استیضاحهای اخیر 2 وزیر دولت در مجلس، بار دیگر نشان از کمرنگ شدن استیضاحها و تبدیل کاربری این ابزار نظارتی برای نیل به منافع گروهی داد. مجلس در حالی یکونیم روز از وقت خود را صرف این استیضاحها کرد که بر اساس برآوردها هر دقیقه مجلس 300 میلیون برای کشور آب میخورد و با این حساب، رقمی میلیاردی در این 2 روز از کیسه مردم پرداخت شده است.
هرچند نگارنده این سطور، پیش از برپایی استیضاحها، در یادداشتی با عنوان "استیضاحهای رنگباخته در مجلس" به بینتیجه بودن این استیضاحها به دلیل جهتگیریهای خاص نمایندگان اشاره کرده بود اما در چند هفتهای که موضوع استیضاح وزرای کار و راه از بهارستان شنیده میشد فضا از جدیت نمایندگان برای کنار گذاشتن وزرای اشاره شده از دولت حکایت داشت.
علیرغم شکلگیری این فضا و خواست افکار عمومی از نمایندگان، در مجموع آراي موافقان استیضاح نهتنها از مخالفان پیش نیفتادند، بلکه در رویدادی کمنظیر به لطف دو رأی ممتنع! وزیر کار بیکار نشد و آخوندی نیز برای سومین بار توانست از استیضاح نجات پیدا کند.
در ریشهیابی چنین واکنشی از نمایندگان باید به استیضاحهای گذشته بازگشت. بنای هر استیضاح را جمعی از نمایندگان با ارائه طرح و جمعآوری امضا میگذارند. در این میان عدهای نیز از باب مخالفت برمیآیند اما گروهی که همواره تعیینکننده نتیجه استیضاحها بوده، نمایندگانی هستند که در مواجه با چنین تصمیماتی لغزان و "مذبذب" ظاهر میشوند.
این دسته از نمایندگان که تعدادشان هم پرشمار است همواره رفتارهای غیرقابل پیشبینی دارند که در مواردی دیده شده حتی در فاصله ساعاتی پیش از استیضاح وزیر، به راحتی امضاهای خود را پس گرفتهاند. از آنجایی که ترکیب مجلس ساختار متعهدانهای در گرایشهای فراکسیونی و حزبی ندارد، جمعیت نمایندگان "لغزان اراده" با تغییر و جابهجایی همراه است.
اما شاید پرسیده شود که مگر میشود شخصیت حقوقی به عنوان نماینده مردم با داشتن اختیارات، مصونیتها و اشراف بر مسائل، نتواند در تصمیمگیریها و قضاوتها رأی محکم و با پشتوانهای داشته باشد. پاسخ به این سؤال را باید در انحراف برخی نمایندگان از تکالیف و تعهدات عمومی خود و استفاده از ابزارها برای نیل به خواستههای منطقهای یا گروهی خود جستجو کرد که در ابتدای مطلب به آن اشاره شد.
برای این نقایص و ضعفهاست که ضرورت به کارگیری جدی ابزارهای نظارتی بر رفتار نمایندگان در سالهای گذشته بیشتر تأکید شده است. اما به نظر میرسد ابزاری دیگر برای ممانعت از ادامه رفتارهای منفعتجویانه و لغزان عدهای از نمایندگان ـ که اعتبار و جایگاه مجلس را تنزل داده ـ افشای آراي نمایندگان در جلسات باشد.
به این نحو که برگههای رأی در جلسات استیضاح با نام افراد توزیع شود و در رأیشماری مشخص باشد که کدام نماینده رأی موافق داده یا مخالف. هرچند که این پیشنهاد نیاز به تغییر آيیننامه داخلی مجلس خواهد داشت اما بدون شک آراء بدون مسئولیت و صاحب نمایندگان در مجلس جلوگیری خواهد کرد؛ چراکه با نامدار شدن برگههای آرا و دسترسی افکار عمومی به آن، برخی نمایندگان دیگر به راحتی نمیتوانند با نمایش مخالفت با وزرا، امتیاز بگیرند یا رأی ممتنع! به گلدانها بریزند.
از سوی دیگر با این اقدام، نمایندگانی که فیالمثل با وجود روی دادن حادثههای متعدد در خطوط هوایی و ریلی کشور یا علیرغم داشتن نرخ بالای بیکاری در استان خود به هنگام نوشتن رأی مخالف به استیضاح وزرای راه و کار، به چگونگی پاسخگویی به مردم حوزه انتخابیه خود بهتر فکر میکنند.
