ایران کشوری حادثهخیز و میزبان بلایای طبیعی چون زلزله، سیل و طوفان است با این حال مدیریت بحران برای برخورد با این رخدادها هنوز معنای واقعی خود را در کشور ما پیدا نکرده است.
در فهرست رتبهبندی کشورهای در معرض بلایای طبیعی که دانشگاه سازمان ملل متحد با توجه به شاخصهای جهانی تهدید امنیت انسان و محیط زیست انجام داده است، ایران در میان 172 کشور در جایگاه شصت و یکم قرار دارد؛ جایگاه پرخطری که اهمیت توجه به رخدادهای غیر منتظره و آمادگی برای رویارویی با خطرهای احتمالی در کشور را برجسته میسازد.
مدیریت بحران؛ کارکردها و بایستهها
هر از چندگاه سیل، طوفان، زلزله و... در مناطق گوناگونی از ایران رخ میدهد و هموطنان را در وضعیت بحرانی قرار میدهد. سیل و طوفانی که در اواخر تیرماه رخ داد در استان مازندران نزدیک به 140 میلیارد و در استان البرز نیز بیش از 34 میلیارد تومان خسارت به تأسیسات عمرانی، بخش کشاورزی، واحدهای مسکونی و ... وارد آورد و افزون بر شمار زیاد مصدومان، بیش از 20 نفر نیز کشته و گمشده بر جای گذاشت.
تجربه تلخ این حادثه و رخدادهای سالهای گذشته نشان میدهد که باید آمادگی کامل برای مدیریت چنین رخدادهای بحرانی و غیرمنتظره در کشور وجود داشته باشد اما پرسشی که مطرح میشود این است که با وجود احتمال وقوع این رخدادها، چرا مدیریت بحران در کشور ما دچار کمتوانی یا به عبارتی بهتر ناتوانی است؟
دیگر اینکه مشکلات و کاستیهای مدیریت بحران در کشور ناشی از چه علت یا عاملهایی است؟ از دیگر سو چگونه میتوان بر این کمبودها چیره شد و نقاط ضعف را برطرف و تهدیدها را شناسایی و مدیریت کرد؟
ناتوانی مدیریت بحران و چراهای فراوان
رفع هر کاستی یا مسألهایی نیازمند شناخت زاویههای گوناگون و مجموعه عاملهایی است که در ایجاد آن نقش دارد و نمیتوان فقط به یک علت یا عامل در پیدایش آن بسنده کرد.
از اینرو در چرایی ضعف مدیریت بحران به عنوان یک مسأله در کشور باید به مجموعه ایی از علتها رسید.
در همین زمینه عضو کمیسیون عمران مجلس با بیان اینکه ضعف مدیریت میان بخشیِ کشور مهمترین عامل در شکلگیری این مشکلهاست، اظهار کرد: در چند سال گذشته مدیران کشور و کسانی که با مسائل میانبخشی و چند دستگاهی سر و کار داشتهاند، نتوانستند کارنامه خوبی از چگونگی مدیریت خود ارائه دهند.
از اینرو اجرای مدیریت درست نیاز است تا هنگام بروز مشکلات با یک نفر روبهرو باشیم نه اینکه هیچ یک از دستگاههای متولی، مسئولیتی را در این زمینه نپذیرند.
وی با اشاره به کمبودهای دیگر در این زمینه گفت: با تمام کاستیهای موجود، کسانی که در حوزه مدیریت بحران فعالیت دارند، تلاش خود را میکنند اما یکی از عواملی که موجب شده مجموعه و سازمان مدیریت بحران کشور دچار چالش باشد، کمبود بودجه است.
به گفته فیروزی، با این کمبود بودجه و منابع به ناچار دست به دامان سازمان مدیریت و برنامهریزی میشوند تا شاید بودجه و اعتباری در اختیار آنان قرار دهد و در این راستا نیز با مانعهای اداری و دیوانسالاری زیادی روبهرو میشوند.
از اینرو نمیتوانند آسیبهای احتمالی این چنینی را به خوبی مدیریت و کنترل کنند.
چه باید کرد؟
امروزه گسترش دانش و فناوری موجب شده انسان بتواند در رویارویی با رخدادها و بلایای طبیعی دارای قدرت کنترل و عملکرد بهتری در همسنجی با گذشته باشد.
البته این امر نیازمند فراهم بودن زمینهها و بهرهمندی از توان نرمافزاری و سختافزاری در راستای پیشبینی، تصمیمگیری، کنترل و اجرای تصمیمها و از همه مهمتر دقت و سرعت عمل در رویارویی با تهدیدهای احتمالی است.
به گفته حافظی ارتقای سطح فرهنگ ایمنی در جامعه ما یک نیاز و ضرورت است و باید در همه بخشها و در میان همه قشرها و گروههای سنی جامعه نهادینه شود.