آرامش نسبی بازار ارز در سال ۹۸ ناشی از کنترل تقاضا از طرف بانک مرکزی بهواسطه وزارت صمت از طریق ثبت نکردن سفارش واردات یعنی کاهش تقاضا و از سویی، مدیریت برگشت ارز صادراتی صورت گرفت که رئیس بانک مرکزی در مواقعی تراز را مثبت اعلام میکرد.
با پیدا شدن سر و کله ویروس کرونا، اقتصاد ایران نیز مانند دیگر کشورها دستخوش تغییرات قرار گرفت که در ابتدا به دلایل زیر سبب کاهش تقاضا در بازار ارز شد:
۱- کاهش تقاضای ارز برای واردات از چین بهدلیل تعطیلی کارخانههای چینی و در ادامه اقصی نقاط جهان.
۲- کاهش تقاضای ارز مسافرتی که معمولا بهدلیل سفرهای نوروزی حجم تقاضا بالا بود.
۳- قرنطینه سبب تعطیلی بازار ارز ایران شده بود و خرده تقاضاها نیز در قرنطینه حبس شده بودند.
۴- برگشتن دانشجوهای خارجی را میتوان دلیلی دیگر بر کاهش این تقاضا دانست.
اما آثار پساکرونا بر اقتصاد ایران بسیار مهم است و عوامل زیر سبب کمبود ارز در بازار شده و شاهد افزایش قیمت بودیم.
۱- بهدلیل بسته شدن مرزهای مشترک صادراتی و عدم توفیق صادرات ارزی حاصل نشد که بخواهد به سامانه و بازار وارد شود.
۲- با کاهش ویروس کرونا و از سرگیری پروازها، تقاضای ارز بهدلیل سفرهای خارجی اوج خواهد گرفت.
۳- با برگشت کارخانههای چینی به حالت عادی و قبول سفارشات، روند افزایشی تقاضا در این حوزه را نیز شاهد خواهیم بود.
۴- تقاضای ارز برای خروج سرمایه و یا مهاجرت نیز یکی دیگر از عوامل مؤثر است.
دلایلی غیرکرونایی نیز مانند کاهش سود نرخ بانکی و ریزش شاخص در بازار سرمایه که بهتبع سبب گسیل سیل نقدینگی به این بازار میشود؛ اگرچه بارها همتی درباره پرریسک بودن این بازار به مردم هشدار داده، اما همچنان مردم علاقه خاصی به قرار گرفتن گزینه ارز در سبد سرمایهگذاری خودشان نشان میدهند.
سال ۹۹ سال سختی برای اقتصاد رنجور ایران است؛ زیرا با توجه به عوامل سیاسی پیش رو مانند انتخابات آمریکا و تنش بین آمریکا و چین و عوامل اقتصادی مانند کاهش قیمت جهانی نفت درآمدهای نفتی ما پایین آمده است، بهدلیل کاهش صادرات نفتی و مشتقات آن و از طرفی شرکای تجاری ما مثل عراق نیز کاهش یافته و بهتبع سیاستهای انقباضی برای واردات درنظر خواهند گرفت.
میبایست دولت سیاستهای ارزی متناسب با این بحران اتخاذ کند تا کمترین آسیب را متحمل بشویم؛ از قبیل:
- ممنوع نبودن کالایی برای صادرات بهدلیل حفظ عدد صادرات
- ممنوع نبودن موسمی و فصلی کالای صادراتی
- رفع موانع پیمانسپاری ارزی
- نبود فشار بر صادرکنندگان برای برگرداندن ارز صادرات در مدت کوتاه
- برداشتن عوارض وضعشده بر کالاها بهدلیل رشد صادرات
قطعا حمایت دولت در موارد ذکرشده سبب آسیب حداقلی در حوزه ادارات خواهد شد و بهتبع، نوسان کمتر در بازار ارز که کنترل 2 اهرم عرضه و تقاضا با سیاستهای مناسب بالادستی ممکن خواهد بود.
