انقلاب اسلامی از معدود نهضتهایی در جهان است که پیشگامان آن هنوز پس از ۴۰ سال در تب و تاب سرنوشت آن همچنان دل میسوزانند و چون فرزندی برایش دلنگرانند.
از جمله این افراد سید جلال ساداتیان است که در عنفوان جوانی با ورود حضرت امام(ره) به ایران از ملازمان آن رهبر فرزانه بود.
وی با دکتری مدیریت استراتژیک، مسئولیتهایی چون نمایندگی دوره چهارم مجلس از همدان، سفیر انگلستان و کارشناس مسائل خاورمیانه را در کارنامه خود دارد. ساداتیان که ریشه همدانی دارد و زاده تهران است، برای مردم استان همدان با همان عنوان نمایندگی و مشی سیاسی مستقل شناخته شده است.
همکاری با دانشگاههای علامه طباطبایی و آزاد اسلامی، مددکاری اجتماعی، انتشار مقالات پژوهشی و فعالیتهای رسانهای از جمله دیگر فعالیتهای این نماینده ادوار است.
آغاز بهکار فعالیت مجلس یازدهم فرصتی مغتنم بود تا در این ویژهنامه به چند و چون انتخابات اخیر بپردازیم.
از آن جمله مصاحبهای است که با سید جلال ساداتیان ترتیب دادهایم که عمدهترین محورهای آن عملکرد مجلس دهم، ترکیب مجلس یازدهم و سازوکار نظارت شورای نگهبان در این دوره است.
این نماینده ادوار که خاطراتی خوش از دوران اولیه مجلس شورای اسلامی دارد معتقد است که رفتهرفته مجالس ایران محدودتر شدهاند و بهتبع مجلس دهم از مجلس نهم محدودتر بوده است و این روند را ناشی از رد صلاحیتهای گستردهای میداند که رفتهرفته بیشتر شده است.
وی در بخشهایی از مصاحبه خود به ویژگیهای مجلس قوی میپردازد و کارشناسی و آگاهی از امور را در تضاد با بخشینگری میداند که درنهایت به زیان طبقات پایین جامعه میانجامد.
به اعتقاد وی اگر مجلس به مفهوم کارشناسی در رأس امور باشد، نمایندگان باید با اجتناب از سلایق شخصی، حزبی و جناحی به مسائل کشور توجه کنند و همت خود را برای ارتقای موقعیت کشور مصروف دارند.
اگرچه ساداتیان همچون دیگر رجال مستقل سیاسی به عملکرد حزبی بدبین است اما معتقد است که ساختار اجتماعی ما زمینه بروز و ظهور احزاب فراگیر را ندارد. مهمترین مبحثی که در این گفتوگو مورد تأکید وی قرار گرفت، عملکرد شورای نگهبان است. او میگوید که قانون اساسی تجلی حاکمیت مردم است و بر آن تأکید دارد، درحالیکه شاهدیم حاکمیت، حاکمیت شورای نگهبان است.
بنابر ادعای ساداتیان، تا مجلس چهارم در زمینه تحقق حاکمیت مردم نسبتا موفق بودیم چون تا این مجلس، حاکمیت شورای نگهبان آنچنان اعمال نشده بود.
وی با انتقاد از ردصلاحیتهای گسترده میگوید که این روند موجب شد بخش قابل توجهی از نیروهای صاحب صلاحیت حذف شوند؛ بهطوریکه شاهد بودیم کمترین مشارکت در تاریخ انقلاب بهوقوع پیوست.
نماینده مردم همدان در مجلس چهارم تأکید میکند که ردصلاحیت گسترده در انتخابات اخیر صدای همه را درآورده است.
مشروح این مصاحبه را با هم بخوانیم:
عملکرد مجلس دهم را چگونه ارزیابی میکنید؟
شورای نگهبان از مجلس چهارم به بعد با اعمال نظرات به سمت نظارت استصوابی پیش میرود اما این نظارت روزبهروز مجالس را ضعیف و اختیارات آنها را محدودتر میکند و کار قانونگذاری که تنها منحصر به مجلس شورای اسلامی است به نحوی توسط نهادهای دیگر نقض شده است.
امروز هم متأسفانه میبینیم که بخشی از اختیارات مجلس یا شاید عمده اختیارات مجلس به این موضوع محدود شده است که دیگران قانونگذاری کنند یا در کار مجلس نظارت داشته باشند؛ بهگونهایکه آن جمله معروف حضرت امام(ره) که فرمودند مجلس در «رأس امور» است یا «مجلس چکیده فضایل ملت هست» را امروز نمیبینیم.
حتی در روزهای پایانی کار «نوش دارو بعد از مرگ سهراب» است، نمایندگان مجلس دهم به این فکر افتادند که قانون انتخابات را اصلاح کنند اما دیگر خیلی دیر شده است.
درحالحاضر نیز افراد مختلف نسبت به عملکرد شورای نگهبان اعتراض دارند. در رسانههای مکتوب، فضای مجازی و در نطقهای نمایندگان مجلس نیز اعتراض نسبت به عملکرد شورای نگهبان و انحراف از مسئولیتها و اختیاراتی که مجلس شورای اسلامی و نمایندگان دارند را شاهدیم.
پس قاعدتا مجلس دهم هم مشمول این قضایاست، چون بخش قابل توجهی از نیروهای مناسب و صاحب صلاحیت با بهانههایی از جمله تحقیقات محلی خارج از چارچوبی که قانون اساسی و قوانین عادی معین کردهاند از ورود به عرصه رقابتهای انتخاباتی منع شدند.
پس این امر مسائل عدیدهای را برای جامعه و کشور به وجود آورد، زیرا تبعات آن به بخش اجرایی هم کشیده است، زمانی که نمایندهای از توان لازم برخوردار نباشد به همان نسبت نمیتواند به وظایف نمایندگی که شامل« قانونگذاری و نظارت بر حسن اجرای قانون» هست، عمل کند.
البته صحبتهایی هم پیرامون سوءاستفاده برخی نمایندگان میشود، درحالیکه ممانعت از ورود افراد دارای صلاحیت فضا را برای عدهای باز میکند که مناسبت و رابطه کمی با انقلاب و نظام دارند.
از سوی دیگر مصوبهای که میگوید نماینده در چارچوب نمایندگی اظهارنظر میکند یا نه؟ این مصوبه شجاعت و توان نماینده را در اظهارنظرها محدود کرد، بهنوعی آنها را به سکوت وادار میکند که نکند اظهارنظرشان خارج از ضابطه باشد.
درحالیکه نمایندگان میتوانند درباره همه مسائل کشور اظهارنظر کنند اما با این روند شجاعت و اختیارات او محدود میشود؛ همچنین اعمال محدودیت برای برخی نمایندگان، نظارت استصوابی شورای نگهبان و دخالت نهادهای دیگری در عرصه قانونگذاری مجلس دهم را محدودتر از مجلس نهم کرد و به نسبت هرچه عقبتر میرویم میبینیم هر مجلسی مقدار زیادی نسبت به مجلس پیش از خود محدودتر است.
به هرحال ساختار ما در جمهوری اسلامی زمینه بروز و ظهور احزاب فراگیر و بزرگ را ندارد، برخی احزاب شاید در حد یک حزب خانوادگی هستند، بیش از 100حزب ثبتنام شده حتی با قوانین جدید خود را بهروز نکردند، این تعداد نمیتوانند کشور را اداره کنند. وجود 3 یا 4 حزب فراگیر و بزرگ که کار پارلمانی انجام بدهند یا مجلسی که باید در رأس امور باشد، میتواند در ساختار حزبی که در درون خود افراد تربیت کند و آموزشهای لازم سیاسی فرهنگی و اقتصادی بدهد و نمایندگان را کنترل کند، انجام شود.
به این ترتیب کیفیت افزایش مییابد اما اکنون میبینیم در ساختار فعلی احزاب کوچک با محدودیتهایی که دارند، هر کسی دم دستشان هست بهعنوان سهمیه معرفی کنند، به هر شکلی دنبال این هستند که افراد خودشان را وارد کنند.
البته گاهی افرادی که معرفی میکنند سابقه چندانی در کار سیاسی و فرهنگی ندارند یا دارای تخصصهای کمی هستند؛ این موضوع در روند کار مجلس تأثیر میگذارند و روزبهروز مجلس تضعیف میشود.
همچنین شاهد این بودیم افرادی که وارد مسائل کشور میشدند محدود بود و بقیه سر خویش گرفته و راه خود میرفتند. کمتر به امور ملی میپرداختند اگر هم در جایی اظهارنظر میکردند شاید نسبت به مسائل مجلس و یا حتی مسائل شخصی خودشان بود از این جهت مجلس دهم را میتوانیم تا حدی نسبت به مجلسهای گذشته دارای عملکرد ضعیفتری ارزیابی کنیم.
انتخابات مجلس یازدهم را چگونه ارزیابی میکنید؟
ردصلاحیتهای گسترده در انتخابات مجلس یازدهم صدای همه را درآورد این نبود که یک کاندیدا یا جبهه خاصی بخواهد اظهارنظر کند. بهطور مشخص صریح و علنی نهادهایی غیر از آنچه در قانون ذکر شده بود در انتخابات دخالت کردند.
در تأیید صلاحیتها هم افراد زیادی حذف شدند حتی این موضوع به مجلس خبرگان رهبری کشیده شد، به این ترتیب شاهد بودیم مجلسی پیشبینیشده، شکل گرفت؛ یعنی افرادی برگزیده شدند که برگزیده واقعی نیستند البته این امر در مورد همه صادق نیست.
اما نگاه کنید در مجموع کمترین حد مشارکت در انتخابات جمهوری اسلامی را شاهد بودیم به این دلیل که افراد ذیصلاح از چرخه رقابتهای انتخاباتی حذف شدند و این روند نمیتواند مجلس مطلوب ملت ایران باشد.
ترکیب مجلس یازدهم از دیدگاه شما چگونه خواهد بود؟
هم مقدمه قانون اساسی و هم مواد اصلی قانون تأکید بر حاکمیت مردم دارد درحالیکه حاکمیت، حاکمیت شورای نگهبان است. شورای نگهبان به جای اینکه حافظ حقوق مردم مقابل اجحافات دولت باشد دولت مدافع گاهی حقوق مردم در مقابل شورای نگهبان شده، این مسأله را از مجلس چهارم شاهد هستیم اما روزبهروز شدیدتر شده است، درحالیکه این شکل کار، شکل کار حاکمیت جمهوری اسلامی نیست. در نتیجه افرادی وجود ندارند که حقوق ملت را مورد توجه قرار دهند یا از پاکدستیهای لازمبرخوردار باشند.
با این وضعیت، طبیعی است که مجلسی ضعیفتر با کارایی کمتر شکل بگیرد و قاعدتا مجلس یازدهم از این موضوع برخوردار است.
البته بنده اهانتی نسبت به تکتک افراد ندارم، روند را اشاره میکنم؛ روندی که نهتنها مورد اعتراض مجلس دهم و تعدادی از نمایندگان بلکه بسیاری از شخصتهای کشور و مردم بوده است، بهطوریکه مردم این اعتراض را با حضور نداشتن پای صندوقهای رأی نشان دادند، البته شورای نگهبان باید در این زمینه جواب بدهد اما خود را پاسخگو نمیداند.
رابطه دولت و مجلس در زمان باقیمانده تا پایان دولت از دیدگاه شما چگونه است؟
البته اظهارنظرهایی شده بود مبنی بر اینکه دولت را استیضاح میکنند اما بر اساس شرایط موجود کرونایی و فشارهای که بر کشور است گمان نمیکنم این اتفاق بیفتد. از سوی دیگر تحریمهای آمریکا، تحرکهای خارجی که کشورهایی چون عربستان و اسرائیل اعمال میکنند بیانگر آن است که شرایط کشور عادی نیست که بخواهند دولت را هم استیضاح کنند.
با این تفاسیر گمان میکنم این دولت همچنان ادامه داشته باشد، البته نمایندگان ممکن است انتقادهای جناحی خودشان را داشته باشند اما بعید میدانم به سمت استیضاح این دولت پیش بروند.
برای بهتر شدن عملکرد نمایندگان استان چه راهکاری را پیشنهاد میدهید؟
نمایندگان استان اگر از گرایشهای گروهی و حزبی خاص خود خارج شوند و بیشتر مسائل ملی و استانی را مورد توجه قرار دهند، بهتر است تا اینکه صرفا مسائلی که منافع شخصی یا منافع جناحی برایشان دارد را دنبال کنند.
همچنین اگر مجموعه نمایندگان در قالب مجمع نمایندگان استان بتوانند مسائل کلی استانی و بالاتر از آن مسائل کشوری را دنبال کنند قاعدتا میتوانند چهره و وجهه بهتری از خود نشان بدهند.
با توجه به اینکه مقام معظم رهبری امسال را «سال جهش تولید» نامگذاری کردند، نقش مجلس برای تحقق این شعار چه باید باشد؟
همانطور که امام خمینی(ره) فرمودند مجلس در رأس امور است؛ بنابراین اگر مجلس به مفهوم کارشناسی در رأس امور باشد باید نمایندگان با بینظری شخصی، حزبی و جناحی مسائل کلان کشور را مدنظر داشته باشند؛ بهطوریکه 290 نماینده همت خود را در راستای ارتقای موقعیت کشور بهکار بگیرند.
از آنجا که نظام جمهوری اسلامی نظامی برخاسته از آرای ملت است، باید نیروی عظیمی در جهت ارتقای همه بخشهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور حرکت کند تا شعار سال محقق شود.
اما اگر هر کسی سر خویش گیرد و راه خود برود یا دعواها جناحی و فردی باشد، طبیعی است که انرژی یکدیگر را دفع میکنند و بسیاری از ظرفیتهای کشور مغفول واقع میشود.
از سوی دیگر با استفاده از ظرفیت کارشناسی کشور از جمله مرکز پژوهشهای مجلس میتوانند با کلمات، عبارات و اصطلاحهای قویتر دولت را متقاعد کرده و به سمت اجرای بهتر قوانین بالا دستی حرکت کنند.
آقای دکتر برای تقویت بعد نظارتی مجلس چه اقداماتی باید انجام شود؟
نخست اینکه کسانیکه قصد نظارت دارند باید قویتر از افرادی باشند که کاری را اجرا میکنند، یعنی ناظر باید معمولا کارشناستر باشد.
دوم اینکه واقعا بینظرانه و کارشناسی اظهارنظر کنند، اگر نظارت کارشناسی و با آگاهی بر قوانین باشد حتما باید مورد توجه قرار بگیرد.
بنابراین نمایندگان نباید خود را درگیر مسائل جزیی کنند، موضوعات کلان کشور مانند مشکلات مردم در بخشهای اقتصادی و اجتماعی که سبب آسیبهای کلان برای مردم شده باید مدنظر باشد.
از دیدگاه من مجلس قوی مجلسی است کارشناس و آگاه بر امور، اما بخشینگر بودن نمایندگان و شرایط بههم ریختهای مانند اختلاس، سوءاستفاده و سوءعملکرد موجب وضعیتی شده که چند صباحی است در کشور شاهد هستیم این وضعیت بیشترین خسارت را به مردم و طبقات پایین جامعه خواهد زد؛ همچنین این روند بیانگر آن است که نظارت و سیاستگذاریهای درستی اتخاذ نمیشود.
نمایندگان علاقه دارند به عزل و نصبها ورود پیدا کنند، راهکار شما برای ممانعت از این موضوع چیست؟
در بخش دخالت نمایندگان ساختار جامعی نداریم، اگر ساختار حزبی به مفهموم کلان باشد احزاب بزرگ، افراد آموزشدیده و مورد حمایت را انتخاب میکردند، خلافی هم مرتکب میشدند حزب آنها را تنبیه میکرد، آن افراد هم خیلی نیاز نداشتند که به دستگاههای اجرایی تمسک کنند یا حوزه انتخابیه مربوطه خود را تقویت کنند تا در دور بعد هم رأی بیاورند.
یا برخی نمایندگان افرادی را برای استخدام به دستگاههای اجرایی معرفی میکنند تا با اعمال نفوذ این افراد رأی مجلس بعدی را بهدست بیاورند درحالیکه باید ساختاری فراهم شود تا بر اساس کار کارشناسی و بر اساس منافع ملی و در چارچوب سیاستهای کلان کشوری کار کنند اینجا این سؤال مطرح میشود که چقدر شما برای این کار افراد ذیصلاح را وارد مجلس کردید؟
اگر این افراد بهاندازه کافی وجود دارند، میتوانید انتظار داشته باشید رابطه دولت و مجلس را بهدرستی اعمال کنند. بخش قوه قضاییه باید به تخلفات رسیدگی کند، بخش مجلس هم قوانین خوب وضع کند و هم بر حسن اجرای این قوانین نظارت کنند.
حالا این آدمی که میخواهد نظارت کند خودش ضعیف بود یا برجسته نبود، او را گول زدند نتوانست به وظایف خود عمل کند یا مسیر انحرافی رفت یا رفت به این سمت که خود را تثبیت کند یا هرکسی سنگ خودش را به سینه بزند.
این وضعیت شرایط موجود را پیش میآورد اما اگر این ساختار در چارچوب حفظ منافع ملی حرکت کند باشد و این مجلس واقعا در رأس امور باشد در این شرایط حتما بخش اجرایی مجبور است که در چارچوب روابط خاص خودش و تکالیفی که بر عهدهاش هست، حرکت کند.
ما درحالحاضر چنین ساختاری نداریم، بنابراین در چارچوب وضعیت فعلی حداقل بهتر است نمایندگانی قویتر وارد مجلس شوند تا در چارچوب منافع ملی حرکت کنند، بتوانند با کار کارشناسی امور را دنبال کنند، حالا که همه اینها را نداریم حداقلش این است که مجلس کسانی را که انتخاب شدند آموزش بدهد.
آقای دکتر با توجه به سابقه نمایندگی که دارید مهمترین مشکل نمایندگی در همدان را چه میدانید؟
کسانی که کاندیدا یا نماینده مجلس میشوند باید بتوانند به افراد توجه کنند چون افراد هم پایشان وسط قضیه میآید.
منظور از افراد چیست؟
آحاد مردمی که مشکلات فراوان دارند و دایم به یک نماینده مراجعه میکنند، نماینده هم از قدرت کافی برخوردار نیست تا بتواند پاسخگوی تمام نیازهای آنها باشد، خیلیها میآیند از نماینده شغل میخواهند، بسیاری مشکلات اقتصادی دارند، فکر میکنند نماینده میتواند تمام مشکلات اقتصادی آنها را حل کند، در نتیجه بخش قابل توجهی از وقت نماینده صرف این میشود که نامه وام یا استخدام بنویسد، اگر این نفوذ را نداشته باشند و مقبول این دستگاهها نباشد چوب لای چرخ او میگذارند و به حرفش گوش نمیدهند یا بیشتر سعی میکنند به شکلی او را ضایع کنند اما اگر از نفوذ برخوردار باشد و بیش از گذشته به او بها بدهند؛ یعنی شخصی برخورد کردن و این موضوع از مشکلاتی است که در بسیاری از جاهای ایران از جمله همدان وجود دارد.
در دوران نمایندگی خود در استان میتوانید مهمترین کاری که انجام دادید را توضیح دهید؟
ابتدا دنبال هماهنگی بودم که در مجمع نمایندگان استان شکل گرفت، دوم یکسری پروژههای نیمهتمام مانند برخی طرحهای بافندگی، ریسندگی که نیمهکاره مانده بود آنها را توانستیم به سامان برسانیم و سوم، به فکر یکسری پروژههای زیربنایی مانند پتروشیمی و پالایشگاه برای استان بودم که تخریبهایی در این راستا صورت گرفت و اجازه ندادند، درحالیکه ما به نقاط اجرایی نزدیک شده بودیم.
چهارم اینکه از ظرفیتهای بالقوه استان مانند هوا و موقعیت کشاورزی بیشتر استفاده شد، ما به سمت تمرکز آموزشی، بهداشت و درمان حرکت کردیم که میتوانست اولویتهای استان باشد بهجای اینکه فقط به فکر صنایع بسیار سنگین برای استان باشیم به سیاستگذاریهای کلان فکر کردیم؛ داشتیم به این سمت حرکت میکردیم بخشی از قضایاها هم تا حدودی به سامان رسیده بود اما بخشی هم ناتمام باقی ماند.
موفقترین دوره مجلس را چه دورهای میدانید؟
از جهت اجرای خواستههای مردم و حاکمیتی که از ابتدا آغاز شده بود، میتوانیم بگوییم تا مجلس چهارم کموبیش این روند وجود داشت اما از چهارم به بعد حتی در مجلس ششم برخلاف اینکه جریان اصلاحطلب حاکمیت بیشتری دارد و خیلی تلاش کرد که نقطه نظرات خودش را به کرسی بنشاند موفقیتی حاصل نمیشود. اینکه چرا حاصل نمیشود، بحث مفصلی است که چه موانعی وجود داشت.
ولی در همین مجلس ششم هم اگر به یاد داشته باشید نمایندگان بهدلیل فشارهای شورای نگهبان در مجلس تحصن کردند و راضی به این امر نبودند؛ سخنرانیهای زیادی داشتند اما تعطیلی فلهای که اتفاق افتاد برخی نمایندگان از جمله نماینده شهر خودمان آقای حسین لقمانیان را زندانی کردند یا آقای کروبی عمامه را زمین گذاشت تا ایشان را آزاد کنند، البته این موضوعات بحثهای مفصلی دارد که دانه به دانه آنها باید مورد توجه واقع شود و درباره آن گفتوگو شود. اما این روند بیانگر این است که روزبهروز حاکمیت مردم تضعیف شد، بهطوریکه مجالس کماختیارتر و کمارادهتری را در سالهای بعدی داشتیم. شاید تا مجلس چهارم که هنوز خیلی فشارهای شورای نگهبانی اعمال نشده بود میتوان گفت در راستای اعمال حاکمیت مردم مجالس قویتر بودند و بهتر عمل کردند اما در دورههای مختلف هر کدام از این مجالس سعی کردند ارادهای از خود نشان بدهند؛ مثلاً در مجلس ششم آنها تلاش کردند جلوی یک انحراف را بگیرند اما موفق نبودند؛ زیرا مشکلات بیشتری را برای خود و روند کار بهوجود آوردند.
دولت و مجلس چطور میتواند در عملیاتی کردن بودجه توفیق پیدا کنند و چطور این تأثیرگذاری از سوی نمایندگان مؤثر است؟
بودجه هم مانند سایر اقدامات، یک کار تخصصی است مسأله این است که بودجه بهعنوان راهکار اجرای سیاستها و برنامهها باید بهکار گرفته شود. آیا ما برنامه 5 ساله توسعه داریم یا نداریم؟ اگر داریم با آگاهی از این برنامهها و در راستای آن اگر اصلاحی وجود دارد آن را اصلاح کنیم نه تلاش کنیم یا فشار بیاوریم که این پروژه را برای من یا برای استان من اجرا کنید و اگر نکنید فلان وزیر یا فلان دستگاه را استیضاح میکنم و آغاز میکنیم به انتقاد کردن از رئیس جمهور و معاونان یا دستگاههای مختلف.
اگر در راستای آن برنامه حرکت کنیم آیا برنامه مصوب کل نظام هست یا خیر و اگر هست آن را مورد توجه قرار دهیم در اینصورت همه کشور را منتفع میکنیم.
توصیه شما به نمایندگان استان چیست؟
به نمایندگان توصیه میکنم البته اگر گوش کنند «جمعی کار کنند، از حالت فردی عدول کنند» معتقدم اگر جمعی کار کنند مجبور نیستند برای مسائل فردی انرژی تکتک افراد را بهکار بگیرند، مثلا میگویند اگر این کار را بکنیم دوره آینده رأی نمیآوریم. من نمیدانم دوره بعد چه خواهد شد؟ اما اگر به سمت یک حرکت جمعی بروند، حتی میتوانند برای منافع فردی هم مؤثر واقع شوند. نماینده همچنین با یک ساختار کارشناسی میتواند ارتباط خوبی با مردمش داشته باشد، یعنی اگر بتواند با اصناف و قشرهای مختلف ارتباط برقرار کند از طریق آنها میتواند به راهکارهای بهتری برسد.
صبحت پایانی:
امیدوارم کل کشور، مردم و منطقه خوب ما مورد پیشرفت و توسعه قرار بگیرد؛ اینجا خطابم بیشتر به شهرداری است که میتواند از اولویت همدان استفاده کند. این شهر هوای بسیار خوبی دارد نباید از همدان غافل شویم.
دامنه الوند را بهعنوان یکی از دامنههای بسیار زیبا توصیف میکنند، پس باید به سمت اولویتهایی رفت که میتواند این موقعیت را آنجا حفظ کند، این اولویتها کار آموزشی، بهداشت و درمان است اقدامات بیشتر خدماتی است و بهتازگی جوانهای ما پیشرفتهای خوبی در زمینه الکترونیک داشتند صنایع خاصی که چندان نیازی به از بین بردن محیط زیست ندارد.
یکی دیگر از مسائلی که باید مورد توجه قرار بگیرد وسیله عمومی است، من بهعنوان یک متخصص اظهارنظر نمیکنم، درخواستم از متخصصان این است که بررسی کنند پیش از اینکه اتومبیل همدان و محیطتمان را پر کند؛ پیش از اینکه به ترافیکی بدل شود که هوا و محیطزیست را آلوده و مردم را کلافه کند، به فکر این باشند قطارهای شهری همانطور که در برخی شهرهای اروپایی مانند سوئیس وجود دارد راهاندازی کنند.
صحبتش شده اما اگر دیر اتفاق بیفتد ممکن است که همه چیز را از بین ببرد؛ پیش از اینکه اتفاق بیفتد هم نمایندگان محترمی که انتخاب شدند و هم شهرداری باید همتی جدی داشته باشند تا همدان بهعنوان یک شهر دارای هوای پاک باقی بماند، نرسیم به روزی که ترافیک و اتومبیل وضعیت شهر را بهگونهای کند که نتوان جبران کرد.
