بالارفتن لحظه‌ای قیمت این روزها، کالای مصرفی مسکن را به یک کالای سرمایه‌گذاری در همدان تبدیل کرده است. اگرچه قیمت مسکن در همدان در ماه‌های منتهی به سال گذشته شیب صعودی ملایم را طی کرد اما در یکی ۲ ماه اخیر افزایش بی‌نظیر قیمت سبب تورم اساسی در این حوزه و بی‌سامانی در اوضاع خرید و فروش و حتی اجاره‌بها شد.
نگاه اجمالی به قیمت مسکن در همدان بیانگر آن است که در واقع در هیچ نقطه‌ای از شهر همدان مسکن ارزان وجود ندارد و از ملکیت گرفته تا استیجاری، شیب قیمت‌ها هر روز در حال افزایش است. حال در این بازار مکاره برخی گشته‌اند تا همه تقصیرهای گرانی را بر دوش بافت ناچیز تاریخی در همدان بگذارند.
برای اثبات این ادعا یک حساب و کتاب دودوتا چهارتا لازم است تا از نگاه کارشناسانه این موضوع را بررسی کنیم.
آنوقت شواهد امر خواهد گفت دلیل گرانی مسکن را باید در جای دیگری در همدان جست‌وجو کرد و بافت تاریخی هویت پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین است و خدشه وارد کردن به این بافت همه متولیان امر را در برابر آیندگان پاسخگو خواهد کرد.
چند صباحی است در اظهار نظرات کارشناسان مطرح می‌شود که دلیل گرانی مسکن محدود بودن ساخت و ساز در بافت تاریخی همدان است اما محدودیت در بافت تاریخی در برابر درخواست ساخت و ساز چیست؟ آیا تنها عامل محدودیت ارتفاع و حفظ حرایم می‌تواند دلیل گرانی مسکن در همدان تلقی شود؟
این ادعای سؤال برانگیز نیازمند تحلیل دقیق‌تری خواهد بود که همدان‌پیام در شماره‌های متعدد روزنامه با انعکاس نظرات کارشناسان تلاش کرد موارد و پاسخ به این ابهام را مطرح کند و در این زمینه در آینده نزدیک با برگزاری نشست کارشناسانه دیگری موضوع را از جوانب مختلف به میدان تحلیل هدایت می‌کنیم.
برای رسیدن به پاسخ این پرسش که آیا محدودیت ارتفاع در ساخت و ساز‌های درون بافت تاریخی می‌تواند دلیل گرانی مسکن باشد، تحلیل‌های زیر در این گزارش مطلب را روشنگری خواهد کرد.
یک یازدهم از مساحت شهری
و چالش گرانی مسکن
در نظر بگیرید محدوده طرح تفصیلی پیشین شهر همدان 5 هزار و 700 هکتار و بافت تاریخی همدان 500 هکتار است.
در یک نسبت‌بندی کلی می‌توان گفت این بافت کمتر از یک‌یازدهم شهر همدان را تشکیل می‌دهد.
اینجا لازم است نگاهی تحلیل‌گر به موضوع داشته باشیم، 40 هکتار بافت تاریخی همدان که یک‌یازدهم مساحت شهری را تشکیل می‌دهد شامل سایت تاریخی هگمتانه و بخش چشمگیری از آن نیز شامل خیابان، بازار و معابر می‌شود با احتساب این مساحت‌ها در بافت تاریخی همدان که به‌طور کلی نصف 500 هکتار را شامل می‌شود می‌توان گفت، حدود 5/4 درصد بافت قابلیت ساخت و ساز خواهد داشت حال کارشناسان قضاوت کنند آیا مقصر گرانی مسکن در همدان بافت تاریخی است؟
این حساب و کتاب سطحی نشان می‌دهد آن چیزی که برخی مدعی هستند موجب افزایش قیمت مسکن شده است نیازمند درایت بیشتری است. با نگاهی اجمالی به طرح تفضیلی، این مهم قابل ذکر است که ساخت و ساز در داخل آن کمتر از 5 درصد محدوده طرح تفصیلی نیز هست.
از نگاه دیگر این مهم نیز قابل تأمل است که در طرح تفصیلی براساس معابر ارتفاع تهیه شده و در داخل محدوده بافت هم معابر کوچکتر از مناطق دیگر تعیین می‌شود؛ اگر ضوابط طرح تفصیلی اجرا شود 70 یا 80 درصد آن منطبق بر ضوابط بافت است و در نهایت ضوابط بافت 15-20 درصد با ضوابط طرح تفصیلی اختلاف دارد، به طور کلی می‌توان ادعا کرد بافت زیر یک درصد بر ساخت وساز و قیمت مسکن تأثیرگذار است.
بافت 500هکتاری تاریخی در همدان شامل مجموعه‌های ارزشمندی از جمله هگمتانه، بازار و پلاک‌های ثبتی است که میراث فرهنگی از سال 91 برای مشخص و تلفیق کردن محدوده تاریخی همدان اقدام کرده است. بافت تاریخی همدان دارای ویژگی‌های شاخص کالبدی و میراث ناملموس است که بیانگر غنای فرهنگی و تاریخی این منطقه به‌شمار می‌رود.
اگر رینگ نخست شهر همدان را به‌عنوان مجموعه بافت تاریخی در نظر بگیریم شامل یک مجموعه ۱۷۱ هکتاری می‌شود که ۹۹ اثر معماری ثبت‌شده دارد.
به‌صورت دقیق‌تر در بافت تاریخی همدان مجموعه ۴۴ هکتاری بازار وجود دارد، عناصر معماری موجود در بافت تاریخی همدان شامل ۲۶ مسجد، ۹ امامزاده و سقاخانه، ۱۰ باب حمام، ۲۰ باب خانه تاریخی، 7 باب مدرسه، ۱۰باغ و عمارت، 7 آرامگاه و مقبره، 5 میدان، ۱۱ مرکز محله، 5 کلیسا و کنیسه می‌شود. همچنین در بافت تاریخی بازار شهر همدان ۲۸ کاروانسرا، 5 تیمچه و ۲۷ راسته‌بازار با مساحت ۲۰ هکتار وجود دارد.
بافت بازار همدان مربوط به دوره صفویه و یکی از قوی‌ترین و منسجم‌ترین بازارهای موجود در کشور است، بازار همدان با ویژگی‌هایی همچون انسجام کالبدی و پویایی، رشد و حیات اقتصادی جزو معدود بازارهای کشور است که این ویژگی‌ها را دارد.
راسته‌بازارهای شهر همدان با مشاغل مشابه از آثار تاریخی بسیار قدرتمند و غنی شامل سراها، کاروانسراها، راسته‌بازارها با پوشش‌های طاق سنتی است که همچنان حفظ شده‌اند.
طبق نظر کارشناسان معماری، شهرسازی و میراث‌فرهنگی بافت تاریخی شهر همدان و بافت بازار آن یکی از بافت‌های بسیار قوی است که دارای قابلیت ثبت جهانی هستند، این بافت‌ها می‌توانند به یک پایگاه علمی و پژوهشی تبدیل‌شوند.
شهر همدان با این بافت تاریخی جزو 5 شهر تاریخی ثبت‌شده مصوب شورای عالی معماری و شهرسازی کشور است.
نقشه ابلاغ شده از طرف شورای عالی شهرسازی برای مشخص کردن محدوده بر مبنای عکس هوایی گرفته در سال 35 بوده که متأسفانه مشهود است در این سال‌ها تعدادی از اماکن، معابر و محلات تاریخی از بین رفته است حال در نظر بگیرید همین میزان ناچیز هم از بافت تاریخی قربانی ساخت‌و‌سازهایی شود که در رینگ نخست و دوم شهر اثری از خط آسمان بر جا نگذارد آنوقت چه ویژگی در این شهر می‌تواند به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن بودن در همدان معنا دهد.
