سالها و دههها است که اقتصاد ایران با مشکلات قدیمی خود دست و پنجه نرم میکند؛ مشکلاتی از قبیل تورم دو رقمی فزاینده و رشد کم و ناپایدار به قدمت مشکلات اقتصادی کشور. سیاستگذار هم کم و بیش شیوه مشابهی را برای حل این مسائل به کار بسته است.
شیوههایی که اگر درست انتخاب شده بودند حال و روز اقتصادمان تا این حد بیرمق و ناتوان نبود. بیشتر کارشناسان معتقدند که دولتمردان هیچگاه از اشتباهات گذشتگان درس نگرفتهاند و هنوز هم با توجیهات بیربط تلاش میکنند که سیاستهای پرخطایشان را سرپوش گذارند. اکثر دولتمردان 4 دهه گذشته تمایل داشتند که مسئولیت سیاستهای خود را گردن نگیرند. به همین دلیل وقتی که اقتصاد ایران با تورمهای افسارگسیخته روبهرو میشود تمام تلاششان بر این است که مشکل را گردن گذشتگان و فعالان بازار بیندازند. در حالی که اگر گذشته و سابقه این قبیل کارها بررسی شود معلوم میشود که همواره این روشها نتایج زیانباری به همراه داشته است.
شاید یکی از عوامل اصلی اینکه اقتصاد ما پر شده از سیاستهای رنگارنگ و ناهمگون و غیر متناسب، شلختگی تئوریک و بلاتکلیفی ایدئولوژیک است که گریبانمان را گرفته و رهایمان نمیکند. به رغم تلاشهای کم رمق و پراکنده و ادعاهای بزرگ هنوز ما تکلیفمان را با توسعه روشن نکردهایم و هنوز در اوج این بلاتکلیفی هستیم بی آنکه به مغز و محتوای قابل اعتنایی پایبند باشیم.
از سوی دیگر حالا که عرصه سیاستگذاری، عرصه کوشش و بدون برنامه و خطاهای پرهزینه شده، نظام حکمرانی اقتصادی هم تاکنون نخواسته و یا نتوانسته است حداقل از گذشته خود بیاموزد و برای چندین و چندمین بار از یک سوراخ گزیده نشود. حافظه و ظرفیت یادگیری نظام حکمرانی ما به قدری کم شده است که هر دولت جدید که بر سرکار می آید اصرار دارد خطاهای دولتهای پیشین را که تا چندی پیش با هزار شعار و طعنه آنها را مورد انتقاد قرار داده بود تکرار کند و متاسفانه این آب گل آلود بهشتی است برای ماهیگیران فرصت طلب.
در این آشفته بازار است که با وجود معضل کهنه تورم و کسری بودجه و بیقیدی و ناترازی نظام بانکی شاهد هستیم به دنبال پولپاشی و ارزپاشی به بهانه تحریک و تقویت تولید هستند یا به رغم شکست چندین و چند باره همچنان به بهانه حمایت از مصرف کننده و سرکوب قیمتی و سرکوب ارزی را پیگیری میکنند.
حال بعد از دههها تجربه بیهوده و ناسودمند کنترل قیمتی و درج قیمت مصرفکننده به بهانه کنترل تورم به درج قیمت تولیدکننده رسیدهایم. در حالی که با بحران عمیق زیست محیطی و کمآبی شدید روبهرو هستیم و همچنان خبری از روی آوردن به استفاده بهینه و پایدار از منابع زیرزمینی نیست و پروژههای اضافه انتقال آب یکی پس از دیگری کلید میخورد. خلاصه بر هر چالش و ابر چالش عدهای هستند که مصمم هستند همچنان آزمودهها را بیاموزند و به بهانههای مختلف دانش و تجربه دنیا را جدی نگیرند.
■مجید سلیمیبروجنی
تحلیلگر اقتصادی
