اربعین، یادمان حماسهای جاوید و شکوهمندی است که سیر تاریخ تشیع؛ بلکه اسلام را متحول ساخت و سرود پیروزی انسانهای آسمانی و آزاده؛ اما مظلوم را برای همیشه در فضایی دردآلود طنینانداز ساخته است.
اربعین، تجدید میثاق پیروان اختران فروزانی است که دنیا را با انوار تابناک خویش درخشان کرده، با خون مطهر خود پیرایههای ضلالت، تبهکاری، انحراف و بدعت را در سیمای بشریت زدودهاند.
این روز، تجلّی ماندگار پیام عاشوراییان و بیانگر پایداری، ایثار و فداکاری و حماسهآفرینی در رکاب رهبری والا و با عظمت است که در فضایی آکنده از فتنه و آلوده به آشوب و تباهی جفاگستران هر عصر و دورهای باقی مانده و هرگز از ذهنها محو نمیشود.
اربعین به ما این واقعیت را آموزش میدهد که حتی در آشفتهترین شرایط، حقجویی، عدالتخواهی و ندای حُرّیت خاموش نخواهد شد و پیام عاشوراییان،نه تنها پایدار مانده؛ بلکه خود میزان مطمئنی برای بازماندگان خواهد بود.
سرچشمههای سوگواری اربعین
از قرائن و شواهدی که موجب شده تا شیعیان در تحلیل اربعین حسینی اهتمام ورزند، این است که پس از فاجعه کربلا آسمان و زمین و اهل آن تا چهل روز گریستند و این نکته از مضمون روایتی مستفاد میشود "زرارة بن اعین" از امام صادق(ع) روایت کرده که فرمود: (یازُرارة انّ السماء بکت علی الحُسین اربعین صباحاً بالدم)؛ ای زراره! آسمان، چهل روز بر(عزای) حسین (ع) خون گریه کرد.
سوگواری اهل بیت امام حسین (ع) در نخستین اربعین در کربلا
تعیین نخستین اربعین (سال61 ه.ق) به عنوان زمانی که کاروان اسیران خاندان حسینی در آن به کربلا قدم نهادهاند، از بحثهای مهم درباره تاریخ عاشوراست و از گذشتههای دور، فقها، محدثان، مورخان و مقتلنویسان، در این باره دیدگاههایی را مطرح کردهاند.
عدهای از این بزرگان بر این باورند که اسیران در همان اربعین نخست به کربلا رسیدهاند و در جوار مزار امام حسین (ع) مشغول سوگواری شدهاند.
الحاق رأس امام حسین(ع) به بدن مطهر در اربعین اول
یکی از اقوال مربوط به "رأس الحسین (ع) این است که به بدن مطهر آن حضرت ملحق شد؛ برخی مورخان و محدثان شیعه بر این عقیدهاند که از علل مهم آمدن اهل بیت به کربلا، این بوده است که امام زینالعابدین(ع) سر مطهر را به کربلا ببرد و به بدن پاک پدرش ملحق نماید. علامه مجلسی (ره) ضمن اشاره به این موضوع، بیان میکند: زیارت اربعین در سالگرد این روز، استحباب دارد.
مورخ، و نسبشناس معاصر، علامه سید عبدالرزاق مقرّم(ره) در این باره مینویسد:
هنگامی که امام سجاد(ع) مشاهده کرد یزید ملعون اندکی روی موافق نشان میدهد، پیشنهاد کرد سرهای شهدا را در اختیار آن بزرگوار قرار دهند تا در محل مناسبی دفن کند.
یزید پذیرفت و امام (ع) آن سرهای مطهر را تحویل گرفت و به بدنهای پاکشان ملحق کرد. ابن حجر عسقلانی در شرح "همزه بوصیری" گفته است: سر امام را پس از چهل روز به بدن رسانده و آنجا دفن کردند. ابن جوزی نیز همین نظر را دارد. بنابراین، گفتههای دیگر در اینباره موردی ندارد و تنها در یکجا رسیده که سر مبارک در کنار قبر امیرالمومنان (ع) در نجف اشرف دفن شده است.
اعلام و رجال حدیث و تاریخ که به آنان اشاره شد، چنین روایتی را دیدهاند؛ ولی به دلیل اعتماد نداشتن به رجال این حدیث از آن اعراض کردهاند... اربعین، زلال جوشش کوثر کربلاست و اینک، حکمت عاشورا در آن روز تجلّی مییابد تا انوار حسینی، جهان را روشنایی بخشد. باشد که همه ما در پرتو انوار قدسی به روشنایی دست یابیم. انشاءا....
ابوالحسن کیهانیفاضل