دانش‌واژه «فرهنگ سیاسی» که دیرزمانی است در ادبیات سیاسی و اجتماعی غرب جایگاهی ویژه یافته و به نگرش، باور و رویکردهای یک جامعه نسبت به نظام سیاسی خود معطوف است؛ در ایران همچنان ابعادی ناشناخته دارد.
یکی از مفاهیم کلان در علوم سیاسی و اجتماعی، «فرهنگ سیاسی» است؛ مفهومی که از ترکیب دو مولفه فرهنگ و سیاست پدید آمده و در یک تعریف کوتاه و ساده می‌توان آن را مجموعه نگرش‌ها و باورهای یک جامعه نسبت به نظام سیاسی خود دانست. از این‌رو، برای شناخت فرهنگ سیاسی هر جامعه‌ای باید مطالعات مجزا داشت و در این مسیر با استخراج رویکردها، تحلیل رهیافت‌های مطالعاتی، ترسیم الگوها و قالب‌های متناسب آن جامعه گام برداشت.
فرهنگ سیاسی چیست؟
فرهنگ سیاسی را در یک عبارت کلی می‌توان به عنوان بخشی از فرهنگ اجتماعی، مجموعه‌ای از نگرش‌ها و جهت‌گیری‌های اعضای یک جامعه نسبت به نظام سیاسی، نخبگان سیاسی و قدرت‌های سیاسی تعریف کرد. فرهنگ سیاسی به طور کلی در طول حیات سیاسی و اجتماعی یک جامعه و تحت تاثیر عوامل مختلفی چون وضعیت اقلیمی و جغرافیایی، ساختار نظام سیاسی و اجتماعی، شرایط تاریخی، نظام اعتقادی، آداب و رسوم، نظام اقتصادی و... شکل می‌گیرد و سپس در یک فرایند مستمر جامعه‌پذیری سیاسی نهادینه می‌شود و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.
مطالعات آلموند و وربا و تثبیت رهیافت «فرهنگ سیاسی»
در مجموع می‌توان گفت تحت تاثیر نظریاتی که از سوی فلاسفه و اندیشمندان مختلف از دوران باستان تا دوران جدید درباره فرهنگ سیاسی ارائه شده‌اند و همچنین آنگونه که پیشتر نیز به آن اشاره شد، در پی انتقاداتی که در دوران باستان تا دوران جدید بر رهیافت خصیصه ملی وارد شد، زمینه برای شکل‌گیری یک چارچوب نظری مستقل تحت عنوان «رهیافت فرهنگ سیاسی» در کنار سایر رهیافت‌های تبیین و تحلیل مسائل و تحولات سیاسی در دهه ۱۹۵۰ فراهم شد.
جایگاه فرهنگ سیاسی در ایران؛ از گذشته تا امروز
متفکران سیاسی در مشرق زمین مباحثی را در زمینه فرهنگ سیاسی مطرح کرده‌اند. بر‌این اساس، توجه به فرهنگ سیاسی در آثار فارابی و خواجه نصیرالدین طوسی مشاهده می‌شود. فارابی در تبیین آرای اهل مدینه فاضله فرهنگ را ترسیمات ذهنی و خیالی ملت‌ها که در نفوس و عقول آنها منعکس است معرفی می‌کند. خواجه نصیرالدین طوسی ضمن تشریح لایه‌ها و ویژگی‌های مختلف فرهنگی، جوامع سیاسی متفاوت را مبتنی بر روحیات، باورها و الگوهای رفتاری متناوب قلمداد می‌کند.(سریع‌القلم،۲۰:۱۳۸۷)با این حال اگرچه مفهوم فرهنگ سیاسی همواره به نوعی در دوران گذشته مباحث متفکران مشرق زمین وجود داشته، در ایران هنوز چندان شناخته شده نیست این در حالی است که شناخت نگرش‌های سیاسی و اجتماعی یکی از مسائل مهم برای برنامه‌ریزان سیاسی و اجتماعی و حتی اندیشمندانی است که دغدغه اصلاح امور کشور را دارند.
