امام حسن عسگری(ع) یازدهمین پیشوای شیعیان در هشتم ربیعالثانی سال 232 متولد شدهاند. پدرش امام هادی(ع) و مادرش بانویی شایسته به نام «حدیثه» میباشد. آن حضرت چون به دستور خلیفه عباسی مجبور به سکونت در سامراء و در محله عسگر، نظامی سکونت گزیدند، ایشان را عسگری گویند. البته القاب دیگری نیز برای آن حضرت بوده که عبارتند از «نقی» و «زکی» است و کنیه آن حضرت نیز «ابو محمّد» است. در نوشتار زیر به فرازهایی از ویژگیهای برجسته فردی و اجتماعی آن حضرت اشاره میشود.
عبادت
امام عسکری(ع) همانند پدران گرامی خود در توجه به عبادت خدا، نمونه بود. آن حضرت چیزی را بر نماز مقدم نمیداشت. ابوهاشم جعفری در اینباره میگوید: روزی به محضر امام یازدهم مشرف شدم، امام مشغول نوشتن چیزی بود، وقت نماز رسید، امام نوشته را کنار گذاشته و به نماز ایستاد[1]...
عبادت امام عسکری آن چنان قلبها را مجذوب خود مینمود که دیگران را به یاد خدا میانداخت و حتی افراد گمراه و منحرف را به راه صحیح هدایت نموده و اهل عبادت و تهجد مینمود و بدترین افراد در اثر جذبه ملکوتی آن بزرگوار به بهترین انسانها تبدیل میشدند.
به هنگام نماز از هر کاری دست میکشید و چیزی را بر نماز مقدم نمی داشت
جذب عواطف و صید دلهای مشتاق
فضائل و کمالات معنوی آن حضرت موجب شده بود که دوست و دشمن شیفته آن حضرت شده و از صمیم قلب به آن حضرت ارادت بورزند و وجود گرامی امام را خواسته یا ناخواسته محترم شمارند. به نمونهای در اینجا اشاره میکنیم:
محمدبن اسماعیل میگوید: علیبن نارمش که دشمنترین افراد نسبت به اولاد علیبن ابیطالب(ع) بود، موظف به زندانبانی امام حسن عسگری(ع) شد. به او دستور دادند که هر چه میتوانی بر او سخت بگیر. حضرت عسگری(ع) بیش از یک روز نزد او نبود که احترام و بزرگداشت آن حضرت در نظر او به جایی رسید که در برابر امام عسگری(ع) چهره بر خاک میگذاشت و دیده از زمین برنمیداشت. امام از نزد او خارج شد درحالیکه بصیرت او به آن حضرت از همه بیشتر و ستایشش برای او از همه نیکوتر بود.[4]
ترویج فرهنگ صرفهجویی
برنامهریزی صحیح در زندگی موجب رشد اقتصادی و از زیرساختهای توسعه اجتماعی و بالندگی اقتصادی یک جامعه محسوب میشود. در سیره امام حسن عسگری(ع) در این رابطه نکات قابل توجهی وجود دارد و در ذیل نمونهای از آن را میخوانیم:
محمدبن حمزه سروری میگوید: توسط ابوهاشم جعفری - که با هم دوست بودیم - نامهای به محضر امام عسگری(ع) نوشته و درخواست کردم که آن حضرت دعا کند تا خداوند متعال در زندگی من گشایشی ایجاد بفرماید. وقتی که جواب را توسط ابوهاشم دریافت کردم، آن حضرت نوشته بود: «مات ابن عمک یحیی بن حمزة و خلف ماة الف درهم و هی واردة علیک، فاشکرا... و علیک بالاقتصاد و ایاک و الاسراف، فانه من فعل الشیطنة»؛ پسر عمویت یحیی بن حمزه از دنیا رفت و مبلغ صد هزار درهم ارث باقی گذاشت و این درهمها بر تو وارد میشود (به ارث به تو میرسد) پس خدا را سپاسگزاری کن و بر تو باد به میانهروی و از اسراف بپرهیز که اسراف از رفتارهای شیطانی است.»[5]
بر تو باد به میانهروی، و از اسراف بپرهیز که اسراف از رفتارهای شیطانی است
اهتمام به 2 اصل تولی و تبری
سیره عملی امام عسگری(ع) در صحنههای اجتماعی، نکات برجستهای برای پیروان آن حضرت دارد. یکی از مهم ترین فرازهای سیره اجتماعی آن حضرت، توجه به 2 اصل تولی و تبری میباشد. در موارد متعدد و مناسبتهای به دست آمده، امام یازدهم(ع) شیعیان را به دوستی اهل بیت و بیزاری از دشمنان آنان ترغیب مینمود. بهعنوان مثال روزی علیبن عاصم کوفی که مردی نابینا بود، به محضر امام شرفیاب شد. او ضمن گفتوگو با حضرت، ارادت خالصانه خویش را به خاندان نبوت اظهار نموده و گفت: من از یاری عملی شما ناتوانم و به غیر از ولایت و محبت شما و بیزاری از دشمنانتان و لعن به آنان در خلوتها سرمایهای ندارم، با این حال وضعیت من چگونه خواهد بود؟!
امام عسگری(ع) فرمود: پدرم از جدم رسول خدا روایت نمود که: «من ضعف علی نصرتنا اهل البیت و لعن فی خلواته اعداءنا بلغا.... صوته الی جمیع الملائکة... فاذا بلغ صوته الی الملائکة استغفروا له و اثنو علیه» «هر کس توانایی یاری نمودن ما اهل بیترا نداشته باشد و در خلوتهایش به دشمنان ما لعنت بفرستد، خداوند صدای او را به همه فرشتگان میرساند... هنگامی که صدای او به فرشتگان برسد، آنان برای وی طلب آمرزش نموده و او را میستایند.»[6]
منابع:
[1] . بحارالانوار، ج50، ص304
[4]. اصول کافی، کتاب الحجة، باب مولد ابی محمدالحسن بن علی علیه السلام، ص 330
[5] . کشف الغمه، ج2، ص424.
[6] . بحارالانوار، ج50، ص316 و 317.