حسن روحانی ریاست جمهوری کشورمان بهنگام حضور در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 31 شهریور سال 1392 با باراک اوباما رئیس جمهوری وقت آمریکا بصورت تلفنی گفتگو نمود.
بدنبال این اقدام، وزرای خارجه دو دولت گامی فراتر نهاده و بصورت حضوری با یکدیگر دیدار و گفتگو نمودند . این اقدامات که البته ریشه در تمایلات و ارتباطات گذشته داشت را می توان نقطه عطفی در روابط دو کشور تلقی نمود که نتیجه آن انعقاد توافق نامه برجام بود.
برجام یک توافق نامه بین المللی است که به ابتکار سازمان ملل متحد فی مابین طرفین منعقد گردیده است. این توافق نامه، واجد وصف الزام آور برای همه طرفهای آن می باشد. در الزام آور بودن برجام همین قدر بس که شورای امنیت طی قطعنامه 2231 با رأی مثبت همه 15 عضو خود، آن را به تصویب رسانیده است. پس از یافتن چنین منزلتی ، برجام نه تنها برای همه طرف های آن بلکه برای تمامی اعضای سازمان ملل متحد واجد وصف الزام آور گردید زیرا مطابق ماده 25 منشورِ این سازمان، کلیه اعضای این سازمان موظف و مکلف شده اند تا « تصمیمات شورای امنیت را قبول و بمورد اجرا بگذارند.» لازم به یادآوری است که قطعنامه 2231 حاوی کلمات « تصمیم می گیرد » و اعضاء را « فرا می خواند » می باشد و در آن از کلمه « توصیه » می نماید استفاده نشده و این یعنی انطباق دقیق با ماده 25 منشور و در نهایت الزام آور بودنِ بدون چون و چرای این قطعنامه که بموجب مفاد آن، اجرای برجام بر همه اعضاء ملل متحد واجب و 7 قطعنامه تحریمی سابق شورا لغو گردیده است.
متأسفانه علی رغم وجود چنین اعتباری برای برجام، دولت آمریکا طی یک عهد شکنی واضح و روشن و بدون رعایت تشریفات خروج، که طبق مواد 36 و 37 این توافق نامه پیش بینی شده و بر اساس آن خروج باید با رضایت سایر طرفها باشد، از برجام خارج و عدم پایبندی خود به آن را اعلام داشت. دولت آمریکا با این اقدام نه تنها عدم پایبندی خود به برجام، بلکه نادیده انگاشتن قطعنامه شورای امنیت را به اثبات رسانیده است. قطعنامه ای که مطابق ماده 25 منشور باید توسط همه اعضا ملل متحد« قبول و بمورد اجراء » گذارده شود امری که تاکنون توسط این دولت مورد اعتنا قرار نگرفته است.
خوشبختانه در این خصوص راه حل حقوقی مناسبی در خود منشور ملل متحد وجود دارد که شاید بتوان بر اساس آن امریکا را وادار به «قبول» و «اجرای» برجام نمود. بر اساس ماده (1) 35 منشور در صورت بروز اختلاف بین اعضاء ، آنها می توانند اختلاف خود را به شورای امنیت ارجاع دهند. بر اساس ماده (2) 27 آمریکا در این شورا دارای حق وتو می باشد ولی ماده (3) 27 این حق را محدود ساخته و بر اساس آن اگر دارندگان حق وتو، خود خوانده دعوا و « اختلاف» باشند ، آنها مجاز به اِعمال حق وتو نمی باشند. لذا با استفاده از این مکانیسم می توان رأی مناسبی جهت ملزم ساختن امریکا به « قبول» و« اجرای» قطعنامه 2231 که خود حاوی برجام می باشد، از شورای امنیت گرفت و این دولت را وادار به انجام تعهدات بین المللی اش نمود.
یادآوری می نماید بعنوان نمونه ارتش شوروی سابق پس از اتمام جنگ جهانی دوم مایل به ترک خاک کشورمان نبود ولی دولت وقت در سال 1325 با توسل به همین مکانیسم به شورای امنیت رجوع و با استفاده از سایر ابزارهای دیپلماتیک، آن نیروها را وادار به خروج از کشور نمود.
