مدیرعامل آبفار در دفتر همدان پیام:

جنگ آب شروع شده است

همدان‌پیام: این روزها بحران آب که به عنوان مهمترین مشکل مردم مطرح است نه تنها ساکنان شهرها بلکه ساکنان روستاها را هم درگیر خود کرده است.
در بسیاری از روستاهای همدان دیگر از آن چشمه‌های جوشان و رودهای خروشان خبری نیست و آنچه می‌بینی لبِ تشنه قنات‌ها و رودخانه‌هایی است که از خشکی ترک خورده‌اند.
از قدیم گفته‌اند «آب و آبادانی» و به طور قطع روستایی توسعه‌یافته تلقی می‌شود که آب در آن مفهوم سراب نداشته باشد.  شرکت آب و فاضلاب روستایی استان در سال 1377 تشکیل شد تا آب سالم به دست مردم ساکن در روستاها نیز برسد.
از هزار و 71 روستای دارای سکنه استان 932 روستا بالای 20 خانوار هستند که شرکت آب و فاضلاب روستایی از این تعداد، 764 روستا را تحت پوشش قرار داده است؛ یعنی 84 درصد جمعیت روستایی استان زیرنظر شرکت آبفار هستند که 150 هزار مشترک را شامل می‌شود.
گفته می‌شود شاخص بهره‌مندی روستاهای استان از آب سالم 38/68 درصد است که نسبت به میانگین کشوری با رقم 1/75 درصد فاصله دارد.  به هر حال این شرکت در استان همدان طی سال‌های متوالی تلاش نموده است ضمن برطرف کردن مشکلات و کاستی‌ها، روستانشینان را از نعمت آب لوله‌کشی بهره‌مند سازد.
اما روستاییان نیز همچون مردم شهرها این روزها با مشکل کمبود آب مواجه هستند و به نظر می‌رسد در بسیاری از روستاها مشکل بسیار حادتر باشد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان همدان که از نیمه دوم سال 1392 مدیریت این مجموعه را عهده‌دار شده است ضمن حضور در دفتر همدان‌پیام برای توضیح آنچه به عنوان بحران یا کمبود آب روستایی مطرح است ابتدا به توضیح در خصوص مشکلات شرکت پرداخت، سپس در بخش دوم این نشست به پرسش‌ها پاسخ داد.
حبیب مومیوند اظهار کرد: ما در منابع آب‌های زیرزمینی نه با بحران بلکه با فوق بحران مواجه هستیم؛ زیرا مردم فعلاً با قطعی آب مواجه نشده‌اند برایشان این موضوع ملموس نشده است اما ما چون به طور مستقیم با این مشکلات درگیریم متوجه بحران حاکم هستیم.
وی افزود: آب شرب روستاها توسط 844 حلقه چاه عمیق دستی به همراه 311 چشمه و قنات تأمین می‌شود که از این تعداد چاه، 142 حلقه خشک شده یا در شرف خشک شدن هستند. همچنین از تعداد چشمه‌ها و قنات‌های ذکر شده نیز 50 درصد یا خشک شده و یا در حال خشک شدن هستند.
وی در خصوص کارهای عمرانی انجام شده برای پیشگیری از بحران و نیز رساندن آب به مردم گفت: بی‌شک بدون اعتبار، کار عمرانی صورت نمی‌گیرد، اقدام و اجرای کارهای عمرانی اعتبار می‌خواهد. بعد از آنکه مدیریت این مجموعه را عهده‌دار شدم اعتباری در دست نداشتم. از سال 91 تا 93 اعتبار آب روستایی به کمتر از 10 درصد رسید. قرار بود بر اساس برنامه پنجم توسعه سالانه 33 میلیارد تومان به آبفار اعتبار داده شود. براساس این رقم، طی سه سال اول برنامه یعنی 90 و 91 و92 باید میزان 100 میلیارد تومان اعتبار دریافت می‌کردیم تا بر پایه این برنامه به شاخص بهره‌مندی 95 درصدی می‌رسیدیم، اما در سه سال اول برنامه کمتر از 35 میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافت که اگر افزایش قیمت کالاها و خدمات را در نظر بگیریم این بدین معنا خواهد بود که کمتر از 10 درصد اعتبارات تحقق یافته است. در نهایت کمبود اعتبارات در سال 93 خود را نشان داد؛ به طوری که پروژه‌های زیادی نیمه‌کاره ماندند و هم‌اینک شرکت  15 میلیارد تومان به پیمانکاران بدهکار است.
وی اظهار کرد: اعتباری هم که در این دو سال تخصیص یافت صرف کلرزنی، بهداشت و نگهداری امکانات موجود شد و هیچ اعتباری برای اجرا نداشتیم. در سه سال گذشته تلاش شد وضع موجود حفظ شود لذا زیرساختی مهیا نشد.
مومیوند دیگر مشکل آب روستایی را مصرف بالای روستاییان بیان کرد و گفت: مصرف بالا موجب کمبود آب در روستاها شده است؛ به طوری که این مصرف ما را با دو نوع کمبود مواجه کرده است:
کمبود واقعی؛ در این نوع کمبود میزان آب وارد شده به شبکه کمتر از سرانه الگوی مصرف مردم است و کمبود کاذب؛ در این نوع کمبود آب به مقدار سرانه وارد شبکه می‌شود. اما به دلیل انشعابات غیرمجاز، مصرف بالا به ویژه برای کشاورزی، ذخیره آب در منابع دیگر توسط مردم روستا و کمبود آب به صورت قطعی در ساعات اولیه روز به ویژه تابستان خود را نشان می‌دهد.
وی اعلام کرد: 40 درصد روستاهای پرجمعیت تحت پوشش، مشکل کمبود آب کاذب را دارند که علت آن به مصرف خود آنان بازمی‌گردد.
وی در نهایت در یک جمع‌بندی مشکل آب روستایی را بحران کمبود منابع آبهای زیر زمینی ، کمبود شدید اعتبارات و مصرف بی‌رویه آب توسط مردم بیان کرد.
مومیوند میزان اعتبار مورد نیاز برای حل مشکل آبرسانی به روستاها را 104 میلیارد تومان اعتبار بیان کرد و گفت: این اعتبار برای 300 روستا هزینه خواهد شد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان ایجاد مجتمع‌های آب روستایی را مهمترین پروژه آبفار عنوان کرد و گفت: در استان 58 مجتمع آبرسانی در دستور کار داریم که اولویت کاری ما هم ایجاد چنین مجتمع‌هایی است؛ چرا که مجتمع‌ها آب پایدار ایجاد می‌کنند.
وی ادامه داد: از تعداد مجتمع‌هایی که در دستور کار است 19 مجتمع به تهران معرفی شده‌اند که به 59 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. این مجتمع‌ها 174 هزار روستایی یا 198 روستا را از آب پایدار بهره‌مند خواهد کرد.
وی در ادامه به قیمت آب‌بهای روستایی پرداخت و گفت: مردم روستا تنها کمتر از 10 درصد قیمت تمام شده آب را می‌پردازند و بیشتر از 90 درصد را دولت پرداخت می‌کند. با این قیمت پایین به نظر می‌رسد که آب در سبد مصرف خانوارها جا ندارد که تأثیر آن در کنترل مصرف این امر را نشان می‌دهد. اگر قیمت آب‌بهای روستایی اصلاح و واقعی شود کار ارائه خدمات و بازسازی شبکه‌ها از این طریق تسهیل خواهد یافت.
وی بدهی روستاییان به شرکت آبفار را دو میلیارد و 400 میلیون تومان و در بخش بدهی دولتی (مدارس، مرکز بهداشت و...) 200 میلیون تومان بیان کرد.
مدیرعامل شرکت آبفار استان راه‌حل تأمین کمبود اعتبارات و راکد ماندن پروژه‌ها را ورود خیران به بخش آب بیان کرد و افزود: شرکت پیگیر تشکیل مجمع خیران آب‌رسان است؛ چرا که اعتبارات آب روستایی جوابگو نیست و مردم که همیشه به دنبال فرصتی برای انجام کار خیر هستند می‌توانند با ورود به این بخش نگذارند روستاییان بی‌آب بمانند؛ البته در گذشته هم چنین بوده کسانی که تمکن مالی داشتند با لایروبی قنات‌ها و تعمیر آنها از خود نامی نیک به یادگار گذاشتند و مردم امروز آن قنات‌ها و چشمه‌ها را به نام آنها می‌شناسند.
مردم ما آگاه هستند که ماندگاری روستاییان در روستاها بدون آب غیرممکن است. اگر دولت بهترین خدمات را در روستاها ایجاد کند اما آب نباشد آن روستا خالی از سکنه خواهد شد.  وی گفت: با وجود اینکه آب اولویت استان است، متأسفانه در بخش اعتبارات آب روستایی چنین نیست؛ هر چند استاندار همدان و معاون عمرانی وی نگاه ویژه‌ای به آب دارند. اما هزینه‌بر بودن آبرسانی به روستا به دلیل پراکندگی و محرومیت روستاها توجه بیش از پیش مسئولان را می‌طلبد.

*-*-*-*-*-*-*-*

بخش دوم صحبت‌های مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی پاسخ به سؤالات مجموعه همدان‌پیام بود.
 در خصوص بهداشت و سلامت آب و اقدامات این شرکت توضیح دهید.
شرکت آبفار 8 آزمایشگاه دارد که وضعیت آب کلر باقی‌ مانده و مطلوبیت میکروبی وشیمیایی آب را بررسی می‌کند. علاوه بر این آزمایشگاه‌ها، مراکز بهداشت شهرستان‌ها به کمک ما می‌آیند و بهورزان هر سه ماه یکبار کیفیت آب را اعلام می‌کنند. همچنین اگر لازم باشد اداره استاندارد هم وارد عمل می‌شود. در مجموع، در سه ماهه اول امسال طبق گزارش‌ها 97ی دانشگاه علوم پزشکی درصد آب تولیدی استان سالم بوده است.
 به چند روستای استان با تانکر آبرسانی می‌شود؟
به 170 تا 200 روستا در تابستان 92 آبرسانی به صورت سیار آبرسانی می‌شد. سال 93 این تعداد روستا به 60 مورد رسید که جمعیت 5 تا 5/5 درصد روستاهای استان را شامل می‌شد. اگر مردم الگوی مصرف را رعایت کنند امسال کار راحت‌تر خواهد بود.
 فکر نمی‌کنید اگر قیمت آب‌بها را افزایش دهید مردم معترض شوند؟
این روزها سطح زندگی مردم روستا به شهر نزدیک شد، درآمدها با پرداخت یارانه‌ها و نیز هزینه‌های کم آنها نسبت به مردم شهر مناسب است. در سال 92 متوسط هر قبض روستایی ماهانه 1200 تومان پرداخت شد. قیمت تمام شده هر مترمکعب آب شرب بهداشتی در روستاها در حدود هزار تومان است که متوسط دریافتی 80 تومان می‌باشد. آیا این مبلغ زیادی است؟!
 کدام شهرستان بیشترین مشکل را دارد؟
بیشترین مشکل مربوط به شهرستان فامنین با 17 روستاست.
 آیا نیروگاه در این بی‌آبی تأثیر داشته و آیا امیدی به برگشت آب هست؟
بله. بی‌تأثیر نبوده است. اگر منبع آبی از بین می‌رود جای برگشت ندارد یا لااقل برگشت آن بسیار سخت است، نگرانی ما هم همین است. معتقدیم جنگ آینده جنگ آب نیست، بلکه جنگ فعلی جنگ آب است. همه از آب و بحران آب می‌گویند اما عملاً ساکت هستند. اینکه چاه 240 متری در بهار نمی‌تواند آب روستاها را تأمین کند. اینکه روزانه 8 سرویس آب باید به یک روستا بروند. حفر ناموفق دو حلقه چاه عمیق در زرامین سفلی که هیچ‌کدام به آب نرسید همه به معنای هدررفت هزینه و شروع جنگ آب است.
 اقدامات شرکت برای جبران کمبود آب در روستاها چه بوده است؟
برای اینکه از کارها عقب نمانیم چهار ماه است که به صورت تعهدی مشغول کار هستیم تا بتوانیم نیاز تأمین آب شرب روستاها را بر طرف نماییم؛ علی‌رغم اینکه اکنون (24/4/93) هیچگونه اعتباری نگرفته‌ایم.
سال 93 سعی کردیم از بحران آب بکاهیم؛ هر چند بارش‌ها خوب بوده اما تأثیر زیادی در افزایش آب چاه‌ها نداشته است. 25 حلقه چاه در سال 93 حفر کردیم و 15 پروانه حفر چاه گرفتیم. در مجموع مقدمات کار را آغاز کردیم. کف‌کنی و کف‌شکنی بیش از 40 مورد چاه، لایروبی و بازسازی قنوات، نصب پمپ، اصلاح شبکه، انتقال شبکه و... همه از اقدامات شرکت آبفار است.
 براساس آمارها 8 هزار حلقه چاه غیرمجاز داریم که قبلاً این آمار جزو افتخارات بود اما هم‌اینک از پلمب آنها می‌گویند. آیا جز حفر چاه چاره دیگری نیست، آیا نمی‌توان چاه‌های غیرمجاز را به نام دولت از صاحبانشان گرفت؟
چون مالکیت چاه‌ها شخصی است نمی‌توانیم آنها را بگیریم؛ هر چند با 8 مورد مذاکره کردیم اما نمی‌توانیم به نام شرکت پروانه صادر کنیم، غیرقانونی است. 8 هزار چاه غیرمجاز تمام آب‌های استان را بلعیده است؛ در حالی که صاحبان چاه‌های دارای پروانه هم مجاز به برداشت آب به میزان مجوز هستند و گاهی چند برابر مقدار پروانه آب برداشت می‌نمایند. 93 درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی است. اگر اینها اصلاح شود حفر چاه برای مصرف شرب مشکلی ایجاد نمی‌کند.
 جهاد کشاورزی در بحث چاه‌های غیرمجاز عمداً وارد نمی‌شود یا توان آن را ندارد؟
به نظر می‌رسد جهاد کشاورزی آنچنان که باید به کشت‌های غیرآب‌بر وارد شود، وارد نشده است. در استان بسیاری از محصولات غیراستراتژیک آب‌بر چون خیار، هندوانه و... کاشته و صادر می‌شوند. چرا باید اجازه داد هر کس به هر میزان که دوست دارد از زمین خدا استفاده کند آیا اگر در آن زمین نفت هم بود قضیه چنین می‌شد!؟ در حالی که ارزش آب کمتر از نفت نیست.
ما با افزایش سطح زیر کشت چنین محصولاتی آب را نابود کردیم. خوشبختانه استاندار همدان هم بر رعایت قوانین برداشت آب‌های زیرزمینی تأکید دارند و با هرگونه برداشت غیرمجاز هم مخالف هستند.
 نحوه نظارت و کنترل شما بر چاه‌ها چگونه است؟
در شرح وظایف ما نظارت نیست؛ مگر چاه‌هایی که در حریم چاه‌های آب شرب باشد. آب منطقه‌ای متولی نظارت است.
 نمایندگان سابق شعارهای ارائه مجوز به چاه‌های غیرمجاز را دارند که تأثیرگذار بود؛ هر چند گویا بعدها اجرایی نشد الان وضعیت چگونه است؟
در این باره مصوبه‌ای داشتیم که معلوم نشد سرانجامش چه شد اما چون رسانه‌ای شد مشکل دوچندان گردید. الان در بحث چاه‌ها، چاه‌های قبل از سال 85 و بعد از آن مطرح است. هر چند نمایندگان به دنبال حل مشکل روستاییان بودند اما دلسوزی‌های بی‌مورد امروز همین روستاییان را دچار مشکل کرده است. نتیجه این مصوبه که تا شورای نگهبان هم کشیده شد 8 هزار حلقه چاه غیرمجاز بود که در مسدود کردن آنها مشکلات عدیده‌ای ایجاد کرده و مسدود نمودن آنها بسیار سخت است. از نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌خواهیم قیمت آب را واقعی کنند تا نقش بازدارندگی در مصرف را داشته باشد. (با توجه به قیمت بسیار اندک آب شرب روستایی)
 با توجه به اینکه بسیاری از شخصیت‌های بلندپایه کشور همدانی هستند آیا از وجود آنها برای استان استفاده کرده‌اید؟
سفارش کردن بدون اعتبار و پول کاری به پیش نمی‌برد. امیدواریم نمایندگان و وزرای ما به دنبال انجام کار در نقطه مشخص نباشند، بلکه دنبال بودجه باشند که الان مشکل ما این است.
 در بحث فرهنگ‌سازی چه اقداماتی انجام داده‌اید؟
در بحث شعار سال و در حوزه اقتصاد مقاومتی الگوی مصرف را مطرح کرده‌ایم. مسئولان فرهنگی همه اهمیت آب را می‌دانند اما تنها دانستن ملاک نیست باید سایر دستگاه‌های فرهنگی هم در این زمینه خود را مسئول بدانند. مشکل آب جدی است. از همه مسئولان فرهنگی، امامان جمعه، تبلیغات اسلامی، صداوسیما، مطبوعات، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش‌وپرورش و همه کسانی که دارای تریبون هستند می‌خواهیم در این زمینه فرهنگ‌سازی کنند.
آب روستایی به توجه ویژه نیاز دارد. شرکت آبفار در مدارس روستایی برای بانوان همایش‌های متعددی برگزار کرده است. علاوه بر آن، در مراسم‌ مختلف به فرهنگ‌سازی در این زمینه پرداخته‌ایم. در زمینه انشعابات غیرمجاز روستایی که مصرف آب را چند برابر کرده است نیز هشدارهایی داده‌ایم و مردم را آگاه کرده‌ایم که امیدواریم در عمل رعایت شود.
 سال‌هاست شعار صرفه‌جویی می‌دهیم که این بحث نرم‌افزاری خاصیت خود را از دست داده است آیا هم‌اینک جایگزین کردن روش‌های نوین چون نصب شیرآلات هوشمند نمی‌تواند راهگشا باشد؟
این موضوع در حوزه شهری صدق می‌کند اما در روستاها نمی‌توان این موضوع را اجرایی کرد. مردم روستا از سال 77 با آب شرب لوله‌کشی و پرداخت آب‌بها آشنا شدند. تا ما این موضوع را جا بیندازیم زمان می‌برد چه برسد به نصب شیرآلات هوشمند.
تبلیغات مصرف بهینه بی‌تأثیر نبوده است. هر سال نسبت به سال گذشته مصرف بهتر می‌شود و الان مشکل ما این است که به خانواده روستایی مصرف غیرمجاز و انشعابات غیرمجاز را متذکر شویم. مشکل ما یک لیوان دو لیوان مصرف اضافی نیست که با نصب شیر هوشمند دنبال آن باشیم باید ابتدا در سطح گسترده این موضوع حل شود.
از دهیاران، روحانیون و بخشداران می‌خواهیم کمک حال آب روستایی در فرهنگ‌سازی مصرف درست آب باشند. همچنین با تبلیغ روحانیون، مردم از اعتبارات زکات در بخش آب هزینه کنند.
 آیا در حوزه ایجاد شبکه فاضلاب هم اقدامی صورت گرفته است؟
ایجاد شبکه فاضلاب هم جزو وظایف قانونی ماست اما چون اعتبارات تأمین آب اندک بوده و هزینه ایجاد پروژه‌های فاضلاب هم بسیاربیشتر از آب است هنوز وارد این کار نشدیم اما در شش روستای حوزه سد اکباتان سال‌ها قبل پروژه فاضلاب هم آغاز شده اما به بهره‌برداری نرسیده است. البته موضوع پروژه فاضلاب در سراسر کشور نیز به همین دلایل شروع نشده است.