سه دهه پس از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران هنوز بازخوانی تاریخ اقتصادی ایران در آن دوره راهگشاست.
بازخوانی تاریخ ایران در این دوره حرفهای فراوانی برای همه دوره ها در بر دارد، به عبارت دیگر باید وضعیت اجتماع و اقتصاد را در این دوره مورد بررسی قرار داد.
خصلت آن دوره پایبندی سرسخت به شعارهای انقلاب بود. آن زمان پایگاه اصلی انقلاب فرودستان جامعه بودند و خاستگاه اصلی مردمی که نظام سلطنتی را سرنگون کردند تولیدکنندگان و زحمتکشان بودند. این امر سبب شده بود تا هر سیاستی براساس منافع عمومی سنجیده شود.
در آن دوره بسیاری از صنایع کوچک و متوسط در کشور به وجود آمد تا نیازهای کشور که قبلا از طریق واردات تامین می‌شد را در داخل تولید شود و مناسبات اقتصادی حاکم به سود بخش مولد جامعه، تغییر نماید.
درچنین شرایطی هر چند تنگنای شدید مالی وجود داشت اما سیاست های اقتصادی نزدیک به عدالت اجتماعی بود. پس مهمترین عاملی که جامعه را در این دوره یکپارچه علیه دشمن بسیج کرد همین نکته بود.
یادمان نرود در اوج جنگ با دشمن خارجی سیاست های مهمی برای پیگیری عدالت اجتماعی در کشور اجرایی شد، به عنوان مثال با ایجاد خانه‌های بهداشت در دور افتاده‌ترین و محروم‌ترین نقاط کشور عملا شرایط درمانی برای مردم تسهیل شد و اتفاقا آن زمان این سیاست به عنوان یک سیاست موفق در سطح جهان نیز مطرح شده بود چرا که عملا توانسته بود سلامت را در مناطق محروم افزایش دهد.
از سوی دیگر نظام آموزش و پرورش کشور مانند امروز طبقاتی نبود و مدارس بزرگ شهرها حداقل امکانات یکسانی به همه ارائه می‌دادند.
مکتب فکری حاکم بر جامعه مکتب عدالت خواهی و پایبندی به آرمان های انقلاب اسلامی بود، از این رو سطح فساد در این دوره به شدت پایین بود و منافع ملی و عمومی مهمترین مولفه مدیران آن دوران بود.
به این ترتیب انقلاب نوپای ایران ور غیاب نهادهای نظارتی با فسادی اندک مواجه بود و همین سیاست های اقتصادی سبب شد بتواند از پس جنگ با دشمن سربلند بیرون بیاید.
در آن دوره گرچه جامعه مجموعا فقیرتر بود ولی امنیت اجتماعی بالاتر بود چیزی که امروز وجود ندارد. مسئولان دولتی هم در شرایطی نسبتا مشابه مردم عادی زندگی می‌کردند ولی امروز بخشی از جامعه در سطحی عجیب از رفاه اقتصادی توام با عیاشی‌های مبتذل و متعفن به فخرفروشی مشغول هستند.
این شکاف طبقاتی از زمان جنگ اول جهانی تا به امروز بی سابقه است. شاید لازم باشد امروز با بازخوانی فرهنگ اقتصادی و مدیریتی حاکم بر ایران در این دوره درخشان راهی برای پیروزی در جنگ اقتصادی کنونی یافت.
* حسین راغفر
تحلیلگر اقتصادی
