نشانهای است از فرصتسوزیهای مدیریتی. بهویژه آنکه در جریان انتخابهای جهانی، تنها یک پرونده از هر استان میتواند به وزارتخانه ارسال شود و این یعنی رقابت دروناستانی نیازمند تصمیمگیری دقیق و مبتنی بر آیندهنگری است.
چشمانداز آینده؛ سال ۲۰۲۶
معاون گردشگری استان حالا خبر داده است که برای سال ۲۰۲۶ آمادهسازی پرونده یکی از 3 روستای همدان در دستور کار است. این وعده اگرچه امیدوارکننده است، اما پرسش جدی اینجاست: آیا 2سال دیگر نیز شاهد تکرار همان ضعفها و جا ماندن از رقابت خواهیم بود؟
برای جلوگیری از این اتفاق، باید موارد زیر مورد بررسی و دقت نظر قرار گیرد:
- برنامهریزی و سرمایهگذاری واقعی روی زیرساختها انجام گیرد.
- ظرفیتهای روستاها در قالب بستههای مستند و علمی تدوین و به نهادهای ملی ارائه شود.
- ارتباط با جوامع محلی برای مشارکت در معرفی و حفظ فرهنگ و طبیعت تقویت شود.
- نگاه از مدیریت محلی به برندینگ جهانی تغییر کند؛ یعنی روستاها نه فقط برای جذب مسافر داخلی، بلکه برای جلب توجه جهانیان آماده شوند.
تلنگری به گردشگری همدان
جاماندن حیدره قاضیخان و همدان از قافله جهانی شدن، سال گذشته زنگ هشداری شد برای متولیان و فعالان گردشگری استان. در حالی که ۱۳۰ روستا از سراسر ایران در مرحله اولیه حضور داشتند و ۸ روستا توانستند به مرحله نهایی برسند، سهم همدان «هیچ» بود.
این نتیجه نشان میدهد که صرف داشتن جاذبه و ظرفیت کافی نیست؛ بلکه مدیریت، برنامهریزی و روایت جهانی تعیینکننده است. اگر همدان بخواهد در آینده نقشی در فهرست جهانی روستاهای گردشگری داشته باشد، باید همین امروز با نگاهی تازه و برنامهای جدی گام بردارد؛ در غیر این صورت، همچنان نظارهگر درخشش دیگر استانها در میدان جهانی خواهد بود.
