کشاورزی در ایران یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی است چراکه حدود ٩ درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص میدهد ضمن اینکه محل اشتغال حدود ١٧درصد از شاغلان کل کشور بوده و بیش از ١٨درصد صادرات غیرنفتی نیز مربوط به این بخش است.
طبق آنچه بر همگان مبرهن است و بارها نیز به ذکر آن پرداختهایم تولید و اشتغال در این بخش مهم به عوامل اقلیمی از جمله بارش وابسته بوده و تغییر در میزان بارش بر میزان تولید و اشتغال اثرگذار است.
آمارهای منتشر شده از میزان بارش در استان همدان مؤید آن است که سال زراعی جاری وضعیت بارشها نه تنها چنگی به دل نزد، بلکه کاهش بارشها تولید برخی محصولات کشاورزی از جمله گندم که از محصولات استراتژیک محسوب میشد را نیز با چالش جدی همراه ساخت.
نگاهی به آمارهای منتشر شده در مورد میزان خرید گندم از کشاورزان استان همدان در ۹ سال گذشته نشاندهنده آن است که گندم تولید شده در سالهای 1391 و 1392نسبت به سالهای گذشته افزایش داشته، اما از سال1392 به بعد رفتهرفته با کاهش تولید گندم روبهرو بودهایم که این واقعیت در آمار منتشر شده از سوی مدیریت غله و بازرگانی استان همدان مشهود است.
در نگاهی کوتاه به میزان گندم خریداری شده از کشاورزان همدانیدر سالجاری در مقایسه با سال گذشته عنوان شده که تاکنون و در سالجاری زراعی جاری ۳۸۹هزار و ۳۴۴ تن گندم از کشاورزان خریداری شده در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته حدود ۴۳۸ هزار و ۸۱۳ تن بوده است.
آمارهای عنوان شده بیانگر آن است که میزان گندم خریداری شده حدود ۵۰ درصد کمتر از سال گذشته است که شاید علت این کاهش را بتوان در کاهش تولید محصول گندم که در پی کاهش بارندگیها رقم خورده جستوجو کرد.
بارشهای ثبت شده ایستگاههای هواشناسی استان همدان و مقایسه آن با بلندمدت نیز نشانگر این است که در ۱۰ ماهه نخست سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ میزان بارش استان همدان نسبت به سال زراعی گذشته و بلندمدت به ترتیب ۴۳ و ۲۹درصد کاهش داشته به گونهای که میزان بارش سال زراعی جاری در استان همدان تا پایان تیرماه ۲۳۳ میلیمتر بوده در حالی که سال زراعی گذشته در همین مدت میزان بارش ۴۱۶ و در بلندمدت ۳۴۰ میلیمتر بوده است.
هرچند شرایط در 6 ماهه نخست سال زراعی تا پایان اسفندماه ۱۳۹۹ مناسب و شرایط نرمالی از لحاظ هواشناختی در استان حکمفرما بوده، ولی در فروردینماه تا پایان تیرماه به علت کاهش شدید بارش، وضعیت خشکسالی در منطقه حکمفرما شده است.
به هرحال سال زراعی جاری در حالی رو به پایان است که میزان بارشها در استان همدان کاهش جدی داشته است و گذشته از نامناسب بودن بارشها و کاهش نزولات جوی، افزایش دمای هوا و خشکسالیهای پیدرپی، استفاده بیرویه افراد از ذخایر آبهای زیرزمینی برای سودی بیشتر و استفاده بیضابطه در بخش آب آشامیدنی موجب شده بحران آب به عنوان یک معضل فراگیر گسترش یابد.
ناگفته پیداست که ارزش وجود آب به عنوان حیاتبخش زندگی بشر و دلایل وابستگی زندگی انسان به این مایع حیاتی برکسی پوشیده نیست، بنابراین لزوم توجه افراد به بحران آب از جمله مواردی است که همواره باید در جامعه اطلاعرسانی شده و حساسسازیهای لازم درباره این امر انجام شود.
در این میان از جمله گروهی که با همکاری آنها شاهد تنشهای کمتری در زمینه آب و بحران ایجاد شده خواهیم بود کشاورزان هستند چراکه هرساله در این ایام با کشت دوم محصولات کشاورزی بخشی از آبهای همدان را مصرف میکردند، اما امسال شرایط تغییر کرده و باید از کشت دوم محصولات خودداری کنند.
هرچند با توجه به شرایط نامناسب اقتصادی و برخی منفعتطلبیها، برخی از کشاورزان این اجازه را به خود بدهند که با وجود کمآبی همچنان به کشت دوم ادامه دهند اما تحقیقات ثابت کرده این نوع بهرهگیری از زمین، توان اراضی کشاورزی را پایین آورده و در صورت کشت، مصرف آب چند برابر میشود و این امر تبعات بعدی به دنبال دارد.
به هرحال هر سال در این ایام که فصل برداشت کشت اصلی محصولات کشاورزی فرا میرسید کشاورزان با توجه به فضای موجود؛ کشت دوم در دستور کار قرار میدادند، اما انتظار میرود امسال با توجه به بحران آب از کشت دوم خودداری کنند.
البته ناگفته نماند شاید با اجرای یک دستورالعمل منسجم درباره بحران کمآبی بتوان کشاورزان را از این بحران بیش از گذشته مطلع کرد و آنان را برای عبور از این بحران بیش از پیش با مجموعه همراه ساخت.
* طاهره شهابی - فعال رسانهای
