بروز چهرههای جدید و سازوکارهای تازه حتی اگر دیپلماتها هم سکوت کنند نشانه شروع فصلی تازه در موضوع هسته ای ایران است. سه ماه بعد از توافق وین و تولد برجام، تشکیلات تازهای در دو کشور اصلی مذاکرهکننده- ایران و آمریکا- ایجاد شد تا پیگیر برجام باشد.
در سوی دیگر میز، نامی آشنا- وندی شرمن- کنار رفت و به جایش دو نفر آمدند. یکی بر مسند معاونت وزارت خارجه آمریکا نشست- توماس شنون- و دیگری- استفان مال- پیگیر برجام در آمریکا شد.
در ایران هم عضو ارشد تیم مذاکرهکننده- سید عباس عراقچی- حکمی دیگر گرفت و رئیس ستاد پیگیری برجام شد.
وظایف شنون در مورد برجام اعلام نشده ولی طبق حکمی که جان کری به استفان مال داده، او مأمور هماهنگی بین بخشی در آمریکا شامل وزارتخانههای خارجه، خزانهداری، انرژی، بازرگانی، دادگستری، دفاع و سایر بخشهای حقوقی و اطلاعاتی شده است.
تیم مال شامل همه کارشناسان با تخصصها و تجربههای مختلف مرتبط با برجام است و باید مراحل رفع تحریمها در آمریکا و اقدامات ایران را رصد کند.
به عبارت دیگر، او یک هماهنگکننده ارشد است و باید به آنتونی بلینکن معاون وزیر خارجه و جان کری وزیر خارجه آمریکا گزارش دهد.
ستادی که در وزارت خارجه ایران تشکیل شده هم عهدهدار هماهنگی با دیگر سازمانها برای اجرای برجام است اما مأموریت عراقچی فراتر از این است. او باید به وزیر خارجه پاسخگو باشد و در حکمش هم «پیگیری اجرای تعهدات مربوط به تحریم ها» آمده، کاری که بدون هماهنگی با آمریکا و اروپا امکانپذیر نیست.
حافظه تاریخی آمریکا در توافق
آمریکاییها صفتهای مختلفی در مورد شرمن به کار میبرند، یکی از آنها «مشت آهنین در دستکش مخملی» است. زمانی که یک کاریکاتور ایرانی شرمن را به صورت روباه کشید در دفترش به «روباه نقرهای» نامیده شد. کارکنانش حتی تی شرتی درست کردند که رویش نوشته شده بود : تیم روباه نقرهای.
میگویند در یکی از جلسات مذاکره اخیر در وین با تیمش و جان کری این تی شرت را پوشیده اما مشخص نیست در این جلسه ایرانیان هم بودهاند یا نه.
وندی مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 را به مکعب روبیک تشبیه میکند و میگوید: واقعاً کار پیچیدهای است، با کنگره، رسانهها و همپیمانان اروپایی باید طرف شوی و وقتی همه اینها را حل کردی با ایرانیها روبهرو میشوی.
شرمن دانشآموخته دکترای جامعهشناسی و مطالعات شهری است و کارش را با مددکاری اجتماعی شروع کرده که برای یک مذاکرهکننده هستهای شروع غریبی است. اما به باور او این تجربه هنگام مذاکرات به کارش آمده، میگوید یاد گرفته چه طور مردم را درک کند.
با این حال منابع ایرانی روایتی دیگر دارند. میگویند بارها عراقچی همتای ایرانی او واکنشهای تندی به سخنانش نشان داده و حساب کار دستش آمده، به مرور آموخته که هنگام صحبت درباره ایران مراقب لحن و گفتار و کلماتش باشد.
یک منبع نزدیک به تیم مذاکرهکننده ایران میگوید شرمن و اشمید خصوصاً از عراقچی خیلی حرف شنیدهاند و اخم دیدهاند.
شرمن ناگزیر بود همزمان اتحاد گروه 1+5 راهم حفظ کند و دولتهایی که نگران توافق هستهای بودند را هم آرام نگه دارد. اینها را به جنبههای فنی و سنگین مذاکرات که اضافه کنید، کاری کشنده میشود.
میگوید: کاری که به من محول شد یک امتیاز بود ولی کشنده، دو سال گذشته مثل سوار شدن بر قطار هوایی بود و چهار سال گذشته سختترین سالهای زندگیم.
با رفتن او همه آنهایی که با ایران مذاکره میکردند هم ساختمان وزارت خارجه آمریکا را ترک میکنند ؛ همه بجز جان کری.
عدهای در آمریکا نگرانند که با رفتن او ، برنز و سالیوان حافظه تاریخی توافق با ایران هم از دست برود. شرمن هر بار از پاسخ به سؤالهای مهم در اینباره شانه خالی کرده و گفته است: این کار سالها زمان میبرد.
شرمن نسبت به پیشرفت روابط ایران و آمریکا هم میگوید بی اعتمادی میان دو کشور بسیار ژرف و عمیق است. تاتیکنان پیش میرویم و این، اتفاقی نیست که یک شبه بیفتد.
کارشناس نیمکره غربی بر مسند معاونت
توماس شنون را دیپلماتی گشاده رو توصیف میکنند. هر جا که بوده به گسترش روابط آمریکا کمک کرده است. او را بیش از هرچیز به آمریکای لاتین میشناسند.
کارش را از دستیاری سفیر آمریکا در برزیل شروع کرده و تقریباً تمام نیمکره غربی را گشته است؛ از گواتمالا و کامرون و گابن گرفته تا جزیره سائوتومه و پرنسیب.
توماس جوان پس اخذ مدرک لیسانس در کالج «ویلیام و مری» با بورسیه تحصیلی به آکسفورد میرود و فوق لیسانس و دکترایش را همانجا میگیرد.
او میگوید حضور در انگلیس درهای دنیا را به رویش گشوده و جذابیتهای دنیای خارج از آمریکا را به او نمایاند. همین هم انگیزهای شد که در بازگشت به آمریکا یکراست به وزارت خارجه برود.
جان کری در معرفی او نوشته است: او عمیقاً درگیر همه جنبههای سیاست خارجی بوده، نه تنها آمریکای لاتین که خاورمیانه و افریقای مرکزی و آسیای جنوب شرقی.
صبر باید
همه حکمها و مصاحبهها را هم که کنار یکدیگر بچینید باز هم تصویری واضح از مرحله دوم موضوع هسته ای که اجرای برجام است به دست نمیآید. نقشها هنوز به وضوح مشخص نیست.
باید تا شروع به کار این ستاد صبر کرد تا پاسخ بسیاری سؤالها را گرفت. فعلاً همین را میدانیم که این دو ستاد ایرانی و آمریکایی هم سطح نیستند ولی اینکه آیا استفان مال مأموریت تازهای بگیرد و با عراقچی هماهنگ شود یا اینکه هماهنگیهای برون مرزی را به شنون بسپارند و داخلی را به مال، بعدها مشخص میشود.
کتایون لامع زاده