ریاست محترم شورای اسلامی شهر همدان
اعضای محترم شورای اسلامی شهر همدان
شهردار محترم شهر همدان
با سلام و احترام
بیش از ۱۵سال از زمان تصویب و ابلاغ طرح تفصیلی در همدان گذشته است. در این میان بر اساس مصوبات کمیسیون ماده ۵، که وظیفه آن اصلاح و تغییرات غیراساسی در طرح تفصیلی است، بازنگریهای ریز و درشتی در آن به وجود آمده است که برخی از آنها بدین منوال است.
1- تعیینتکلیف قطعات درشت و فاقد نقشه به جهت طراحی و کاربریهای مناسب
2- تغییر کاربری زمینهای طراحی و تعیینتکلیف شده قبلی، با کاربریهای مشخص به جهت تأمین مسکن مهر، تعاونیهای مسکن و امثال آن، متذکر میگردد عمده این زمینها دارای کاربری سبز بودند .
3-تغییر کاربریهای فراوان در زمینهای کوچک مقیاس حسب درخواست مالکان، اعم از بخش خصوصی یا دولتی و با عنایت به اعلام عدم نیاز سازمانها .
4- افزایش ارتفاع برای تمامی ساختمانهای واقع در محدوده شهر که مساحت آنها فراتر از یک عدد مشخص شده است .
5- تسری کاربریهای تجاری به تعدادی از پلاکهای مسکونی در زمان اخذ پروانه
6- افزایش، کاهش، جابهجایی و تغییر عرض معابر در صورتی که مغایرت اساسی محسوب نگردد .
7- اصلاح، کاهش، افزایش و تدوین ضوابط و قوانین برای طرح تفصیلی
فارغ از اینکه این اقدامات لازم بوده و یا خیر و اینکه آیا منافع همه شهروندان در میان بوده است و یا غیر آن، بعداً خواهم نوشت. لکن این حجم از اقدامات انجام شده چند درصد از طرح و مطالعات آن را دگرگون کرده است؟ آیا به لحاظ حقوقی و قانونی تا این اندازه از تغییرات مجاز بودهایم یا خیر؟
جدای از این مبحث حقوقی چه موانعی بر سر راه اجرای طرح تفصیلی وجود داشته است که مجبوریم این همه تغییرات اعمال کنیم؟ اگر لازم بوده است که اعمال شود پس معلوم میشود که طرح ناقص از طرف مشاور تحویل گرفته شده است و اگر طرح فاقد نقص بوده است، پس چرا این همه تغییرات اعمال شده است. بر آن هستم که برخی از دلایل تحقق نیافتن طرحهای کلی جامع و تفصیلی شهر همدان را بیان کنم.
اهمیت موضوع در این است که هم اینک طرح جامع در دست تدوین بوده و انشاءا... پس از تصویب آن، طراحی طرح تفصیلی نیز آغاز خواهد شد. بنابراین شناخت دقیق از آنچه که هستیم، باید باشیم، مشکلات و موانع مهم است .
کلیات
- عمر طرحهای تفصیلی و جامع با این مدل موجود که در ایران اجرا میشود در بسیاری از کشورهای دنیا به سر آمده است .
- فرایند تهیه و تصویب طرحهای جامع و تفصیلی طولانی و زمانبر است و عملاً بسیاری از مسائل پس از تصویب تغییر کرده است .
- طرحهای تفصیلی و جامع عموماً نسخه واحدی برای تمام نقاط شهرها دارند که این در عمل با واقعیتها انطباق ندارد .
- طرحهای تفصیلی عمدتاً نگاه از بالا به پایین دارند. (باید حکمروایی جانشین حکمرانی شود.)
مبانی طرحهای تفصیلی بر اساس ترجیح خودرو بر انسان بوده و تفکر این گونه طرحها اصولاً بر مبنای پدیده جمعیتپذیری حداکثری، پذیرش مهاجر و ارائه راه حل برای مشکلات کالبدی آنها است .
موانع فنی
- نگاه طرحهای تفصیلی عمدتاً کالبدی است و به مباحث اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و امثال آن توجهی ندارد .
- این گونه طرحها نگاه عملیاتی و پلان اجرایی برای هر سال ندارد .
- بسیاری از موارد ارائه شده در طرحها نیازمند ارائه روشهای مبتکرانه از سوی مدیریت شهری برای تحقق است که چنین امری کمتر محقق میشود .
- محاسبات و پیشبینیهای نادرست تحولات جمعیتی.
- عمده طرحهای تفصیلی در تأمین کاربریهای خدماتی، تأسیساتی و عمومی ناتوان بودهاند .
- طرحهای تفصیلی با توجه به ضوابط تدوین شده به نیازهای روز جامعه پاسخگو نمیباشند .
- انعطافناپذیری و قطعیت در ضوابط از جمله مباحث مشکلات است .
- مغایرت بعضاً شدید بین واقعیت و آنچه که طراحی میشود .
- ثابت نبودن قوانین، مقررات در حوزه شهرسازی و معماری .
- تغییر کاربریهای غیر رسمی و غیر قانونی .
موانع اجتماعی و فرهنگی
-به دلیل فقدان شناخت طراحان از این مقوله موضوعات فوق در اولویت نیستند .
- تلاطم محیطی فراوان در حوزههای جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی در زمان اجرای طرح و مغایرت با زمان طراحی .
-چشمانداز طرح بر اساس مشارکتهای مردمی تهیه نمیشود .
- عدم اطمینان بهرهبرداران به ساختار مدیریت شهری .
- مهاجرت پیوسته و مستمر به حاشیه شهر و بر هم خوردن تعادل جمعیتی در مناطقی از شهر .
- ارتقا از طبقه اجتماعی پایین به بالا صرفاً به دلیل شرایط اقتصادی و افزایش ایدهآلهای زندگی و جستوجوی جایگاه اجتماعی جدید، فقط با استفاده از ابزار مسکن و مرفهنشینی .
- عدم انجام کار فرهنگی و آموزشهای مربوط در زمان اجرای طرح
- شهروندان همدانی طرح جامع و تفصیلی را به منزله نوعی فال و شانس میدانند که فقط عدهای را خوشبخت میکند .
- شهروندان طرحهای جامع و تفصیلی را مانعی برای رشد و توسعه خود و حتی برای شهر خود میدانند .
- ساختار اجتماعی و جمعیتی در شرایط فعلی به سرعت در حال دگرگون شدن است و پیشبینیهای طراحان عمدتاً محقق نمیشود .
- نگاه سیاسی به طرحها و تلاش سیاسیون برای بهرهبرداریهای خاص از موضوع
موانع اقتصادی
- منفعتطلبی قشر خاصی از شهروندان (ذینفعان)
- نبود کارشناسان چندبعدینگر در سازمانها
- نبود گزارش اقتصادی برای اجرای (طرحها به لحاظ اقتصادی متعادل نیستند.)
- سود کلان در بخش ساخت مسکن و تجاری (نگاه سوداگرانه در حوزه مسکن.)
-زیادهخواهی قشر خاصی از شهروندان به جهت کسب منافع بیشتر .
- توزیع ناعادلانه ثروت
-امکان بروز خطاهای مالی و رانتی در راستای اجرای طرح .
- سیاستهای نامتعادل در حوزههای کشوری، استانی و شهری
- نبود منابع درآمدی پایدار و مکفی در مدیریت شهری
- نگاه به کمیسیون ماده ۵ به عنوان یک منبع درآمدی برای شهرداری .
- عدم تخصیص بودجه برای تملک از طرف سازمانهای دولتی و نیمهدولتی .
موانع حقوقی
-بیتوجهی بسیاری از دستگاههای دولتی به اجرای طرح علیرغم حضور نماینده آنها در شورایعالی معماری و شهرسازی .
- بیتوجهی بسیاری از مدیران دستگاهها به اجرای طرح .
- عدم برخورد لازم با متخلفان .
- نبود ساختار مدیریت واحد شهری .
- تغییر در سیاستهای دولت برای هر 8 سال در میان .
- شفافسازی نکردن مصوبات ماده ۵ برای تنویر افکارعمومی
- کم توجهی به حقوق مالکانه از طرف طراحان .
- ضعف در مدیریت شهری .
- ضعف قوانین الزامآور
- عدم وجود شفافیت در بهرهوری شهروندان از امکانات ارائه شده .
- کمبود نظارت حقوقی بر ساختار شهرداریها .
- امکان اعمال نظر بر روی طراحان، کمیسیونها و تصمیمسازان .
- تخلفات انجام شده در حوزه ساختمان هنوز سودده و جذاب هستند .
- تفکیکهای غیر قانونی، خلافسازیها و فروش غیر رسمی زمین .
- اعطای مجوزهای تعمیرات اساسی و یا تغییر کاربریها برای بناهای واقع در تعریضیها( این مورد در همدان اخیراً برای چند پلاک اتفاق افتاده است.)
- افزایش سطوح کاربریهای سودآور از طرف اشخاص، سازمانها و دیگران .
موانع ساختاری
- نبود ساختار، مدیریت اجرایی، پایش، ارزیابی و ضرورت بازنگری بهصورت سالانه .
- عدم هماهنگی بین بخشی در سازمانها .
- انعطافناپذیری طرحها .
- شهرداریها درآمد ناشی از اجرای طرح را در سایر بخشها هزینه میکنند و عملاً هزینهای برای اجرای طرح باقی نمیماند .
-کمتوجهی به ساز و کار سازمان مدیریت طرح در زمان اجرا .
- ناهماهنگی بین سازمان ناظر، طراح و سازمان مجری .
آنچه بیان شد قسمت کوچکی از دلایل و مشکلات عدم تحقق طرحهای جامع و تفصیلی در شهر همدان است که امید میرود با دقت در آنها و تحلیل مناسب، در آینده شاهد اصلاح نگرش به شهر، شهرسازی و معماری شهری باشیم .
انشاءا...
