پایان مجلس دهم از راه رسید و پای انتخابات دیگری برای مجلس یازدهم بهمیان آمد.
«گردشگری» تنها برند دلنشین شعارهای انتخاباتی تازهواردهای مجلس یازدهم نیست اتکای به این برند سر دراز دارد.
امروز مجلس دهم به خط پایان رسید، نگاهی اجمالی به حضور، فعالیت و پیگیری نمایندگان مردمی که با شعار «گردشگری» سبد وعدههای خود را برای مردم پر کردند بیانگر این مهم است که در حوزه گردشگری لازم است بیش از گذشته در این مسیر اهتمام شود.
از امروز 9 نماینده از 7 حوزه انتخابیه همدان وارد مجلس یازدهم میشوند تا با عملکرد قابل قبول خود ردپای ملموسی را برای تحلیل پس از پایان حضور خود در همدان به جاگذارند.
امروز مجلس دهم بهخط پایان رسید، نگاهی اجمالی بهحضور و فعالیت و پیگیری نمایندگان مردمی که با شعار گردشگری سبد وعدههای خود را برای مردم پر کردند بیانگر این مهم است که در حوزه گردشگری حالا که قدمهایی با برنامهریزی و مدیریت شده برداشته میشود باید برنامههایی مدون شود تا شرایط نابسامان رقم خورده برای گردشگری را در این روزهای پس از کرونا بهبود بخشد.
با تعطیلی بخشهای زنجیروار خدماترسان گردشگری در کشور انتظار میرود حالا تصمیمگیریهای کاتالیزوری برای بهتر شدن روند فعالیتهای این حوزه باشد.
در بین 13 کمیسیون تخصصی و کمیسیونهای مشترک و 59 فراکسیونهای پیشنهادی مجلس دهم تنها یک فراکسیون پیشنهادی توانست عنوان گردشگری را به دوش بکشد.
۲۳ خرداد ۱۳۹۵ خبر تشکیل فراکسیون میراثفرهنگی و گردشگری با بیش از ۱۰۰ عضو رسانهای شد؛ فراکسیون «میراثفرهنگی، گردشگری، صنایعدستی و مناطق آزاد» در حالی با عضویت بیش از ۱۰۰ نماینده در مجلس دهم تشکیل شد که محرومیتزدایی از مناطق دارای استعداد توسعه زیرساختهای گردشگری را در اولویت کاری خود تعریف کرد.
در جلسه برگزاری انتخابات این فراکسیون، جبار کوچکینژاد، بهعنوان رئیس و شهاب نادری و علیرضا سلیمی نیز به عنوان نایب رئیس اول و دوم برگزیده شدند، ذبیحا... نیکفر بهعنوان سخنگو، ولیا... نانواکناری دبیر اول، قاسم احمدی لاشکی دبیر دوم و بهروز نعمتی خزانهدار انتخاب شدند.
اما بهواقع میتوان گفت حاصل تشکیل یک فراکسیون و همراهی رأیهای مجلسیها در تصمیمگیریهای نمایندگان مجلس دهم برای گردشگری چند اتفاق شاخص با عناوین تشکیل فراکسیون گردشگری، تبدیل شدن سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه تا تصویب بیمه راهنمایان و حذف مالیات از هتل ها، شد.
آنچه بیشتر از هر چیز بین برنامههای نمایشی و همایشی کاندیدای مجلس یازدهم خودنمایی خواهدکرد بحثها و سوژههای داغ و بهروز است، اما در میان سوژههای روز موضوع گردشگری چندسالی است نسبت به دیگر موارد میچربد.
ردپای تصمیمگیری و اظهارنظرات با موضوع گردشگری در مجلس دهم نسبت به دیگر دورهها متمایزتر نمایان بود.
از تشکیل فراکسیون گرفته تا نطقهای پر سروصدا پشت تریبون مجلس با عنوان گردشگری بیانگر آن بود که حال این صنعت در ایران روزبهروز بهتر شود، اما کمتر بهثمر رسیدن برنامههای این حوزه نشان داد گردشگری در مجلس جای کار بیشتر دارد.
تشکیل فراکسیون میراث فرهنگی و گردشگری و صنایعدستی
23 خرداد 1395 خبر تشکیل فراکسیون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی با بیش از ۱۰۰ عضو رسانهای شد.
فراکسیون «میراثفرهنگی، گردشگری، صنایعدستی و مناطق آزاد» در حالی با عضویت بیش از ۱۰۰ نماینده در مجلس دهم شورای اسلامی تشکیل شد که محرومیتزدایی از مناطق دارای استعداد توسعه زیرساختهای گردشگری را در اولویت کاری خود تعریف کرد.
در این فراکسیون قرار بود سعی شود تا از مناطقی که استعداد توسعه زیرساخت های گردشگری دارند، محرومیتزدایی شود.
آذرماه سال 1396 قرار بر طرح تشکیل کمیسیون ویژه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در صحن علنی شد .
در تاریخ یاد شده اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس از تدوین پیشنویس طرح تشکیل کمیسیون ویژه میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری در مجلس خبر دادند و مقرر شد پیشنویس تشکیل کمیسیون ویژه میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری پس از اعلام وصول در صحن علنی مجلس در جلسات آینده مورد بررسی قرار میگیرد.
تشکیل وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی
نماینده ساوه در مجلس توضیحاتی درباره زمان تشکیل وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی ارائه کرد.
تا اینکه بالأخره 17 مرداد ماه پیشنهاد تشکیل وزارت میراثفرهنگی و گردشگری و صنایع دستی از مرداد ماه 1398 بهطور جدی مطرح و مورد پیگیری قرار گرفت. این پیشنهاد به مصوبه مجلس برای تشکیل وزارت میراثفرهنگی و گردشگری و صنایع دستی و از سوی شورای نگهبان، نیازمند شد و با توجه به اینکه برای تشکیل این وزارتخانه در بودجه سالیانه، بودجهای درنظر گرفته نشده بود موافقت با آن با چالشهای جدی روبهرو شد. قرار شد تا دولت بودجهای را برای این وزارتخانه جدید در بودجه سنواتی در نظر بگیرد تا این وزارتخانه فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز کند.
دولت پس از تأیید یک قانون از سوی شورای نگهبان 6 ماه فرصت داشت تا قانون را اجرا کند که در همین راستا میتوان گفت با توجه به اینکه بودجهای برای تشکیل این وزارتخانه در نظر گرفته نشده، تشکیل آن به قدری زمان نیازمند شد.
پس از حل و فصل کموکاستیها علیاصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی وقت از سوی رئیس جمهور بهعنوان وزیر پیشنهادی این وزارت خانه جدید به مجلس معرفی شد و بالأخره 26 مرداد1398 تشکیل وزارت میراث فرهنگی به رئیسجمهور ابلاغ شد.
براساس اصل 123 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و طرح یک فوریتی نمایندگان مجلس درباره تشکیل وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی که به تصویب پارلمان و تأیید شورای نگهبان رسید و به این ترتیب لاریجانی رئیس مجلس این مصوبه را به رئیس جمهور ابلاغ کرد.
تشکیل وزارتخانه میراثفرهنگی در کل میتواند جنبههای مثبت و منفی داشته باشد. برخی نمایندگان مجلس خواستند سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری به وزارتخانه تبدیل شود تا در برابر مسائل پاسخگو باشند و ضوابط را در انتخاب مسئولانش رعایت کند. از طرف دیگر به قدرتی بزرگ برای رایزنی و گرفتن امتیاز از دولت تبدیل شود، اما برخی دیگر از نمایندگان مجلس دنبال گرفتن امتیازهایی از سازمان بودند و میخواستند سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری را به وزارتخانهای تبدیل کنند که بتوانند روی آن اعمال نظر کنند.
برخی کارشناسان هم بر این باور بودند که اگر سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری تبدیل به وزارتخانه شود، قدرتش برای چانهزنی بیشتر میشود و اگر معاونت گردشگری و صنایعدستی به یک معاونت برای وزارتخانه تبدیل شود میتوانستند قدرتمندتر و مؤثرتر عمل کنند، اما سازمان میراث فرهنگی با حفظ قالب ساختاری پیشین از تبدیل شدن به وزارتخانه نهتنها سودی نخواهد برد بلکه ضرر هم خواهد کرد البته مشکل فقط مشکلات تشکیلاتی نیست و باید به رایزنی در خارج از کشور و تبلیغ گردشگری و صنایعدستی توجه بیشتری شود.
آنچه کارشناسان بر آن تأکید داشتند این مهم بود که با وزارتخانه شدن این سازمان، صنعت گردشگری رونق خواهد یافت. رونقی که اشتغالزایی؛ افزایش فروش صنایعدستی؛ حفظ میراثفرهنگی کشور و همچنین معرفی تاریخ و تمدن ایرانی به سایر کشورها را به ارمغان میآورد. نبود امکان پرسشگری مجلس از سازمان یکی از مهمترین مشکلات نمایندگان در زمان سازمان بودن این وزارتخانه بود که با وزارتخانه شدن این نهاد برطرف به نظر میرسد باید برطرف شود.
زیرا در زمان سازمان بودن میراث فرهنگی نمایندگان مجبور بودند اگر سؤالی درباره این سازمان و فعالیتهایی که انجام میدهند داشته باشند از رئیسجمهور بپرسند اما این مشکل به ظاهر با وزارتخانه شدن میراثفرهنگی حل و فصل شد.
در زمان تغییر ساختار میراث فرهنگی، فعالان حوزه گردشگری معتقد بودند بهتر است وزارتخانه شدن سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری به شکلی پیش برود که هر 3 حوزه در راستای بهبود و پیشرفت حرکت کند و نظارتهای مجلس نیز بدون جانبداریهای سیاسی صورت گیرد؛ در غیر این صورت این طرح نیز در عمل نمیتواند کمکی در راستای کم کردن مشکلات این وزارتخانه کند.
اما پس از وزارتخانه شدن میراث فرهنگی، تا امروز خبری از جذب بودجهی قابلتوجه، روی روال افتادن پرسه ثبت یک جاذبه جهانی در شهرهایی که قدمت چند هزار ساله دارند، تسهیل در ایجاد زیرساختهای حملونقل ریلی، روی روالآمدن پایگاه حملونقل هوایی در شهرهای بدون امکانات و سرمایهگذار ، حل و فصل مشکل بیمه فعالان گردشگری و موارد دیگر اینچنینی برای شهرهای کم امکانات نبوده است.
بیراه نیست اگر بگوییم، تمام این خروجی ناموفق زاییده کمکاریهایی است که به شعارهای گفتاری نمایندگان مجلس دهم بیشتر مزین بود تا عملکرد رفتاری.
معافیت مالیاتی هتلها
بهمن ماه 1398 ماده ای از یک لایحه در مجلس به تصویب رسید که در آن مراکز اقامتی دارای مجوز که شامل میهمانپذیرها، هتلآپارتمانها و... میشوند و همچنین هتلهای حداکثر 3 ستاره از پرداخت مالیات ۹ درصدی (مالیات ارزش افزوده) معاف شدند. این تصمیم براساس یک مصوبه از لایحه مالیات ارزش افزوده در صحن علنی مجلس تأیید و نهایی شده است اما اجرای آن در سال 1399 به تأیید شورای نگهبان سپرده شد.
علاوهبر آن طبق ماده ۱۳ لایحه مالیات ارزش افزوده، صادرات کالا و خدمات به خارج کشور از طریق مبادی خروجی رسمی، مشمول مالیات ارزش افزوده نمیشوند، ضمن اینکه طبق بند ۵ تصویب نامه مورخ ۱۵ مرداد ۱۳۸۴ شورای عالی توسعه صادرات غیرنفتی، درآمد ارزی ناشی از ارائه خدمات دفاتر خدمات مسافرتی و شرکتهای گردشگری به گردشگران خارجی، از مصادیق معافیت صادرات کالا و خدمات بوده و از پرداخت هرگونه عوارض و مالیات معاف است. بنابر بند۱۲ این ماده؛ صدور و ابطال و نقل و انتقال واحدهای سرمایهگذاری صندوقهای سرمایهگذاری دارای مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار از پرداخت مالیات و عوارض معاف هستند.
در بند ۱۶ این ماده مصوب شد که خدمات اقامتی هتلهای 3 ستاره و پایینتر میهمانپذیرها و سایر مراکز اقامتی دارای مجوز از وزارت میراثفرهنگی و گردشگری و صنایعدستی یا اتحادیههای ذیربط از پرداخت عوارض و مالیات معاف شدند.
ادعاهایی که نمیتوانست در تیترهای شعاری با عناوین مختلف گردشگری و میراث فرهنگی بهثمر برسد همچنان ادعا ماند. حرفهایی که نیازمند برنامه و پای کار بودن نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی در این حوزه بود.
وقتی هیچ نمایندهای نتوانست در ازای رأیدادن به وزارتخانهشدن میراث فرهنگی سهمی برای شهرهای گردشگرپذیر از وزیر بخواهد؛ چگونه میتوان منتظر یک خروجی تأثیرگذار در حوزه گردشگری کشور در ازای تغییرات ساختاری باشیم.
نگارنده این مطالب را مطرح کرد تا شاید یکبار هم شده، کاندیداهای مجلس یازدهم فارغ از شعارزدگی و همسو با محور اصلی توسعه حوزه های انتخابیهشان با عزمی جزم بهگرفتن امتیاز و اعتبار در زمینه گردشگری و صنایعدستی و حفظ میراث فرهنگی و بالابردن ردیف اعتبارات در این حوزهها که میتواند ناجی اقتصاد مردم محلی باشد به میدان بیایند.
تصویب بیمه راهنمایان
با توجه به اینکه تعداد زیادی از راهنمایان تورهای گردشگری سال ها بود که بدون بیمه بودند در جلساتی با کمیسیون فرهنگی در بهمن ماه 1398 تمهیداتی برای استفاده از مزایای بیمه درنظر گرفته شد، در همین راستا کمیسیون فرهنگی پیشنهاد بیمه راهنمایان گردشگری را به کمیسیون تلفیق بودجه سال 1399 ارائه کرد که 6 بهمن ماه تصویب شد.
بیمه راهنمایان گردشگری جز لوایح پیشنهادی وزارتخانه بود که به لایحه بودجه اضافه شد. در حقیقت بهدلیل بار مالی که برای دولت داشت، لایحه پیوست ارائه شد. در این مرحله سقفی را برای پوشش بیمه راهنمایان گردشگری قائل شدند؛ عددی در حدود 2 هزار نفر که به تشخیص وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی تعیین و بیمه میشوند. براساس این قانون مصوب نیز بخش مربوط به سهم کارفرمایی این بیمه را دولت پرداخت میکند.
کوتاه سخن آنکه نمایندگان منتخب در مجلس یازدهم اینبار یادشان باشد توجه به گردشگری و انتخاب شعارهایی بر این اساس برای تکمیل کردن ژست انتخابات نیست و قرار است تمرکز آنها برای پیشبرد اهداف در زمینه بهرهگیری اقتصادی از گردشگری باشد و بس. اینبار سهم خواهی مردم مطالعهشدهتر و علمیتر به میدان قضاوت رسانهها خواهد آمد و امید آن داریم اینبار منتخبان مردم در مجلس یازدهم بهدور از شعار بر اساس شعور مردمی که به نمایندگان منتخب رأی میدهند، برنامهمحورتر پایکار بیایند و محور اصلی توسعه استان را جدی بگیرند.